Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 35, 28 August 1908 — OWAI KE KANAKA KUPONO E KOHO AI? [ARTICLE]

OWAI KE KANAKA KUPONO E KOHO AI?

He ninau keia iwaena o kela aine j keia mahele kalaiaina o kela aine keia j Kalana pakahi ilio, a o lakou niahele iho no nae ke pane ae no i ka liaiua loaa o keia ninau. j Oia hoi. O niea ke kupono, » o ke* kahi hoi, aohe kupono, no ka mea, he wahi kanaka inea i ka mea a pela walo aku. ) O keia ke ano kuluma iwaena o ko kakou fahui ponoi, o na hana ano maikai ole o na makahiki i hala, ua lilo ia i kuipehi nona e hauwalaau ia ai e ka apiki a kanaka; o kekahi poe e nana aku ana lakou ma ke ano hou ana o na hana a ua kanaka la. O kekahi poe, aole o lakou hoomaopopo ia mau mea ano hou aka, ua hoopaakiki no lakou i na hana o ke au he mau makahiki i hala, a pela no lakou e kolio ai i ka puluniu ame ke okaawa hookahi no hope e loaa ia lakou o ka mahuna o ka ili i ka awa. i He wahi ano like no keia ninau me ka olelo ana ae o lakou ka poe pono ma ka lionua nei, a aole he paumaele maluna o lakou ma na ano apau. I ka liookomo ana iho i kou noonoo pela, e oluolu e kiei sr e halo mua aku oe i na olelo noeau a ka palapala Heinolele. '/Lapuwale o na lapuwale pau loa na mea ika lapuwale." Ma keia mau olelo, ua maopopo loa aohe mea i koe malalo iho o ka la, a maluna ae 0 ka honua i nele i nei mea he lapuwale, nolaila i ka liuli ana aku i kanaka kina'una'u ole iloko o na aoao kalaiaina like ole o kakou. He oiaio. Aole kanaka pono ma ka honua, nana e hana maikai, me ka hana hewa ole, a ina o ka ka Palapahi Hemolele ae la keia, mahea ae la kan kanaka kupono e loak ai iloko o kau 1 aoao kalaiaina iho? Ina pela, alaila, e *pono koho aku no kakou e like no me ke alakai a kou lunaikehala ia oe, a pela wale iho la no kakou e paulu-a ia ai a hiki i ke kanaka Hawaii koko piha hope ioa. O na alakai e olelo ana o mea o mea na kanaka kupono, no ka mea, he mea 1 ka niu, he mea i ke leulolo, ea; mai puni aku i na alakai manao ana o keia ano a no ka inea, aole oe i malihini i ua poe la iloko *o kou Kalaua ponoi iho 0 ke kanaka no au i ike ai me kou mau maka ponoi he wahi hana kokua aloha kana ia oe no kekahi o kou mau pilikia ame kekahi poe e aku. Oia iho la no kau kanaka e kolio ai„ ma ke ano e like ke ana i ana ia mai ia oe, penei kekahi mau hoonaauao kupono ana e malama ia e oe e pono ai: O lesu ka mua loa o na Lunamakaainana i hoea niai iloko o ke ao nei, hanauia i ke ao nei, hana i ke ao uei a make no i ke ao nei; a eia kana mau pila kanawai i pa'iia ma na Buke o Mataio, Mareko, Luka ame loane. O kana mau pila kanawai ia iloko o na hale halawai o na ludaio, a nialuna o na Mauna, na kula a ma ka moku i kahi manawa, ma na alaloa i kalii manawa, ina ka punawai a lakoba i kahi I manawa, me ka waliine hukiwai o Samaiia. Ke nana iho ka mea e heluhelu ana 1 kana mau pila kanawai i pa'iia ma keia mau Buke, hookahi wale no mea ano nui oi ae, o ke.ola o ka lehulehu. !' O kou ola e ka mea kupono i ke koho baloka ka lesu pila kanawai i ko ke ao nei apau. O kau Oopa, kou makapo, kou leopaa, kou Uhane Daimonio, kou ma'i lepera ame kou mau popilikia apau loa koe koena ole, oia ka lesu pila kanawai e kipaku loa ana ia niau pilikia apau mai ia oe aku. A ina o ke ola o ka lehulehu ka lesu i inanao nui ai—a o ke ola owai ka na waKI Lunamakaainana o kakou i na kau i hala aku nei, a e nee mai nei? Mawaho ae o na pila kanawai o kela ame keia ano, o ka pila kanawai e ola ai keia lahui mai na anai ana a keia ina'i he lepera, Qia ka pila kanawai pookela oi loa a keleahi Lunamakaainana o 1 keia kau e lawe mai ai—ina paha ma ka pila kanawai a i ole ia ma ka Olelo Hooliolo paha. Nolaila, e na maliele kolio o na Ka- J lana apuni ke Teritore o Hawaii nei,! eia ka lesu makpmake o ke ola o ka Lahui Hawaii mai na haawina o keia ma'i h'e lepera, a, aia ihea ia kanaka, a iloko o ka aoao kalaiaina hea e loaa ai ia kanaka a mau kanaka pahal O ka ma'i lepera, aole ia lie ma'i i ulu wale ae ma o ke kokoino la, e like me na hauwalaau an% o kekahi manawa, aka he ma'i ia i ulu ae mai kekahi kumu mai. Oia ka manaoio o ka mea e kakau nei i keia Episetole. A e like no ine ka'u mau lioakaka ana i kahi manawa o ka makahiki i hala, oia hoi "Aole he mea i oili wale ae me ke kumu ole," aia he kumu ko na mea apau, pela no au e alakai hou aku nei ia inanao hookahi o ka ma'i lepera, lie kumu no kona_i oili mai ai, a lie kumu no kona e anai nei maluna o kuu lahui oiwi aloha; a he mea pono e i£e ia aku iwaena o kela aine keia aoao kalaiaina kekahi mau oiwi Hawaii oiaio p kakoo ana i ke ola o ka Lahui Hawaii mai na hoopilikia a ka ma'i lepera e anai nei maluna o kakou ponoi e ka lahui Hawaii. ! He mea ole ia Tesu na mahiko. na I uwapo, na kaa uwila, na kukui uwila,! na papukaua, na laina mokuahi, aka o kela ola iloko ou, o kou kino ame koft uhane, oia ka lesu i makemake ai, pela no, nawai e holo na kaa uwila, nawai e f»olo na mokuahi, nawai e hoonanea ka malamalama o na kukui uwila, nawai e kipa a e alo na pukuniahi, nawai e hookahekahe ka wai o na ( malako, nawai e hehihehiku iho i na

uwapof Na ke kanaka make anei, a i ole na ke kanaka ola pahal he oiaio, e pane nmi ana oukou na ko kanaka ola, a ina pela, ea i bila kanawai ola o keia lahui Hawaii ka kela ame keia lunamakaainana o keia kau e hana mai ai—a hookahi no kumu o ke ola o lesu; t pili aku ka lunamakaainana i ke kuma mai o ke ola, pela no auanei e loax loai ai he bila kanawai no ke ola o keia lalnii. A pehea ke ano o ka pili ana aku ia lesu i loaa io mai ai ke ola? penei: E ¥aawi oe i kou kino, kou uhane, kou ikaika apau i mohai ola, hemolele, hooluolu i lee Akua, oia ka oukou hoomana naauao, pela iho la ke ano o kou pili ana ia lesu loaa io mai no ke ola o keia lahuikanaka ma o kau bil* iloko o ka hale kau kanawai a ina « loaa he umi o keia poe iloko o keia kau Ahaolelo. Nolaila, ua hiki mai ka Tubile nou e kuu io* ame kuu Jcoko mai ke kupuna hookahi mai, ola oe, ola kau wahino, ola kau keiki, ola na mea hanu ola apau mai Hawaii a Kauai. Me keia mau hoakaka maopopo lea imua ou e ka mea kupono i ke koho baloka, ke waiho aku nei i keia im ka manaolana e koho io ana oe i ke ola. O ke ola ke hapa ia i kou laliui a haule mai na lani. Me ka mahalo. BAMUEL K. KAMAKEA.