Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 39, 25 September 1908 — Page 5
| This text was transcribed by: | Nancy Houlding |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POALIMA, SEPATEMABA 25, 1908.
LAAUILINONABEBE
O Kona Poa ame Kona Lauoho kekahi mea ana nui loa a na Makuahine e noonoo nui ai
UA HANAUIA KELA A ME KEIA KEIKI ILOKO O KA HONUA NEI me ke ewe o na ma’i lehulehu e ulu mai ana iloko o ka ili, ke poo a e lilo ana @i ke koko ia wa i mea nui loa no ka panee ana i keia popilikia, a pela i lilo ai ia i mea nui loa e hookaumaha mau ai i ka noonoo o kela a me keia mea i looh@a i ka nali ana a na ma’i lehulehu. Aole keia mea i hookaumahaia ma kekahi ano e ae, aka, mamuli no o ka hoopalalehaia ana e ka mea i kupono e malama a makaala i keia poino. Nolaila, ua lilo i kumuhana na kela a me keia makuahine maikai e makaala mau ai i ka lakou mau keiki e loohia ana i na popilikia lehulehu e ulu mai ana mamuli o ke koko ino, e hookamaina mau lakou me na mea a pau e hiki ai ke pale aku i keia mau popilikia lehulehu, i mea hoi e loaa ai ke ola maikai, malalo o na lapaau noeau ana me na hikiwawe a me ke ola loa no hoi.
Ua olelo ia o ka auau me ka wai pumehana a me ke KOPA CUTICURA no ka hoomaemae ana i ka ili no ka papaa i ka lepo a me kahi mau ino e @ a pela hoi no ka unahi-pii, a pela hoi, ina e kapili malie i ka Aila Hamo CUTICURA no ka hooki koke ana i ka maneo o ka ili, ka eeke ano manene @ka ili ame ka pehu, a pela hoi no ka hoomalielie ana i ka hu’i a me ka hoola ana i na palapu, a mahope aku oia wa, ina ka e inu i ka Laau Hoo@ainua CUTICURA oia wale ae la no ka na mea a pau e hana ai no ka @le ana aku i keia mau kinaunau o na keiki liilii i na wa a pau e hoomaka @ai ai, a ina no ua loaa mua, he mea pau wale no ia i keia mau laau ae @ ke malama pono ia na kuhikuhi. Ma keia hana ana pela, e loaa ai i na makuahine hoomanawanui ka maha a me ka oluolu o ka naau, a he mea no @ ia no lakou e hookaumaha ole ia ai i na wa a pau. Ua hooia keia mau @awina pomaikai ma na home lehulehu a puni ka aina.
Mamuli o ka momona, ka maemae, a me ka hikiwawe o ke ola o keia laau, i makemake nui ia ai e na lahui kanaka a pau i hoao a ikemaka i kona waiwai nui ma ke ano hoola, a pela no hoi i hilinai nui ia ai kona waiwai no ka hoopakele ana i ka luhi a me ke kaumaha o na makua lehulehu ma na wahi a pau, a pela no i malama nui ia ai maloko o na home.
HE HOOLA MAOPOPO NO NA MA’I MALOKO A MAWAHO O KE KINO.
Oia hoi ke KOPA CUTICURA e hoomaemae ai i ka ili a me ke kepia o ke poo a hoowaliwali i ka alualu, o ka AILA CUTICURA HAMO no ka hoopau koke i ka maneo a hooluolu a hoola, a me ke CUTICURA RESOLVENT no ka hooluolu a hoomaemae ana i ke koko. Ke kuaiia nei ma na wahi a pau o ka honua nei. Keena Kuai ma Auseteralia, R. Towns & Co., Sydney, N. S. W. Keena ma Aferika Hema, Lamron, Ltd., Cape Town. “I loaa ai ka @i pahee maikai, ka lauoho a me na lima.”
O POTTER DRUG AND CHEM. COMP., Boston, U. S. A. , na Ona o na Laau CUTICURA a pau loa.
Nuhou Kuloko
E lilo ana ka hale puhiohe o Aala Paka i wahi koho baloka pela ka mea i hoolalaia.
A keia pule ae e noho mai ai ka Aha Elele Kalana a na Home Rula no ka wae ana i ka lakou mau moho no ka Ahaolelo ame Kalana.
E alawa ae e ka poe koho baloka i ka leo uwalo a John A. Hughes imua o oukou e like me ia e puka aku nei ma kekahi wahi o keia pepa.
Ma ka Poakahi e weheia ai na koho no ka hana ana i na halekula pakui ma Hanamaulu, Kauai a ma Halawa, Hawaii, e ka Luna Nui Campbell.
Ma ke aumoe o ka Poakolu nei ua hauleia kekahi luina o ke kuna Moiwahine iloko o ke kai ma ka uwapo kaaahi no ke pouliuli aohe kukui.
E makaala mai e na moho i ka hoolaha a ke Kakauolelo o ke Teritore no ka manawa hope e waiho mai ai i na pepa holo moho no ka Hale o na Lunamakaainana ame Senate.
Ua hoike akea ae o Mrs. Theresa Wilcox i kona manao e hookaika ana ia ia McCandless i moho Elele mamuli o ke kokua ana o ka moho ia Wilikoki he $400 i kona kau holo Elele ai.
Ma ke ahiahi nei i noho ai ka halawai a na moho Repubalika maloko o ko lakou keena halawai mau no ka noonoo ana i na hana e hooholomua ai i ka la hakoko koho baloka e hiki mai ana.
Ua lohe ia mai e holo Hope Luna Makai ana o John L. Paoo no Koolauloa ma ke ano he moho kuokoa. O John L. Paoo kekahi o na Lunamakaainana mai ka Apana Elima mai i kela kau aku nei.
E oluolu na lala apau o ka Hui Aloha Lahui o Lahaina, e hele ae i ka halawai makahiki e malama ia ana maloko o ka holo “Aloha Lahui” ma ka la 3 o Okatoba ma ka hora 2 auwina la ma Lahaina.
Ua kaa ke eo o ka hookomo ana i na palapala holo moho ia Chas. K. N@tley, o kana palapala ka mua loa i waihoia ae ma ka Poalua nei, a malia o kaa mai no iaia ka helu haahaa loa o na baloka ma keia kau iwaena o na Elele no Wakinekona.
HE LEO UWALO IMUA O KA POE KOHO BALOKA O OAHU.
I ka poe koho baloka o Oahu, Aloha @: -- He moho au e holo ana iloko @a kau koho baloka no ke kulana @oa ma ka paa baloka Repubalika a oiai aole e hiki ia’u ke hele aku @ hai kino pu me oukou, nolaila ke @ mai nei au i keia keehina o ka @ ana aku imua o oukou, no ka @ ana mai i ko oukou mau baloka @ ka oukou mau hooikaika ana.
Iwaena o oukou au i noho ai no ka @awa o aneane e piha na makahiki @wakalua, a iloko o ia mau maka-@ ua hoohala waleia no ma ke kakoo ana aku ma ka aoao o ka pono ame @ pololei. Ua ike oukou i ko’u mo-@ maloko o ka Ahaolelo, a ina ua @kou ua kupono au e koho houia @ e oukou, e hana aku no auanei au, @ wa e hiki mai ana, e like me @ hana aku ai i ka wa i hala, e l@ ana hoi i na mea apau e pomaikai ai keia Teritore ame kona mau makaainana.
Owau iho no ka oukou kauwa.
JOHN A. HUGHES.
(Keoni A. Hiuka.)
Nuhou Kuwaho
WAKINEKONA, Sept. 18. –Ua make o Lutanela Selfridge a o Wright ua oluolu loa.
ST. PETERSBURG, Sept. 18. –He 305 ka nui o ka poe i loaa i ka ma’i Korela maloko o keia kulanakauhale i nehinei, he 165 poe i make.
SAN PEDRO, Sept. 19. –He eha kanaka i make iluna o ka mokuahi San Pedro i keia la mamuli o ke pa-hu ana o ka ipu aila.
MANILA, Sept. 20. –Iloko o na hora he iwakalua-kumamaha ua puka ae he kanaha-kumamakolu mau ma’i Korela a he iwakalua-kumamahiku i make. Ma ka la i nehinei he kanakolu-kumamawalu am’i a he umi-kumamahiku i make.
ST. PETERSBURG, Sept. 21. –O ka ma’i Korela e pahola nei ma keia kulanakauhale ua oi aku ia mamua o na manawa e ae mai ka 1893 mai. Ma ka la i nehinei he ekolu haneri ame kanaiwa-kumamawalu poe ma’i, a he haneri ame kanaiwa-kumamakahi poe i make.
LISBON, Sept. 21. –He iwakalua-kumamalua bipi bulu i hemo mai ka pa hoikeike aku oiai e hoikeike ana, a mamuli o ia hemo ana he ehiku poe i make a he iwakalua i hoeha ia mamuli o ka o’e ame ka hehiia ana e na bipi.
WAKINEKONA, Sept. 22. –Ua kauohaia ka mokukaua Colorado e holo aku no Honolulu a e ku aku ilaila ma ka la 5 o Okatoba.
NU IOKA, Sept. 24. –Ua lawe a noonoo ia ka hoopau loa ana ia Haskell mai ka noho Puuku ana no ke Komite Lahui Demokarata.
FORT WRANGEL, Alaska, Sept. 23. Ma ka hoakaka a Kapena Wagner, o ka moku kalepa Star o Bengal, o ke kumu i nui loa ai ka poe i make iluna o kona moku, mamuli no ia o ka maka’u wale o na kapena o na makukolo Kyak, Hattie ame Gage; ina no lakou i aa e hookokoke mai e pau loa ana kela poe he 110 i ka pakele. He iwakalua-kumamahiku wale no poe o kela moku i pakele mai.
KA ILIO UUKU LOA I IKEIA.
Aia ma Nu Ioka i ikeia mai nei kekahi wahi ilio uuku, nona ka loihi o elima wale no iniha, a he eha hoi iniha kona kiekie, me kona hulu puhuluhulu o ka waihooluu ulaula me na pohaka eleele ma kona kua.
O ke kaumaha o kela wahi ilio, ua hiki aku ia i ka iwakalua-kumamalima wale no auneki, a o kona kumukuai i lilo aku ai ma ke kuaiia ana, he kanaha dala, o ka auneki hookahi, ua like pu hoi ia me hookahi kaukani dala kona kumukuai.
O keia ka ilio pii hookahi i ikeia, a o ka ilio uuku hookahi no hoi ma ke ao nei apuni, no ka mea o ka ilio uuku loa i paa ma ka moolelo o ke ao nei, ua hiki aku kona kaumaha i ka ekolu mau paona, aka ua haule loa iho ke kaumaha o keia ilio malalo o ka ilio mua, a pela i lilo ai keia i ilio uuku loa.
He wahine ka mea nana i kuai mai la i kela ilio a lilo iaia, oia no o Mrs. John T. Windrim, a o kahi o kela wahi ilio i ikeia ai, ma kekahi wahi kauhale no ia ma Brussel, a o na makua i puka mai ai o keia ilio, he mau ilio no laua i aha’i i kekahi mau makana kiekie ma na wahi hoikeike ilio i malamaia ma Parisa ame Brussels.
HE NANE.
He Kama ka’u i hanau poo, kino, a puapuaia; o lakou nei apau ua kamaaha wale ia no me ke kaula lauhulu; a ke alawa iki iho nae oe e mama; he like mai hoi kau mai Kaena no a Waialua, ke hele la ka hoi a ahu kinohinohi a ka la i ke kula o Lauhulu; oia no oe o halii kumoena pawehe i ke kula o Mokuleia.
A penei ae hoi au e kapili kepau ulu ae ai i na keiki manu a Waikolii. Ina e huiia kuu kino me kuu puapua alaila e ike ana oukou ia’u ua like au me ke kawelu o Lanihuli i ka holu i ke ahe a ka makani, he nui, a he milimili hoi na ka ua i hanai a nui i kanahele.
He ipo aloha au no kela au i-o kikilo loa, ua mailani ia au imua o ke alo o na alii aimoku a hiki loa aku i ka haahaa e hewa hoi au ke hooheno ae.
O ka i’a kaa laulau o Kaimu-e,
I na’i ai aku o kalapana-e.
Ina e huiia kuu poo me kuu puapua alaila e loaa no au ia oukou i ke kuahiwi i ke kualono i kapou au la i ka walawala o kuu home aloha ka uhiwai po i ka ohu ka uka o Kali’u.
Ina e huiia kuu poo me kuu kino, e loaa no au ia oukou he kupa, a he kamaaina hoi no keia mau moku, a he keiki Kamehai nae hoi ma kahi ano, he oiaio ua noho iho oukou malalo o kona malu a ua ono kona hua i ko oukou ai ana, a maloko ua like kona wahine u’i me ka waiu ame ka meli e kahe ana i ka aina Kanaana.
A i kou hookuene pono ana ae i keia mau kolukahi a kikii i hookahi wai o ka like, alaila e loaa ana ka hi au ia oe i ka loku a ka ua Kanilehua, he Pikonakona au no ia nahele loa, a he aloalo kuaua hoi no ia mau makalae.
1. Owai au i ke alo o na alii aimoku?
2. Owai au i ka uhiwai po i ka ohu?
3. Owai keia keiki Kamehai?
4. Owai hoi ka inoa o kuu Kama?
O ka mea e hiki mua ana i ke alo o ka Lunahooponopono o ke Kuokoa me ka haina pololei e loaa no iaia he umi poo leka ma ka elau keneka o ke poo hookahi.
Kou oiaio,
L. P. P. KAKELAMALUIKALEO.
Keena Hana Halepaahao o Uwahipouli.
HAINA NANE.
Mr. Lunahooponopono, Aloha oe: --E ae hou mai ia’u i ouha holo oneki maluna o ka hiwahiwa a ka lahui, e au hou aku i ka loa ame ka laula o ka moana nui akea.
A ke ne ae nei ka manao o ka’u kelepa hope loa no keia i ke kai lohi o Manila, maluna o keia ninau pili lahui e uhailoloa ia nei, a o ka pali lele hoi a Koae, e alai mai nei mamua oha ka a—i.
E Mr. Lunahooponopono o ka ninau e ku nei he ninau pili lahui ia, a o ka mokukele i ke kai au e noho kapena nei he moku pili lahui no ia i hiki ole ke hoopaapaaia.
A e like no hoi me ka’’u mea i olelo mua ae nei, o ka’u kelepa hope loa keia i ke kai holu o Manila alaila i ha’i ae au ia oe. O ka’u puupuu hope loa no hoi keia e hamare lele a ka manu, no ka hanohano o ke Keena Oihana o Kaukaweli, a o ka Halepaahao kaulana hoi o Uwahipouli ina ia he mea e pau ai na pili hao o ua Kakela kaupoku ole la i ka helelei a i oleia o ka uahoa hoi, a me ka manoanoa o kona mau panihao kila i mea upepe, a hamani wale.
E kala mai ia’u e lawe mai ana au a kukulu aku i ke kino o ua nane kaulana nei a J. K. W. M. a oia iho keia:
Malamalama Niihau i ka malie,
Ke lei mai la i Kaula i ke kai.
Kuu moku – e kuu moku – e.
Kuu moku kele i ke kai – e.
E maalo ana no ke kanaka – e,
Ulu no ka ai iluna, holo no ka i’a moe no ka manu – e,
Kuu moku kele i ke kai – e.
A malie pa ko aloha e ka Inuwai,
Ke lei mai la o Naue i ke kai.
No Naue ka hala no Puna ka wahine
No ka home no i Kilauea – e,
Ho – i – e.
Ke olelo nei na hoakaka ana a ua eueu la ma ka hoolauna a hookamaaina ia ana me ka Ua Lani Haahaa e loaa ai ua mokukele nei ana, a ma ka hoololi ana ae no hoi i ka ihu ihope e lilo ai oia i kapena no ka Naukilo i ka momoa o hope o ua waa la ona.
E ka mea heluhelu, ua malihini oukou i kinohi i ke kino o keia nane e kukulu mau ia aku nei imua o oukou a ua hele hoi a kamaaina mau na maka i ka nana mau ana, ae, he oiaio ia, aka o ka hoomanawanui no nae ka mea e pono ai a hiki i ka hopena loa – e loaa no ka pomaikai, a no ka mea, aohe no hoi he wa i koe, a lau aku i kapua i ka auwaa panana.
Malalo iho nei e ike mai ai oukou i na ninau wale a kuu hoa uhaiaholo o na mea huna pohihihi, a o na nioi mikomiko hoi o Pakaalana e wela ai na lehelehe, a ki-ki ka wai o ka ihu i ka ua mea o ka maneo, a oia iho keia:
Ninau 1. Owai ka inoa o kuu moku? Haina, Samoa. Au i ke kai me he manu la.
Wehewehe ana. – O keia inoa Samoa i hoikeia ae la oia no kekahi o na Mokupuni iloko o ka Paeaina o Samoa ma na kai aku nei o ka Hema, a he mamao hoi o tausani mile e neneke mai ana.
Ia nei iho la e ike ai oukou i ka wehe ana o ke akule i ka hohnu i ke Ahikanana o ka makani kaili aloha, ke kiina la ka mokukele a maua i ka loa ame ka laula o ka moana nui kai hohonu, a i oi aku hoi ka pohihihi ame ka paakiki o ke alahele mamuli o ka huna ia iho o ua mokukele la, e ke kuakea o na ale ahiu o ka moana kaiuli kai lipolipo a pela iho la i haha poele ai ko Honolulu papa’i.
Ninau 2. Heaha ka inoa o kuu wahi ai? Haina, Moa. Ina iho no la i ka aina Ua Lani Haahaa, a aia la i ka moku kaili la, a ua lawa like no ko kakou mau moku i kupono no ka ulu ana o keia ano ai a koe aku no na moku i ulu ole ia no e keia ano ai no ko kakou kupono ole no.
O kela ano ai ae la o ka moa a Makanikeoe i huna loa ai me ka manao ana oia wale no ke ai ono mai i ua ai la i ha’i ae au la, ua pau i ka pulehuia e ka Mu ma ko lakou hauwalaau ana ae a’u i lohe aku ai, e olelo ae ana:
Pulupulu ke ahi a ka Mu,
Ho-a ke ahi a ka Mu.
A o kekahi poe no hoi o lakou e oli a e hoaeae ana penei:
A pala a pala ka maia a kuu ke-i-ki,
A pala a pala ka maia a kuu ke-i-ki,
A i hoike ae au i ka ai huna a ua kaeaea la he Maia Moa, a no ia nei paha keia wahi hoohialaai ana:
He iki li-la maia no Kae’a,
Aohe e pala i ke anahulu hookahi.
Ninau 3. Heaha ka inoa o kuu wahi i’a e holo la no maluna? Haina, Moa, he wahi i’a kino paakiki keia me kona wahi huelo no mahope e holo nei iloko o ke kai.
Ninau 4. Heaha ka inoa o kuu wahi Manu? Haina, Moa no keia ano holoholona ka ka Haku i olelo aku ai ia Petero penei: Mamua o ke o-o ana o ka moa e pakolu no kau hoole ana mai ia’u.
I ka hookuu ana iho i keia episetole ke haawi aku nei i ko’u hoomaikai nui i ka Lunahooponopono. A i ka mahalo hoi i na keiki lima hei o kou keena pa’i. “Niniu poahi ka anai” i like ka nui me keia honua, a o kona lono, ua hiki aku ia i na welelau o ka laui.
Kou no a mau,
J. W. K. KAKELAMALUIKALEO.
Keena Oihana o Kaukaweli, Halepaahao o Uwahipouli.
Ua kupono mai la ka pahuna i ka piko, aohe he hoohalahala ana, ua ahuwale ka mea huna pohihihi a olua, nolaila, kiiia mai ko mau buke himeni. – L. H.
KA @ KULUMA.
He lehulehu wale ka poe i hoehaehaia aku mamuli o ka hi kuluma, eia nae ua loaa koke ka hooluoluia ma ka lawe ana i ka Laau Hooikaika, Korela ame Hoopaa Hi a Chamberlain. Ua hoola maoli ia kekahi mau ma’i kupilikii loa o keia ano e keia laau, mahope iho o ka pahu’a ana o na laau e ae, ame ke akamai o na kauka akamai loa. Eia ke kuai ia nei e ka poe kuai laau apau, a e Benson, Smith & Co., na akena no Hawaii.
WAKINEKONA, Sept. 17. – Oiai o Wright ame Lutanela Selfridge e lele ana maluna o ka baluna ua haki ae la ka iho o ka epaepa. He kanawalu kapuai ko laua kiekie mai ka ilihonua ae i kela manawa, a ua haule mai la laua iluna o ka honua a i ka wa i hiki aku ai na kokua, ua haki ko Wright lima ame ka iwiaoao a o Selfridge ka mea i nui loa ka poino ma ke poo. Ua nahaha loa ka baluna.
A. KAAUA E ALUALU ANA E NAKII I KA PIPI.
KA MAKAUKAU ANA O A. KAAUA E HOOHEI.
PEHEA LA KA MANAO O NA HAWAII I KO LAKOU LILO ANA I MAU AMERIKA.
O ka ninau ano nui e waiho aku ai imua o na kanaka Hawaii oia keia: Pehea ko oukou manao i ko oukou lilo ana i mau kanaka Amerika i keia la? E loaa mai ana no ka pane e like no me ke ano ame ke kulana o ke kanaka a no ka mea, he like ole loa na noonoo o na kanaka Hawaii e pili ana i kela ninau; o ka pane a ka poe noonoo maikai e i mai ana lakou ua kupono loa ko lakou lilo ana i mau Amerika a o ke kaa ana o na Mokupuni Hawaii malalo o ka hoomalu ana a Amerika he ola maoli ia no Hawaii.
O ka hoohuiaina oia ka mea nana i hapai i keia mau mokupuni ma ke kulana imi loaa me ka holomua. O ke kopaa kekahi waiwai kalepa holomua loa. Aka, hookahi ninau e ala mai ana maluna ae o na ninau apau – a oia ninau oia no ka nanehai e pili ana i na Kepani limahana. Ma ka hoakaka a kekahi poe kilokilo iloko o na makahiki kakaikahi wale mai keia la ak@ e uhi paa puia ana o Hawaii e na kulanakauhale o na Kepani.
Penei ka kekahi mea o ka pane ana ae: “Iloko o ka 1898, iwakalua kumamalima kaukani Kepani ma Hawaii nei, a i keia la he kanahiku-kumamalima kaukani. Ua kaa ia lakou ka hapalua o ka lahui holookoa maluna o keia mau mokupuni, aole no i pau malaila. I kela ame keia manawa, ke komo liilii mai nei no lakou, na kela ame keia moku e ku mai ana; aole no i pau malaila, ke hanau mau mai nei na keiki a lakou a he mau kaukani ka huina nui o na hanau i ka makahiki i hala malalo o ka hae Amerika.
“Iloko o iwakalua-kumamalima makahiki mai keia la aku e lilo ana na hana kalaiaina malalo o ko lakou mana, a i kekahi o keia mau la aku e ike aku ana kakou i ka hoounaia ae o kekahi lunamakaainana Kepani iloko o ka hale o na lunamakaainana, a i ole i Elele Kepani i ka Ahaolelo Nui ma Amerika Huipuia.”
O keia malalo iho nei ka manao o kekahi malihini a penei kana:
“Ua hui au me kekahi opio Hawaii he haumana no ke kula Kiekie ma Oahu. Oiai oia maloko o kona rumi ua ninau aku la iaia, ea, e ha’i mai oe ia’u me ka oiaio loa, pehea, makemake no anei oe i kou lilo ana i Amerika i keia la?”
“Ae, ua makemake no au,” wahi ana.
“O ko’u ninau aku koe i ke kumu o kona makemake ana, a hoea e mai hoi kekahi hoaloha o’u a pane mai la: “Hawaii no na Hawaii,” ma ke ano paani. “Mai kamailio oe me kela mamuli o ko kaua hiki malihini ana mai Amerika mai. Aole anei i oi pa kaukani aku kou makemake e ike aku i kou hae Hawaii e welo ana maluna o ka Halealii o kou Moiwahine ka hae hoi o kou aupuni kuokoa?
“Aole anei i oi pakela aku kou makemake e lilo oe i makaainana Hawaii mamua o kou lilo ana i kupa Amerika? ma ka oiaio loa, aole anei i oi loa aku kou makemake?”
A o ka pane a keia haumana Hawaii opio, “Aole, he oi aku ko’u pono e lilo au i makaainana Amerika.”
“A pehea ka hapa aku i koe o kou lahui? Pehea, he like no anei ka manao o na Hawaii e ae e like me kou?”
“O, no ka poe elemakule, ka poe hapa mai o ka noonoo, e kamailio mau ana no lakou no na la i hala ua oi aku ia o ka maikai, aka nae, no makou la ea, ka poe opio iloko o na kula nui, aohe o makou manaoio aku i ka lakou. Aole o makou makemake e lilo i poe hupo – makemake makou i ke au naauao, makemake makou i ka nohona naauao ame ka nohona kuokoa. Eia ko’u manao: Malalo o ke aupuni Moi aohe o makou lanakila:
“Ua hiki no i ka Moiwahine ke lawe ia makou a kiekie iluna aneane e pili aku i ka nohoalii, a ua hiki no iaia ke hoohaahaa iho a haule ilalo loa. I keia manawa, ua loaa i kela ame Hawaii ke kuleana kaokoa nona iho; a no ia kumu la i makemake ai au e lilo i Amerika.”
O keia ae la ka manao o kekahi opio Hawaii i hoonaauaoia ma na Kula Kiekie, he opio hoi i kamaaina i na ano hana o ke aupuni Moi ame ke ano noho ana o ke au kahiko, a iloko o kona hoomaupopo ana no ka manawa pokole wale no i ka maikai o keia au hooponopono aupuni hou, ua hopu koke oia me ka hoomaopopo a hooia i ka maikai o keia au hou.
O ka mea i nele i ka manaolana oia ke kanaka ilihune loa e ola ana. – Howard.
Weliweli na Hana a ka Hu’i
KA HUAALE KUA HANEENEE PUU PAA A DOANS KA MEA NANA E HOOPAU AE I KA HUI.
Penei ka Joseph Deloge, o Renton, Wash., U. S. A. i kakau ai no kana laau hoola kamahao. “I ko’u manao ana mamuli o ko’u ike iho ua loaa ia wau i ka ma’i puupaa. Ua hoomaka ka hu’i mai ma ke kua a ua nui maoli ka eha ke kulou e hana. A no ia eha ua hele au i Seattle, aole nae i lilo ko’u hoololi ana i ke ea i mea e oluolu ae ai. He mea hoopilikia nui loa ia’u ke lawelawe aku i ka’u hana. Hookahi o’u manawa i loaa ai i ke poniuniu ia’u i hele ai maluna o ke kua o kekahi hale. A no ia kumu ua kokolo wau maluna o ko’u mau kuli i ole ai au e haule ilalo o ka honua. O ka mimi ua like me ke kope ka uliuli me ka hauna inoino.
“A mahope koke iho ua loaa iho la wau i ka umii konikoni ma ka puhaka. A mamuli o keia nui o ka eha ua hele aku la wau i kekahi kauka. Wahi ana, aia ka pilikia iloko o ka puumimi, a o ka mopine ana ka mea nana e hooluolu mai. A nolaila ua haawi mai la oia ia’u he paakai liu a wahi ana he mea ia e hohee ai i na hakuhaku iloko o ka puumimi a e loaa mai ai ia’u ka maha aohe, nae mea i ikeia pela. Mahope koke iho no o keia, ua lohe au no ka Huaale Kuahaneenee Puupaa a Doan a mai ia manawa mai ua hoomaka ko’u hoomau ana i ka ai ana. Ua hikiwawe loa ka hoohee ana i na hakuhaku iloko o ka puumimi a ua loaa koke no ia’u ka oluolu. I ka oili ana mai o kela mau hakuhaku mailoko mai o ka puumimi ua like loa me ka hunahunaone. He mau la lehulehu ka puka ana o keia mea, a ua manoanoa loa ke ano palahele ua hiki no ia oe ke kope mai iloko o ka ipu lepo.
“I kekahi ua paa mai la ke kulu ana a ka mimi, a nolaila, ua nui loa mai la ka hu’i o ke kino, a ua mau kela ano a ao ka po. He nui ka makemake e mimi aku aole nae he hiki ke puka aku i wahi kulu.
“I ke kakahiaka ana ae, ua oili aku la he hakuhaku a puka pu aku la me ke koko. Mahope aku o kela he mau hakuhaku liilii, a mahope aku he hunahuna liilii e like me ke one.
“O, he nui ka hu’i, aka, mahope mai o kela ua loaa mai la ia’u ka olu a hiki i ke ola loa ana. O ke kuahaneenee, ka nalulu, ame ke poniuniu ua nalowale aku ia a ua hoomaka mai ka pii maikai ana o ko’u ola kino me ka ikaika. Ua loaa i ko’u mau lala apau ka ikaika maikai. Ua maopopo loa ia’u o keia Huaale Kuahaneenee Puupaa a Doan ka mea nana i hoopakele mai i ko’u ola.”
Ke kuaiia nei keia Huaale Kuahaneenee Puupaa a Doan e ka poe kuai laau a ma na halekuai apau ma ke 50 keneta o ke poho, a eono poho no ka $2.50, a i ole e hoounaia aku no ma ka ekeleka, ke loaa mai ke kumukuai, e ka Hui a Hollister Drug Co., Honolulu, na Agena kuai kukaa no ka Paeaina Hawaii.
UA MANAOIA E HOOKAPU I KA LAWAI’A ANA MA KE AWA.
Oiai ka ma’i ahulau, ke Kolela ame ka taifoida fiva e holopapa mai nei ma na aina hikina, he mea pono loa i ka Papa Ola ke lawe mua ae i na keehina o ka makaala ma ka hana ana mai i mau kanawai ikaika e hoomalu a e kaupale aku ai i ka pahola ana mai a ia ma’i weliweli ma keia Panalaau, oiai me ka ikaika no o na kanawai hoomalu e ku nei aole no e nele ana ka alo ae mai ka hoomalu ana a na luna aupuni Amerika. I kahi e no ka ua kahi i haloku mai ai he mea pono i ke kanaka mahiai ke hoomakaukau mua i ke pulu, a pela no hoi i kahi e ka pilikia kahi i laha mai ai he mea pono no i ka Papa Ola ke makaala mua i na hana e palekana ai ka lahui kanaka. Ua loaa ka ike i ka Papa Ola i keia la no ia pilikia, a nolaila, hookahi kumuhana ano nui i lawe a noonoo akaheleia e ka Papa, oia no ka hookapu loa ana i ka lawai’a ame ke auau ana ma ke awa.
Ua oi loa aku paha ia hana ma o loa aku o ka ninau kupono o ka hookapu ana i na kanaka o kekahi kulanakauhale maemae e like me Honolulu nei, oiai aohe i ike a hoohuoiia ia mea he ma’i maloko o keia kulanakauhale i keia la, aka, no ke ola ame ka palekana o ka lahuikanaka mai o a o he hana pono loa keia na ka Papa Ola e hookapu ai, oiai aia ma Manila i keia la ke pahola mai la ka ma’i kolela me ka ikaika a he awa kumoku ia a na moku lehulehu e ku mau aku ai a e holo mai ai ianei, a no ia kumu me he mea la e hoopuka ana ka Papa i ke kuahaua hookapu, a he hana makaala loa ia na ka Papa e hana ai.
He nui na kanaka e lawai’a nei ma na uwapo ma ke kakahiaka Poakolu nei me he mea la aia paha ma kahi o ka eha haneri makoi, a mamua iho o na hale waapa o ka Healani ame Maka@a e piha mau ana i kela ame keia la i ka poe auaukai, a-ina e hoopuka io mai ana ka Papa Ola i ka hookapu e pau loa ana keia mau ano hana ma ia mau wahi.
O ka mea e hoohana ana i ka lolo o kekahi i mea e holopono ai kana hana oia ke kanaka koikoi. – Donn Platt.