Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 39, 25 September 1908 — PEHEA LA KA MANAO O NA HAWAII I KO LAKOU LILO ANA I MAU AMERIKA. [ARTICLE]

PEHEA LA KA MANAO O NA HAWAII I KO LAKOU LILO ANA I MAU AMERIKA.

O ka ninau ano nui e waiho aku ai imua o na kanaka Hawaii oia keia: Peliea ko oukou manao i ko oukou lilo aua i mau kauaka Amerika i keia la? E loaa mai ana no ka paue e like uo me ke ano ame ke kulana o ke kanaka a no ka mea, he like ole loa na noonoo 0 na kanaka Hawaii e pili ana i kela ninau; o a ka poe noonoo maikai e i mai ana lakou ua kupono loa ko lakou lilo ana i mau Amerika a o ke kaa ana o na Mokupnni Hawaii malaīo o ka hoomalu ana'a Amerika he ola maoli ia no Hawaii. O ka hoohuiaina oia ka inea nana i hapai i keia mau mokupuni ma ke kulana imi loaa me ka holomua. 0 ke leopaa kekalii waiwai kalepa liolomua loa. Aka, hookahi ninau e ala mai ana malihia ae o na ninau apau—a oia ninau oia no ka nanehai e pili ana i na Kepani limahana. Ma ka hoakaka n kekahi poe lciJokilo iloko o na makaliiki leakaikahi wale no mai keia la ak*i e uhi paa puia ana o HaWaii e na ku« lanakauhale o na**lCepāni. Penei ka kekahi mea o ka pane ana ae: "iloko oka 1898, lie iwakalua kumamalima kaukani Kepani ma Hawaii nei, a i keia la he kanahiku-kumama-lima kaukani. Ua kaa ia lakou ka liapalua o ka lahui holookoa malun'a o keia mau mokupuni, aole no i pau malaila. I kela ame keia manawa, ke komo liilii mai nei no lakou, na kela ame keia moku e ku mai ana; aole no 1 pau malaila, ke lianau mau mai nei na keiki a lakou a he mau kaukani ka huina nui o na hanau i ka inakaliiki i hala malalo o ka hae Amerika. "Iloleo o iwakalua-kumamalima ma« kahiki mai keia la aku e lilo ana na hana kalaiaina malalo o ko lakou mana, a i kekahi o keia mau la aku e ike : aku ana kakou i ka hoounaia ae o kekahi lunamakaainana Kepani iloko o ka hale o na luna«»iakaainana, a i ole i Elele Kepani i ka Ahaolelo Nui ma Amerika Huipuia." j O keia mftlalo iho nei ka manao o kekahi malihini a penei kana: "Ua hui au me kekahi opio Hawaii »he haumana no ke Kula Kiekie ma j Oahu. Oiai oia maloko o kona rumi ua ninau aku la iaia, ea, e ha'i mai j oe ia'u me ka oiaio loa, pehea, makej make no anei oe i kou lilo ana i Amerika i keia la?'' "Ae, ua makemake no au," wahi ana. "0 ko'u ninau aku koe i ke kumu n j kona makemake ana, a hoea e mai hoi | kekahi hoaloha o'u a pane mai la: no na Hawaii," ma ke ano paani. "Mai kamailio oe me kela mvn* 'muli o ko kaua hiki malihini ana mai Amerika mai. Aole anei i oi pa kaukani aku kou makemake e ike aku i kou hae Hawaii e welo ana maluna o ka Halealii o kou Moiwahine ka hae hoi o kou aupuni kuokoa? | {< Aole anei ioi pakela aku kou ma« kemake e lilo oe i makaainana Hawaii mamua o kou lilo ana i kupa Amerika? ' ma ka oiāio loa, aole anei i oi loa aku !kou makemake?" A o ka pane a keia haumana Hawail opio, ' 1 Aole, he oi aku ko 'u pono e lilo au i makaainana Amerika." 1 "A pehea ka hapa aku i koe o kou laliui? Pehea, he like no anei ka manao o na Hawaii e ae e like me kou?" I "O, no ka poe elemakule, ka poe hapa mai o ka noonoo, e kamailio mau ana no lakou no na la i hala ua oi aku ia o ka maikai, aka nae, no makou la ea, ka poe opio iloko o na kula nui, aohe o makou manaoio aku i ka lakou Aole o makou makemake e lilo i poe hupo—makemake makou i ke 'au naan* J ao, makemake makou i ka nohona naauao ka nohona kuokoa. Eia ko'u : manao: Malalo o ke aupuni Moi aohe o makou lanakila: j "Ua hiki no ika Moiwahine ke lawe i ia makou a kiekie iluna aneane e pili | aku i ka nohoalii, a ua hiki no iaia ke heohaahaa iho a haule ilalo loa. I keia j mnnawa, \ia loaa i kela\ame keia Ha- | waii ke kuleana kaokoa nona iho; a no ia kumu la i makemake ai au e lilo i j Amerika." J O keia ae la ka manao o kekalii opio 1 Hawaii i hoonaauaoia ma na Kula Kie- , kie, he opio hoi i kamaaina i na ano . hana o ke aupuni Moi ame ke ano noho ' ana o ke au kahiko, a iloko o kona , hoomaopopo ana no ka manawa pokole j wale no' i ka maikai o keia au hooj ponopono aupuni hou, ua hopu koke oia | me ka hoomaopopo a hooia i ka maikai | o keia au hou. : —-*• 0 ka mea i nele i ka manaolana oia J ke kanaka ilihune loa e ola ana.—Hoi ward.