Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 41, 9 October 1908 — KE ANO NUI O KA HOONEI OLA'I MA PUNA. [ARTICLE]

KE ANO NUI O KA HOONEI OLA'I MA PUNA.

Ma ka lioike a Mr. Li. A. Kakina 6 pili ana i ka hoonei ola'i o na pule elua i liala ae nei ma Hawaii, ua oi "aku kona ikaika mamua o ke ola'i o ka makahiki 1868. ITa manao oia, mai Mauna Loa mai ke kumu o kela hoonei ola'i e like hoi nie na mea i maa i ka ikeia i na wa ae nei i hala, aka ma kekahi ano nae, ua hoomaopopo loa oia, mai Kilauea mai keia ola'i. Ma ka nana ana i ke ano o ka hoonoī ana a ke ola 'i', ua hoomaka mai ia mai Kilauea aku ma ka aoao hema-hikina ma kahi o ka pele i kahe ai i ka makahiki 1840, a ma na wahi apau e pili kokoke ana i keia mau wahi, aia he ' mau hoailona o na hana hoopoino a ke | ola 'i. I Ma kekahi walii, o ka lua hohonu ! hookahi palia ia i kahi palia ' o ka 1;"»00 kapuai ka liohonu, ua nui | maoli ka hooneei ana a ke ola'i ma kela wati me ka ikaika, no ka mea e ahu mokaki ana na pohaku ilalo o ka papa-ku oka lua. Ma kekahi mau wahi okoa āku hoi, he like no me keia na haawina i loaa ia mau wahi. Aia ma kekalii wahi e waiho la ma ka moali alanui o Puna, ua hanaia he pa poliaku ma kahi o ka eha a elima kapuai ka manoanoa, a he elia a elima kapuai ke kiekie, nona hoi na pohaku nuniii i hana ia i hiki aku ma kahi o ka elua a ekolu hanejri paona ke kaumaha; ua hoohioloia kela pa pohaku, a hookauliiliiia jku na pohaku nia kahi o ka ewalu a eiwa kapuai mai ko iakou mau wahi mua aku. M& ka olelo ana ae, ua ulu-pa maoliia no na pa pohaku apau ma Pupa, a eia na kamaaina o Puna ke kukulu hou nei i kela mau pa pohaku. I Ma Puna kahi i ike ia ai ka ikaika loa o ke ola'i, mawaena o Kilauea ame Kapoho, e kokoke ana i kahi i kalio. ai o ka pele i ka makahiki 1840, a mailaila aku no Hilo. Wahi a na kanaka i noho loihi i kela walii no na makahiki lehulehu, o keia ka lakon hoonei ola 'i ikaika hookahi i ike ai mahope mai o ka makahiki 1868. He mau hoonei ola'i liilii no ka i ikeia ma ia hope mai ma Hilo nAe, aka e hoonaue mau ana ia i kela ame keia la. Ua oi ae ka a ana o ka pele o Kilanea mamua o na manawa i ikeia no ke« kahi mau mahina ae nei i hala, oia lioi, e pii mau ana ka pele iluna a ilalo. He hookahi ona la o ka hele maoli ana e makaikai i ke ano o ka a ana a ka pele ana i hoohala ai he elua hora me ka hapa ilaila, ua ike maoli oia i ka hele mai o ka pele a liiki loa ilnna ® ka waha o ka lua, a he ku i ka nant na hiona ke nana ako.