Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 43, 23 October 1908 — I KA LEHULEHU KOHO BALOKA O KA MOKUPUNI O OAHU [ARTICLE+ILLUSTRATION]

I KA LEHULEHU KOHO BALOKA O KA MOKUPUNI O OAHU

la 'u i kukala aku ai iniua o oukon i ko'u holo moho kuokoa ana no ke kulana Makai Nui, na ike na au. e Jilo ana ia i mea no'u e kueia ai e na aoao kalaiaina like ole, a oia ka'u i noonoo ai maluna o ka ninau, Heaha la na kumu o'lakou e kue ai ia'u. I ko'u kaana ' pono ana iho i ko'u kulana molio a me , ko'u kahua, ua hoomaopopo iho la au I i kekahi mau kumu o lakou e kue nei ia 'u. Me ko 'u nana ole i ko lakou mau kue, ke makemake nei au e hoaiai akn imua o oukou i. na kumu o ko'u ( ho!o kuokoa ana, a oia mau kumu no hoi ko'u kahna. Penei no ia: 1. oka liolo moho kuouoa ana o kekahi kanaka, ua nana aku oia m.aluna o ka lehulehu holookoa o lakou kona aoao | kalaiaina, a o kona kahua liana ke ka- j hua hana o ka lehulehu hoolokoa. Aole j oia i paa malalo o na umii ana a kekahi j poai a mikini kalaiaina paha elike me « na moho i waeia e na aoao kalaiaina. j Ua hilinai aku ka moho kuokoa maluna ! 0 ka noonoo akea a me ke kaulikp o j ka lehulehn i wahi e loaa ai i ka lehu-} leliu ke koho kuokoa ana i ka lalfc>u kanaka i manao ai a ' i hilinai ai hoi e hooko ana i na kanawai. ' 2. Mamuli oka loaa ana oka noonoo kuokoa i ka lehulehu, ua lilo ka mana o ua poai politika i mea ole, a kaa na hana wae inoho iloko o na liina o ka lehulehu, a aole hoi iloko o ko lakou mau lima elike me na mea i ikeia i na | kau i hala a me keia kau no hoi e nee I nei. Na keia poai uuku e wae mua na moho apau. a i ka akoakoa ana mai o na elele no ka wae ana i na moha, ua onou ia aku la keia poe moho i wae ia e na poai politika. a, me na maunu ; oihana i ho'oia ia aku e loaa ana ia la- | kou loaa ka lanakila i keia poe'

; molio, u;i paa n:i maka ii na elelo a ne hewa kn waha. TIo iiuma keia o keia j>oa. })olitika i niakemake ole ai e kaiīiia mai a lakou aku. Mamuli o keia niau liana i hanain e na aliaeiele, ka wae ia o ka poe aknhi no a komo mai i !ka aoao, a kapae ia hoi ka poe i noho , hoomanawamii no ka aoao no na makaIhiki loihi, ua lilo ia i mea no ka hapa- ' nui o ka poe koho paloka e kunana ai, a hoomaka lakou e koho i ka lakou poe e makemake ai me ka nana ole i ka aoao. 3. O ke ake nui o keia mau poai po]itika, o ka paa mau o na oihana aupuni malaJo o ko lakou mana, i mea e mau ai,/ko lakou noho mana ana maluua o na liana kalaiaina kuloko, ina .ko lakou hoolilo ana i na oihana i mau mikini politika. Ua ikeia keia ma o ka Oihana Makai la i aa kau mamua aku o ko 7 u jnoho ana mai. Ma o ka hooliloia ana o i keia Oiharva i mikini politika, ua hoo■kuu wale ia mamuli o na hooia ana a na ! poe haihai kanawai e kakoo ana lakou )i na moho a ka poai kalaiaina e onou mai ai. Ua ikeia na makai e liele ana i .na hana kalaiaina, a e nolio ana iloko o na alahele wae moho o ka aoao. A ina aole i ala mai na poe kuokoa o ka aoao Repubalika e kue ana i keia mau hana alunu mana a ka poai politika o ko lakou aoao kalaiāma, a kakoo me ka lokahi i ko 'u kahua, ke olelo nei au, ieia no na makai ke hele nei i na hooika'ika paloka me ka nana. ole ia o ka hana 0 ka lehulehu, piai no nae lakou e ukuia ana e ka Oihana Makai. Mamuli o na hana kalaiaina ua hookuu wale ia na hana noa na hale inu rama 1 na wahine a me na keiki. A i mea e lloaa ai ka waihona dala no na hana hoo'ikaika paloka,'ua auhau ia na makai, na liale piliwaiwai, a me na hale inu rama. Mamuli o keia wehe hamama ia ana o na hana piliwaiwai a me na hale iiui rama, ua loaa ka pilikia a me ka nele i na home he lehulehu ma o ka lu ■wale ana o na kane i ka lakou mau walii kenikeni ma keia mau walii. Malalo o keia mau kumu, aole io no paha e nele ko lakou kue mai ia'u. Ke makemake nei au e hoihoi<aku i ka lohulehu i ko lakou kuleana pili paa, oia hoi , ka "hooponopono aupuni o ka lehulelui, no ka lehulehu, na ka lehuleliu," a aole hoi he hooponopono .aupuni aoao kalaii aina, no ka poai kalaiaina, na ka "mijkini politika." j Nolaila, ke paio ne: au ma ka aoao 'o ka lehulehu, a ke noi aku nei hoi i ka lehulehu e ku a kakoo mai ia'u i ka | paio ana no ko lakou pono iho. i Wahi a Kiaaina Frear, "He mea pono i ka poe koho paloka ke koho i ka I noe hoopono ma na oihana, a aole hoi i | ka poe kupono ole, ana i kapa mai ai j he unu (yellow dog), me ka nana oie ' i ka aoao kalaiaina. A o ke, kanaka e koho ana i ka poe kupono ole,'' wahi ana, "he kanaka kumakaia ia i ka pono o kona aina." j Aka, eia no nae na aoao kalaiaina like ole ke heli? mai nei a koi aku i ka ! lehulehu koho paloka e koho pololei i na Inioho a pau o ka aoao. Ke kapa mai nei na alakai o ko'u aoao ponoi ia'u he kipi, he nana kee. a J pela wale aku. Me lakou no nae ka «lakou mau olelo hoino, a e hiki mai ana no ka la a lakou e mihi ai no ia man olelo hoino a lakou. No'u iho, aohe a'u mau olela hailiili a nema paha no na moho i wae ia e.ko'u aoao, a ke manao nei no au e koho i na moho o ka aotfo a 'u i manao ai he ku- • pono no ka lakou mau oihana e holo nel. • Ma ka hoohalikelike iho i na moho o na ' aoao like ole, me lie la. ua oi aku ka pono e Aaawi ka lehulehu i ko lakou kakoo ana i na moho Demokarata i keia kau, aole wale i ka aha kaukan&wai, aka, ma-na oihana kuloko o ke Kalana, i koe ka Oihana Makai, a no keia 'mau kumu: Ua manao ,wale ja, o ke kuniu nui o ko'u kapae ia ana e na alakai DemoI|arata o keia kau, no ko'u hoohana ole r ka Oiliana Mn' ai no ka pom o ko'u . aoao ma na hookohu a 'ma ra ham hoo- ■ ikaika kalaiaina. O keia no nae kekahi |o na kumu hoohalaha T a ma kn aoao n na Demokarata ia makon e hakoko Hke ana me ka aoao Repubalika i na kau i kaa : hope ae. No ko 'u ike i ka hewa o kh ' hoolilo ia o ka Oihana Makai i mikini politika, pela no au i hookaokoa ai i |Veia oihana mni na hana kalaiaina mai, a hooholo iho la i na rula paa e hookar" loa ana i na makai mai ke komo ''ino ana ilokV.> o na hana paonioiii kalaiaina. Ua hooliloia nae keia hana

maikai ma ko'u aoao i laau hah:i»r 'ii'i jai no ia 'u, ao ka hopena. oinn< < <i <Demokarata a'u i hoopau ai ma k t hana aku no na hana hewa, ola > ' 1 ka i ht)ounaia mai i m.iu i ', > > wae moho, e hoike mai ana, i • < make ia ko'u inoa e waihoia aku '■ • •' kulana Makai Xui imua o ka Ai i • i keia kau. Ua kapae ia au •'k . 1 i no keia hana niaikai. eia nao. •> «•' 1 | koho paloka mua loa ana palia '•< • i ike ole ia ai na niakai e hookik i : hooweliweli ana i na makaain:i: < 1 !ka pahu paloka. O ke koho rn ana keia e hiki ai i ke kanaka k<me ka hopohopo ole i na lima k:i |ka Oihana Makai. oka maika 1 'haawi aku, a o ke ino ka i panai i [a'maanei paha au e puana ae a;. ,maikai va poe i hoomaau ia ma 1 j pono, no ka niea, no lakou ke a'i ka lani, M Ke minamina nei au. a pela p ' • me ka poe makee i ka nohoana m i ka hoi hou o.ka Oihana Mak;f kulana mua i ikeia mamna o k■> ; ' Ke manao nei au aole e hiki i r; ■ ' e holo paonioni nei me a'u n<> •. hana, ke kaupale aku i ka m;n poai politika nana laua i wae. t jpiha ia mai ana ka Oihana me e hooikaika nei i keia mau nn h o lakou o na makai no a *u i ti"no ka malama pono ole i ka !i:n, 1 na makai kahiko, "i noho a ki : . 'alo a kamaaina i ka leo" e 1 ( ana lakou i loaa na hakahakn • ) I mai ai i ka poe e hooikaika nei v. 1 ; mau moho. Heaha ka hewa n i:i • kahiko i hana ai e hoopauia ai ! • Hookahi no psne, o ke kalaiam;i aku la ke kauwa mal.i no, a o ke kauwa uhauha, oia k> % 'mai a hoopunahele. Kupannhn 1 hana kalaiaina! A kupanaha i ka lehulehu i ka ae aku i ka " a . wale ia o ko lakou mau pono! j COL. C. P. IAUKKA Moho Kuokoa no ke Kalana M I .

COL. C. P. lAUKEA.