Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 44, 30 October 1908 — MAI KOHO IA McCANDLESS I ELELE LAHUI NOU E HAWAII. [ARTICLE]

MAI KOHO IA McCANDLESS I ELELE LAHUI NOU E HAWAII.

E Mr. Lunnliooponopono o ke Kuokoa. Aloha oe: —E oluolu oe e liaawi inai' i kan wahi kaawale o ka kakou Hiwahiwa no ka'u wahi ukana e kau ae la. Mamuli o ko'u ike ana ilio ma kekahi inau kolanui o ka Nupepa " Ka Hoku o Hawaii i ka nui hewahewa maoli o na aina i onaia e Mr. McCandless. ka moho Klele a ka aoao Deniokarata. a oia muu aina lehulehu ke waiho nei ma na wahi like ole o ka mokupuni o Oahu, e hoomaka ana mai ka apana aku o Honolulu a hiki aku i iia Koolau. Ma ke kilohi pouo ana niai ka mua a ka hope, o 'u mea i ike a i hooiuaopopo, o ka hapanui o ua aina i lilo aku iaia, mai na Hawaii ili ulaula aku no ia. Ma ia tyoomaopopo ana, ua loaa aku iaia kela mau aina a nui wale mamuli o ke kuai liilii ana mai na kanaka Hawaii a o ka lua mamuli paha o ka aie liilii ana a na kanaka i ke dala iaia a hiki ole ia lakou ke hookaa aku, ua laweia na wahi apana aina o lakou i mea e hookaa aku ai i ko lakou aie. A ina oia ke alahele i loaa nui ai ka aina iaia alaila i mea e loaa nui hou mai ai na aina oiai aole i pau kona ono i ka aina oia kona kumu nui e makemake nei e lilo oia i Elele Lahui i hiki ai iaia ke hele aku i ka Ahaolelo Nui o Wakipekona e hooikaika ai i mea e pahola mai ai na kanawai aina i Hawaii nei, a i ka wa e loaa ai na: aina i na kanaka Hawii, a oiai lie poe ilihune na Hawaii, a i ko lakou wa e nele ai i ke dala, e hele aku ana lakou iaia i dala, me ka hoopaa ana aku i na apana aina malalo ona, a i ka wa e kaa ole ai o ka huina dala i aieia, he mea maopopo e lilo ana kela aina iaia la, e like me ka- lilo ana 0 na aina o na kanaka Hawaii i keia !la. 0 ka poe apau no lakou na aina 'i lilo aku ia McCandless ame ka poe e noho aie nei a e loaa mau nei na daia ia lakou mai'iaia aku, ke mahalo nei lakou iaia, he kanaka inaikai, oluolu, kokua a pela wale aku, a ine he mea la o lakou ka hapanui o ka poe e kakoo mai nei iaia, o ka maikai iho la ka ia o kela wahi haole o ka lilo Aku o na ajna iaia la a hiki i ke ku olohelohe ana o na kanaka Hawaii i ka aina ole. Ina he aloha kanaka Hawaii io kona, no keaha kona kumu i mahelehele ole mai ai i kona mau aina nui i loaa iaia i keia la no na kanaka Hawaii aiha ole ma ka haawi ana mai ia la kou i hookahi eka aina no ka mea hookahi no ke kumukuai o $10.00 pakahil 1 keia la ua nui maoli na aina i ona ia.e ia. No keaha ka hiki ole iaia ke mnhelehele mai i 160 elea i kela ame keia kanaka nele aina e like me kana e kalaliele nei ina e kohoia oia a puka, alaila e liooileaika ana oia e loaa aku i kela ame keia kanaka i 160 eka aina me kona kaukai ole a hooholoia ke kanawai e ka Ahaolelo Nui o Ahierika? Aia ihoila ihea ka nui o lea aina e hiki ai ke hoolawa aku i na kanaka i kela niau eka lie 160, oiai ma ka hoike a ke Kiaaina, lie 1,676,319 wale no eka aina i koe, a ina e mahele ia aku ana i ka poe koho haloka he 13,295, alaila ehia poe e loaa ana ka aina a ehia poe e nele ana, a o na aina e mahele ia aku ana i na kanaka nele aina he mau aina ia e waiho mai nei I a na kualapa a ma na lae kahakai ' a ma na aina pohaku pa hoehoe, a owai ka poe makemake e lawe i kela mau aina inoino me ka nele i ka inea i ulu malaila e loaa ai ks ola? Eia liou; O keia Mc'Jandless kekahi makua o ka Hoohuama noina ole a lilo ke Kuok'oa ou e iLawaii, huki ia kou liae aloha mai ka welo haaheo ana maluna o ka lepo aloha ou e Hawaii, a i keia la nae, ke hele inai nei a ko«v palaimaka imua ou e ka oiwi Hawaii oiaio he aloha ka i ka lahui Hawaii ole wale, no ka makemake e alehe i mau baloka nona i kuinu e kohoia ai oia i Elele Lahui. Ua lawa kou kuinakaia ia ana e Hawaii no ka manawa mua e McCandless a mai haawi i manawa hou nona e kumakaia mai ai ia oe no ka lua o ka manawa. I ka M. H. 1904 anie 1906, o keia McCandleBS no kekahi i hooikaika no ka Elele Kalanianaole, a i keia la nae ke hoao mai nei oia e kulai me ka makemake pu e liolo ku-e iaia me ka olelo pu mai aohe ka he pomaikai o ka aina mamuli o ko Kalanianaole lilo ana i Elele Lahui iloko o na makahiki i hala ae nei, oiai nae ; o McCandless kekahi i hoopomaikai nuiia mamuli o na liooikaika pauaho ole ana a ka E■l'ele no ka pomaikai o ka aina liolooleoa. O ke kanaka i kumakaia i ka aina oia anei ke kanalea e ola ai ka aina ame ka lahui? O ke kanaka i hoopomaikai nuiia me na aina lehulehu mai na kanaka Hawaii aku, oia auei ke kanaka e manao aku ai e ola ka lahui iaia a e ola ai ka hune o na kanaka? Ea, e ka poe leoho baloka mamua o ke koho ana i kona baloka ma ka la 3 o Novemaba e hiki mai ana, e nono e noonoo pono i kau mea e koho ai, no ka niea, aia iloko o ko oukou lima ke ola ame ka make o ka aina. Ina maikai ke kanaka e kohoia e ola auanei ka aina, aka, ina e kohoia ke kanaka kupono ole he kaniuhu ke hoea mai ana. E pono e hoomanao pu ka poe koho baloka, aole i loaa mai na poinaikai i keia Teritore mamuli o na kumu e a*>, aka, mamuli o keia mau kumu. maopopo loa, oia hoi, ma ke ano alii o ka Elele; ka lua, ma kona ano he Elele Bepubalika, a o ke kolu, mamuli 0 kona komo mau ana i ka Ahaolelo Nui ma ke ano he Elele Lahui e hoike ana ia i kona hilinaiia e kona lahui He hana aloha ka'Oiuka-haia i hana no Hawail nei a ke ikeia nei ka )hua ohaha o kana hana maikai ma o ka hapaiia ana ae o ka lahui kanaka mai ke kulana haahaa loa a i ke kulana i like loa aku me na aina naauao 1 keia la. Ua make o Haalili/» he mau makahiki loihi i hala ae nei, aka nae, eia no ke o nei iloko o ka puuwiai o na kanaka Hawaii oiaio ka maikai ana i hana ai ma ka hooikaika ana e lioihoi houia mai ke ea o ka aina maliope iho o ke kailiku ia ana aku e Farani, a mamuli o ke kailiku houia ana aku e McCandless no ka lua o ka manawa ma ka hoohui aina poino ole i lilo aku ai ke Kuokoa ou e Hawaii. Ua moe aku la o Kaililua Kalakaua i ka moe kau a moe hooilo, aka nae, eia no ke ola nei kana haua maikai i hana ai no ka p omaikai o ka aina ma ka holo kino ana' e kii i ke Kuikahi Panailike, a ua loaa mai. Ua hala ia poe a ua moe aku la, a i keia la ke ku imn nei ke Keikialii he kama hanau no ka aina, e imi a e hooikaika i mau pomaikai a i mau liana e hooholomua ia ai ka lahui kanaka Hawaii mai o a o, a o kana mau

hana i lawelawe ai a i ikemakaia nialuna o ka lepo aloha o Hawaii ka lioike oiaio oia mau liana maikai ann, a he mau hana ia nau e hoohewalu'w.i <>le ai e ka lahui no ke koho liou an:i aku iaia i Elele Lahui i keia kau. Me keia mau hoakaka, ke nmnaol.i na nei au e loaa ana ka ike i k;i leimlehu mai Hawaii a Niihau a e haawi ana lakou i ko lakou mau baloka »«>• J. K. Kalanianaole i Elele Lahui i W:ikinekona i keia kau. Me ka oiaio', C. K. KOHOPONO.