Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 45, 6 November 1908 — KA MOMI O KA HIKINA A I OLE Ka Hihio Moeuhane Kupaianaha. [ARTICLE]

KA MOMI O KA HIKINA A I OLE Ka Hihio Moeuhane Kupaianaha.

MOKUNA XIII. "Ac, he haawina koikoi keia i ili iho maluna o'u, a maluna hoi o viahui kan'aka holookoa, oiai he mau po a he mau la lehulehu hoi i 'i ac nei, ka \vaiho ma i ana o ka u wahine, a aole loa o'u manao t ana iaia keia la. I "C) ka u i makemake ai, e hoike aku olua ina makaainana e hoo-' : ; ; -i ika pule ana, me ka haawi ana ina mohai ala imua ike alo o J !a malia o maliu mai i na leo ,uwalq o na makaainana, alaila hoo-1 r mai ko oukou haku nei, a o kakou no hoi apau" j "Heaha keia ma'i o ko makou Kamaliiwahine?" i ninau aku i kekahi o ua mau luna aupuni la. j "Aole i maopopo ia'u ke ano maoli o kona ma'i, koe wale iho r-. emi pu ana mai o kona kino, a aole au i ike ike ano 0 keia : .a I mamua, aka e hele aku a hoike i na makaainana e like me ka'u : a .i i makemake ai e hana ia, a mai .hookani nae i na mea kani a nui l i lianakuli, no ka mea eia au ke noho nei me ke kaumaha no ka'u \ a o ka hele aku la no ia o ua mau Pake nei e hooko i na ' .. ha a Kong-ti, a koe hookahi hou iho la no oia maloko o kona I-l ';a mehameha. ] ua Keikialii la e noho hookahi ana, ua ku ae la oia iluna me ka vaa mau ana no i kana uwaki iloko o kona lima, a ke holoholo Vla no oia iloko o kona rumi, eia nae aole i loihi loa ia hala ana- .» na luna aupuni, ua komo mai la o Li, kela kakauolelo puna/S!i a ua Keikialii la, a o ka wa no ia a Kong-ti i i koke aku ai iaia: •() oe mai la ia e kuu kakauolelo, heaha ka mea hou e hoo!i mai ai ia'u?" i ninau aku ai ua la. "Manao au, e hiki mai ana i ka hookoia āna o na mea apau, i. ,vale no oke kakali aku oka hoea mai oka lono hope loa no ka i, v>ia ana ona mea a kaua i kukakuka mua ai no kona hopena," v, ' a Li me na maka hauoli. ) ka hala ana aku nei no ia la o kekahi o ko'u mau luna auj, ! n> ka hoike ana aku ika lohe ina makaainana eia ka MoiwaI !loko oke kulana kupilikii, a e noke mai hoi lakoiu-i ka hooi; • e pule ia Buda i loaa ai ka oluolu, a pehea ua Kamaliiwahine k: ;aua e Li?" Manao au e holopono ana na mea i hoolalaia e kaua no kona k -ia." walii aLime ka minoaka ma kona mau papalina. Ina hoi palia e holopono io ana ea, alaila aole hoi kaua e hoa-. 1-,. .:a mai ena makaainana, no ka mea ua hoike pu aku nei au ia k. i aole he Avahi i koe oko lakou hakuwahine." i'. hoike aku no hoi au ia oe e kuu haku i ka mea pololei, e. ], «'ke aku ana no kaua i kekahi lono kaumaha mai kahi mai o k \a.malii e noho mai la, e hoike mai ana ia kaua, ua pau .kona 1;. : ana inaea o keia noho ana. "!a oe no hoi i haalele ae ai ia'u i ka po nei, ua hele aku la au a i ana noluna o kekahi kumulaau ma ka puka aniani o kona rumi e :: eana, a ke ike maopopo loa la au i kona moe iluna o kona moe, i . k- konane ka pa ana a ka mahina i kela manawa, a ua ike pono 1 au i ke kikoo ana mai o kona mau lima i ke pola ti a inu, a i a i nana aku ua nui maoli kana ti o ka inu ana, no ka mea ua kke kau ane e k< poi; ilun < ■ kon i wan/ Ina no he wahi mea uuku kana o ka inu ana ua.lawa no ia e make ai ina nae i inuia i ka manawa aole i hehee kela laau a kii.:.: i hookomo ai iloko o ke pola ti," wahi a Kong-ti. "Ina he 3r.:r :nu hou ana aku kekahi ana ma ia hope mai, alaila aole oia e i.ai kekahi po a hiki i kekahi, a pehea ua ike hou aku no nae Ine iaia i keia kakahiaka ea?" () ka'u hoi ia i makemake loa ai e ike iaia i keia kakahiaka, t:-i eua hoole mai kana kauwa ia'u, aole oia i ala, ao i leali wale ak.: : ei au a awakea la, lioi okoa mai la au, no kuu manao no hoi, ū ;> :e kumu okoa ae o kela ala ole mai ona, mamuli no ia o ka itm kela laau make a kaua, a ka make wale no ka hopena e k. :ku ana maluna ona, nolaila aole a'u kaukai hou ana aku a ] : '..,110 mai kana kauwa mai ika hopena i'kau aku maluna oko v .; e kuu hakualii." # • 'ma pela, aole a kaua hopohopo ana i koe nona," i pane aku i\eikialii I\ong-ti me ka leo o ka mea i piha me ka hauoli. ■k. e hala ana keia la iaia, o ka pau no ia o kona hanu ana i r„ keia ola ana, aoka oi aku no paha ia o kona pono oka make ■ ■ .o ke ola ana mai, oiai ua pau kona hia," a noke wale ae la 5 Keikialii nei i ka holoholo iuka a i kai o ua rumi la a laua e . ;i , uei, ahe hookahi wale no ana mea nui e noonoo ana iloko • . :nanawa, oiano ka wehe hamamaia ana ae oka puka e hiki ;. : ■n.koia kona mau iini no ka lawe ana mai ia Lulu i wahine " :• ":uia. 1-1 ko nae o ia nanea o Kong-ti i ka ua ku honua iho la ' iuili mai la imua oLi a i mai la: "Auhea oe e kuu Li maiĪ r knuolia akll nei i-a oe, e hele aku oe e 'kauolia aleu 1 na V e kiwe aku ika lohe ika ohana o Niao, aole he wahi oke Kaiv. . ■ ahine i koe he pomaikai paha ka po o keia la iaia, i hele mai a i e hui pu me ia mamua ae o kona make ana E olelo aku ī iv. . he ma'i hikiwawe loa keia i loaa i kuu wahine. ie nae i pau po"ho aku na mea a ua Keikialii la i manao ai e k.: ,k ■ aku i kana kauwa hoolohe, ua kahamahaia mai la oia manv ka haluku oloko oke keena hookipa i kana mau kauwa, a Yc.:- kiwa aku ai ma ka puka e komo loa mai ai iloko o keia rumi av ' 1 ' 'ho nei me Li, ua ike aku la oia i kekahi wahine Pake ua I■: ki loa ika lepo a e ndke mai ana hoi na kauwa lawelawe o r: kilii la ike alualu mahope ona me ka e kipaku loa akv keia wahine mai ka halealii aku. , • i ike koke aku la nae o Kong-ti, aole kela he wahine okoa ak'o Lan no ia k?la kauwa i hoonohoia aku ai e kiai īa Luiu 9 ■ ka luahuna kahiko ona kakela, aua hele no hoi ua wahine la :ka me ke pihoihoi. . ■•la wa a ICong-ti i ike aku ai iaia, ua hoopiha loaia oia me ><• k 'na. nolaila ua kauoha aku la oia i na kauwa e hoi no ko au wahi a koe wale iho la no lakou ekolu maloko o kela v r, ka wa ia a ua Keikialii la i hoi aku ai a noho maluna o noho. a huli papu mai la imua o Lan a i mai la. : Lan! e Lan! e hoike mai ia'u .heaha keia kumu o kou hoea m i nei imua o'u a haalele aku nei oe ia Lulu e noho hookah! V ■ kela lua," wahi a ua Keikialii l.a..me ka pihoihoi. ■ o liiki ia Lan ke pane aku no keia ninau a kona haki k» : ke naka haalulu la kona kino no ka piha ike pihoihoi ame * :,•« ake kau la hoi ka weli iaia no ka hookauia mai o kekah l' . maluna ona, ano kona pane koke ole aku, ua hoomaka ho iw:';:; •• Kong-ti e ninau iaia no ka lua o ka manawa, a akahi no II a v : ne nei a pane mai' iaia i ka i ana mai: nnrtrtr > r. ae mai e kuu haku e ninau aku au la oe, pehea ua■ ma°P°P° .. vaha ia oe ka haalele ana mai o Fau Kina > ke ku kiai ■• ... hana au o ka hoonoho pu ana aenie a'u malalo o kAilua'"'•n:!. a ae.le anei oe i hoouna ae i kekahi kanaka opio no p ar:; "'a kona wahi?" . , ■ :. aa anēi oia e haalele i kahi o kanahana a u o ka hoonoho Ua lioouna aku anei au 1 kekalu kanaka opio ma Ma ke ola ana o Bude ke kauoha aku nei au ia oe e Un e . mai i ke ano o keia mau mea au e lohe nei, wahi a ua 'la me ke ku okoa ana ae a lalau aku la ma na poo i.an. me ke ka„u ana aku o kona māu maka meka weliweli n 'i.v!i.: u ke kauwa wahine. . . V; nani ia ke makemake «āi nei oe e lohe ina mea apau, no- , ike mai ana no oe ike kumu o kuu hoea ana mai la imua 011, [ a aku i kekahi meahou ano nui e lilo ai 1 mea hookahaha aku ! L: ". "an manao maikai e.kuu haku. ma Vnii ;! e mau po mahope iho o ko hele hope ana ae e k ! );r ■-■' ae la kekahi kanaka opio a hoike ae la a maua nau o.a i r,r iia ae ma kahi o Fau Kina, a aole maua e īke hou ana ī » id ''vva kahiko au."

"O he hoopunipuni! he hoopunipuni!" i puohounai ai ua Keikialii Kong-ti la me ka wiliwili ana ae i kana puupuu iluna o ka lewa. "Ma ka mana ame ka ikaika i loaa i ke Keikialii Kong-ti, e haehae no au i na lima o kela kanaka hoopunipuni ke loaa pono aku oia ia'u, a pehea ua haalele aku nei no anei oe i kela kanaka iloko o kela luahunaea?'' Ua ku ae la o Lan iluna me ka maopopo ole iaia o kana mea e. pane aku ai, oiai hoi ke Keikialii e nana aku ana iaia me.ke kahaha, a no ke ake nui loa no o ua Keikialii la e lohe i ka pane a Lan, ua ukali aku la oia mahope o ua wahme kauwa la a paa hou aku la no ma na poohiwi, a ninau hou aku la: "Ua haalele pu aku anei oe ia Lulu me kela kanaka e noho kokoolua iloko o kela luahuna?" "E kuu haku, e aloha mai oe ia'u, no ka mea, ua mahuka aku o Lulu me kela kanaka opio,'* a o ke kukuli iho la no ia o ua wahihe nei imua o ke Keikialii me ka paa ana i kona mau lima mamua pono o kona umauma. Ua kuemi mai la o Kong-ti i hope he mau kapuai me ka unuhi ana ae i kana pahi kaua a paa iloko o kona lima oiai hoi kona mau maka e hulili ana me he maka la no ka popoki ka a i ka po i ka wa e pa pono aku ai i ka malamalama o ke kukui, a i ka hala ana o kekahi mau minuke ua hoihoi hou iho la oia i kana pahi noloko o ka wa-hi, alaila ua neenee aku la a kokoke ia Lan a i aku la: "He oiaio anei ka'u i lohe aku nei, ua mahuka aku kuu a eia rio anei oia ke ola mai nei?" wahi a ua Keikialii la me ka leo haalulu i hele hoi a piha i ke pihoihoi. "]\lai kau mai i kau mau ahewa ana maluna o'u e kuu haku, a ke noi aku nei au ia oe e hoolohe' mai i ka'u mau mea e hoike aku nei ia oe, aka he mea pono e huli ia aku a loaa o Fau Kina a maluna ona e pono ai e hookauia aku na aliewa ana." Akahi no a ano akakuu mai na manao uluku pihoihoi o Kong-ti a hoi mai la oia a noho iluna o kona noho me ke kauoha ana aku ia Li e hele e nana i na he poe kekahi e hoolohe mai nei i na mea kamailioia nei e lakou o-iai hoi oia i kauoha ho-u aku ai ia Lan e haha'i mai i na mea apau e pili ana i ka mahuka ana o Lulu. Ua hoomaka aku la o Lan e hoike i kana moolelo, e like no hoi me na mea i ike muaia ae nei e ka poe heluhelu o keia moolelo, ka hele ana a Fau Kina mai ka luahuna aku, ame ka'hoea anā ae o kekahi Pake opiopio, me ka hoikē ana ae i na mea apau e hiki ole ai ke kanaluaia aku ka oiaio o kana mau olelo, ame ke kauohaia ana aku o ua o Lan e kiai ia Lulu i ka wa ao, a iaia i puoho ae ai ke kakahiaka okekahi la ae,Jke iho la oia, ua lele ka manu, a oia hookahi wale no ia e noho la ilalo o kela lua. Ua hoike mai la no hoi oia i kona hele ana e huli ma ke kahua 0 na kakela a hiki i kona holo okoa ana mai no ke alo o ke Keikialii, a hoike mai la i na mea apau e like me ia ana e ku nei imua o kona haku. "Alaila aole oe i ike iki ia Fau Kina mai ia manawa mai a liiki 1 keia lā?" i ninau aku ai ke Keikialii i ke kuu-ana iho o ka hoike ana mai a Lan i ka moolelo e pili ana i ka mahuka ana o Lulu ma, e like no hoi me ka ka lehulehu i ike mua ae nei. "Aole au i ike hou iaia'ma ia hope mai ,a ua manao loa au, ua hoouna la oe iaia ma kekahi hana ōkoa, kona kumu o ka nalowale loa ana, a no ke ku no hoi o na olelo a kela Pake opiopio i ke kui o, ua manaoio loa au he oiaio na mea' ana e hoike mai ana ia'u, a pela au i nolio hemahema a hoopalaleha ai, eia nae ua hiki ole ke kamailio ae no ia mea i keia manawa, ua lele ka manu mai ka punana aku." "Auhea oe e kuu haku alii!" i pane mai ai o Li, iaia i ike mai ai i ke kaumaha oke Keikialii. "Ua lohe pu ae nei no kaua ua mahuka aku ō Lulu me kela kanaka opio, a ina i makemake oe e kaa hou mai oia malalo o kou malu, a paa aku hoi ke kolohe i ka hopuia, he hookahi wale no alahele( oia no ka hoouna ana i kekahi o kou mau kanaka no ka huli ana aku mahopē o ko laua mau meheu. "]\[a ko'u manao koho, he Pake kela i noho hakilo ma ke kahua nahaha o na kakela, a ua ike oia i kahi e komo ai ilokko o keia luahuna, a i ka loaa ana iaia o na mea huna pili i kela lua, pela oia i hiki ai iloko o kela wahi, a malia paha he mea oia i ike mua ia Lulu," wahi a Li. . "E lilee me ke ola ana o ke Keikialii o Kina nei, pela no auanei e hookolo aku ai au mahope o ko laua meheu a hiki i ko iaua loaa ana ia'u e ha-loia aku ana na poopoo apau o ka Emepaea o Kina nei, aole he wahi- e nalowale aku mai kuu mau maka aku," i hooho ae ai ua Keikialii la me ka puifi ana ae i kona mau lima a elua mamua pono o kona umauma, alaila ua huli aku la oia ia Lan a hoomau hou aku la ike kamailio ana ika i ana aku: "Ua ike no nae paha oe ika laua wahi o ka hele ana?" . • "Ua hoikeia mai ia'u ma kekahi wahi a'u o ke kipa ana ae nfāmua o kuu hoea loa ana mai i Nanakina nei, ua ikeia kekahi Pake malihini ame kekahi keiki opio, a ma ke ano o ke kanaka i hoikeia mai ia'u, o ua Pake la ia i komo mai ai iloko o ka luahuna, a aole aku la no kela he keiki okoa, aka o Lulu no ia," wahi a Lan me ka awiwi o leana kamailio ana. "O' ke alahele a laua o ka hele ana ma ke kukulu hema no ia mai kela wahi kauhale mai, aka aole nae au i ike i ko laua manao o ka lawe ana i kela alahele, oiai he nui na poino ame na pilikia e loaa ana ia laua ma ka hookokoke ana mai ia nei nei.'' Hoomaka hou ae la ke Keikialii Kong-ti i ka holoholo iloko o ua leeena la, a i ke akakuu ana iho o kona mau manao, ua huli mai la oia imua o kana kauwa a pane mai la: "E Li, aole e hiki ia'u ke haalele iho i ka halealii iloko o keia manawa, ina palia aole i kokoke loa wahlne e make, īna. na'u ponoi no e uhai aku mahope o laua a hiki i ka loaa. ana, aka ke hooili aku nei au i keia hana koikoi maluna o ko'u hokua. "E kii aku i kuu mau koa kahiko, a e lawe mai e like ka nui me kau i manao ai, a oiai ua lolie ae nei no kaua i kahi a kela mau mea o ke kipa ana aku, nolaila e hele pololei oe |laila a e hookauliilii hoi i kou mau kanaka ma na wahi apau, aia ka pono o ko4aua paa koke i ka hopuia. "I hooku'iia mai oe me na olelo like ole nQ ke ano o keia huakai au e hoike aku, he kaikamahine lawelawe oia na'u i lawe aihiieia mai e kekahi Pake okoa, a he mea ia e loaa ole aku ai na hoohuoi ana iloko oka lehulehu no keia mau hana a kaua. E hoomanao pu hoi oe e kuu kauwa hoopono, ina oe e huli hoi mai ana me ia, e haawi makana aku no au ia oe i ka hapalua o ko'u mau waiwai apau." . "E kuekaaia aku ana e a'u na wahi apau o Kina nei, ina no iloko o ka lipolipo o ka moana akea, ina no iloko o ka hihipea o na kuahiwi a iloko o na awawa kuhoho, aole no ia he mea na Ll\e hopo ai, nolaila e kau mau na manaolana e kuu haku, e hoihoi mai ana au i ko Lulu iloko o ka wa pokole." Ano mohala ae la ka helehelena o ua Keikialii la no keia mau olelo haanui akui ka liki a Li, alaila i mai la: "E kii aku i kuu mau lio holo loa a e hoolako aku i na kanaka i na pono o ka oihana kaua, a ma ka inoa o ke Kerkialii Kong-ti, e hele aku e hooko i ke kauoha a ko haku me ka hakalia ole." j "Mai maka'u e kuu ka mea ua ike no oe, aole o Li he kanaka e hopo ana ma ka hooko ana i kana mea e hana aku ai, a oiai he mana ka'u kauoha e hiki ole ai i na kanaka ke hookiekie mai, nolaila aole i lilo keia hana i mea nui ia'u, a ke hooia aku nei au ia oe, ina eia no laua maluna o ka lepo o Kina nei, e hoi mai ana o Li me kana mau paahao iloko o ka manawa pokole, alaila ua huli mai la oia ia Lan no ka ninaninau pono ana mai i ke ano o kela Pake opio nana i hoomahuka ia Lulu, a i kona lohe ana aku i ka hoakaka a Lan no ke ano o ua Pake la, o kona huli aku la no ia hele no ka hoomakaukau ana no kana huakai imi mahope o Lulu ame kona mea nana vi"hoomahuka, oiai hoi ke Keikiali i au'a iho ai ia Lan e noho malie me ia, i ole lohe wale mai kekahi poe i ke ano o kana huakai o ka hiki ana aku imua o kona alo. ■ Iloko o ka hapalua-hora mai kela manawa mai, ua haālele mai la o Li me kona mau kanaka he umi-kumamakahi maluna o na lio mama loa, me ka hookauliilii ana ia lakou iho ma na alahele like ole, ma ka ekolu Pake o ke alanui hookahi Ia lakou e hele la e huli i na pio, e huli hou aku kakou e kiei noloko oka nimi oke kamalii wahine Niao. He oiaio e like me ka Li i hoike aku ai i kona haku no ke ala koke ole o N,iao ma kela kakahiaka ana o ke kakali ?.na a huli hoi wale ai imua o' kona haku me ka nele, ua hiamoe loihi maoli no o Niao ma ia kakahiaka a hiki i ke awakea ana, a ia puoho ana mai nae ana mai ka hiamoe mai, ua hele oia a oluolu maikai, a oiai ua makaukau mua ka laua mau mea ai i kana kauwa, nolaila mahope iho o kona komo ana i kona lole, ua haule a ku la laua me kana kauwa ai iko laua aina kakahiaka. (Aole i pau.)