Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 45, 6 November 1908 — KA MAKAIKIU NIKOLASA KATA KA WELI O NA POWA [ARTICLE]

KA MAKAIKIU NIKOLASA KATA

KA WELI O NA POWA

MOKUNA X. , ' "Iloko o kekahi wahi pahu he dala gula wale no, a iloko o kekahi he mau pohaku momi wale no." "Auhea oe, he mau waiwai paakiki loa no kela> i. keia ao akea ke iuili aku, no ka mea, e hoomanao oe, he dala gula ma na wahi apau a iie pohaku momi ma na wahi apau." "Pela no, aka no Kata ame ('hika, ua kaulana loa laua ma ke ao apuni ma keia hana he huli ana i na hihia pohihihi 1 oa." "Rdliea, aole n ae paha o Mr. Hawe i hoohuoi i kekahi mea?" i ninau aku ai o Patse. "Aohe oia i hoike iki mai ia'u i kona hoohuoi no kekahi kanaka." Hamau loa iho la o Patse me ka nalu ana iloko ona no kekahi niinute. Ua maopopo iaia aia ma o aku kekahi mea pohihihi loa ana c hoohuoi ana mamua o na mea a kela k&naka i hoike mai ai iaia. Ua hookaulua iki iho la īa me "ka noonoo ana ina oia e lawelawe ana i kela hihia e ae hewa aku paha auanei ia me ka loaa ole he kau- . lia mai kona poo mai ma ka oihana, a, no kona ake loa e ike pono i ka hana a keia kanaka, hooholo iho la ia e lawelawe i kekahi hana paakiki loa a ka oihana makaikiu; huki ae la i kana uwaki a pane aku

la: "E hele io aku au i Bosetona, a e nana pono i kela hihia, he nui no ka manawa e loaa ai ke kaaahi o ke aumoe." Pahola ae la na helehelena o ka hauoli ma ko Taketa mau maka i kona lohe ana i kela mau olelo a ka makaikiu opio. , O keia Patse ka makaikiu opiopio loa e lawelawe nei malalo o Kata,.a no ka eleu ka ikaika ame ka maka'uole iloko ona, pela i lilo \oa ai oia i mea punahele loa ia Kata. Aole nae oia i hookuu hookahi ia e lawelawe hookahi i kekahi hihia e like me keia mamua aku, ]a- ole e ike mua o Kata 1 ke ano o ka hiliia. 0 na hihia apau a Patse i lawelawe ai mamua aku me na kauoha june na kuhikuhi wale no mai a Kata aku, aka ma keia hihia, ua la\velawe hookahi o Patse e like me ka ike ame ka makaukau i loaa iaia. •E hauoli loa ana o'Mr. Hawe ke lohe aku i keia," wahi a Taketa, v /\vau pu kekahi e hauoli loa nei no kau olelo hooholo no ka hele, no ka mea, he mea ia e ikeia mai ai ua holopono ka'u huakai i hele mai nei i Nu loka nei.,Owau pu kekahi e kau aku ana ma.ia kaaahi hookahi. "Pehea la aole anei e hiki ia kaua ke hele pu?" "He hiki no, ke makemake oe," wahi a Patse. E makaukau ana au no ka hele iloko ona minute pokole wale no. „ Ae like me ka laua i hooholo ai, ma ke aumoie, ua kau pu aku la laua maluna o ke kaaahi a holo aku la no Bosetona, a ma ka hora ehi- i ku o ke kakahiaka hoea aku la laua me ka loaa ole o kekahi ulia ma ke Oiai laua maluna o ke kaaahi aohe a laua wahi kamaiho īki no ka hihia, no ka mea, ia laua no a kau iluna o ke kaaahi o ko laua liaule aku la no ia puhala ka ihu nono i ke kaao. 1 ko laua ku ana aku haele pu aku la laua i ka hokele e hoopiha ai i ka lua o ka inaina,"a malaila i nana ai o Taketa i. na mea hou maloko o ka nupepa kakahiaka me ke akahele, a i ka pau ana waiho īho la ia ika nupepa a kamailio mai la ia Patse: "Me he mea la ua huna !oa no o Hawe i kela hihia aohe i hoolahaia maloko o na nupepa "Pehea ka loihi o ka m anawa a hui aku kaua me ia?" wahi a Vat?e. "He kakaikahi loa kona manawa hiki i kona keena hana marnia o ka hora umi, aka nae, e hiki ae ana paha ia, no ka mea, ua kelekalapa mua mai au e hiki like mai ana kaua, a me he mea la e hiki mua ae ana ia i ka hora eiwa.- # # "Aka nae, aohe ia he mea nana e kaohi ia oe ina he makemake K .n e hele mua i kela wahi e nana ai mamua o kona hiki ana ae īlaila.' "Aia no nae ia oe na ki e hemo ai ka puka ame ka pahuhao:' "Ae, ua kamaaina au ia laka ame na hookuina o ka pahuhao. -Ina hoi ha pela e hele hoi kaua i keia manawa; aohe o'u makeii :ike i ka hoohala wale i ka manawa, he mea nui ia." _ MOKUNA XI. ' la laua s hiki aku ai ma ke'alanui State, he meha wale no īa walu r e he mea la e like me ke ano o ke aumoe, ua pau na mea apau i ka iiiamoe. He kakahiaka nui loa kela manawa no na kupakako e hiki ■ ai, a he kakaikahi wale no na wahi kanaka e maaloalo'ana maloko .1 mawaho o ka hale banako e pulumi ana kekahi mau kanaka a he :au wahine ke holoi ana ika papahele ame na puka aniam. Huh : la o Davida Taketa ma kekahi ala ololi, a olelo mai la ika makaikiu iiu alanui helewawae keia a h e kakaikahi wale no ka poe hele maa : :i. He nui na hale hana malaila ma kela a ma kei aoao o ke alav ; i. lle mau haie kahi umiumi, he mau hale aina, ahe mau halekuai • mea liiiii like ole, e laa ka baka ame kika, etc., etc. Aole au e lawe ana ia oe i ke keena hana o Mr. Hawe, aia aku 1;: ia ma ke alanui State, aka e lawe aku ana au e hoikeike īa oe ī 0 ka pahuhao a'u i kamailio mua aku ai ia oe, a o keia ke ala po--1 'e e hiki koke aku ai kaua ilaila." "Alia, e kali iki a mahope' wahi a Patse, "aia a hoi mai alaila kaua : r aku e ike i kahi o ka pahuhao; e hele mua kaua e ike i ke keena hana o Mr. Hawe." "L*a pono kela. Ina pela hele -mai;" wahi a Taketa. Hele aku la ia mamua a hahai hele aku la o Patse mahope, a i ko lnki ana ma ke alanui State a mawaho o ka puka o ka Banako, v.a ae la o Patse a ike ae la i na huapalapala nunui kakauia, "Kii > llawe, mea ir.alama Banako." Aohe i hooholoia ka eleveta i kela manawa, a nolaila, iho wawae i ; ī aku la laua ma kekahi alapii a hala loa aku la ma ka aoao ma-Vi-i-e oka hale, a malaila wehe aku la o Taketa i kekahi puka a1 ka nana aku me he mea la he rumi hana ia no kekahi kanaka hooi " :i]'tika aina. ' u ku Hawe keena ma-lu keia" me kona kuhikuhi ana ae i ka ; ■ "0 ko'u rumi keia e noho hana pu nei me ia, a iloko ona rumi ' a '-u na kupakako ame ka poe malama buke. "He pahuhao ka i loko pakahi o lakou ua hanaia me ka paa ; 'iolie nae hookahi o lakou i wawahiia. Alaalawa ae la o Patse e nana i kela mau rumi a ninau aku. a. "Aia mahea ke alanui e hele aku ai a hiki i ka pahuhao i wawahi--1 olelo mai ai?" . . ••Aia i ka hale malalo," wahi a Taketa, "a ina he makemake kou f e iho kaua ilalo i keia manawa." . . "Manao au oia ka pono, i ikeia aku hoi paha kahi i hoopoino ia, a 1 e iho ai e kuhikuhi mai oe ia'u ike alanui e' hiki ai e omo ? : * ma ke alanui mahope," wahi a Patse. L'a hauoli loa o Taketa i kela manawa no na olelo a ka makaikiu, f:1 kona iini nui no ia e komo* ka iole iloko oka umii, aia aua i lh " <'• ua kuhikuhi pu aku la ua Taketa nei i ke alanui e komo mai ai pe mai. "Ke lana mau nei ko'u manao e holopono ana kau huii una : keia hihia pohihihi." Maalea no!

puka a hoike '!a° ak " kia ' kekahi mahope i kapaia ka "Merchant's Row"' *P" *' ' Wah ° °ke alanui isss - k■%,rs"0 h ;.ss str«.'ae - - - '* ♦ «• ° * h kela nlanawa ' 1 ka nana aku me he mea la e haaiele loa ana inamiS awe 'Ka hoomaopopo ana ika rumi oka pahuhao malaio E liJs a a °a o kela mau waiwai makamae ana." ka hanaia '&hoi nie na hale nui e ae ka eliia a hohonu ilaio pela no l°a ilalo. >,keia hale, ahe iho aku elua mau alapii loihi'aia -..*i Ma ka rumi N ka nana aku, a he {p a laua i komo' aku ai aohe mau mea ano nui i Ho-a ae la o Patse Ni maoli e hiki pono ole ai ke ike aku ia loko. hiki i ko laua alaiia ana i wahi ipukukui a hahai aku la ia Taketa a mai. l<ekahi paia pohaku paa ma kekahi aoao I ka nana aku aohe puk v ITaketa i kekahi ki, o ka.wa no^ii a? aka }kawa . kaQmi aku q maneianoa, aohe akea loa, aka mai ai o kekahi panipuka me ke apuepue ole. "He paa maoli iki nQ . ke kanaka ke komo aku, eia nae ika mea kolohe, ua hiki 10. h . . hanaia .ka waiwai makamae a Hawe, wahi a TakeU. ia .mQ Ua koi aku la īa īa Patse e komo pu ilo v laua ma kahi he umi kapuai mai ka puka aku, u Aohe wahi mea hookahi o loko; o ka P a P a " l % ela . pahele punaia, a o na paia aohe no i hahau umihapa paku he papahao nui. , O keia rumi ua eliia ilalo i kahi o ka lepo paakiki "He wahi kupaianaha maoli keia i manaoia ai e waiho i makamae ia nei aohe pahuhao,' wahi a Patse. "Ae no hoi, a eia hoi paha, ua manaoia o na waiwai mako

apau e waihoia ana iloko o keia wahi e maluhia ana, aohe mea ke komo mai. . . . "Ua ike mai nei no hoi i kuu kaomi ana mai nei 1 kekahi ki, a o kahi wale 110 ia e hemo ai keia rumi; aohe mea ike e ae o Mr. Hawe wale no ame a'u, na mea hiki ke wehe." "Ua ike aku nei nae hoi au he elua mau puka e hamama ana a hiki i ke alanui mahope," wahi a Patse. "Ua hiki i ka makaikiu ke ike i na mea apau,' wahi a laketa, "no ka mea, o na maka o ka poe makaikiu* e au ana ma o a maanei e ake ana o fca ike aku i na mea ano hou. "Ua hoopaaia kela mau puka pakahi me na laka.paa loa, ua hoohamamaia i keia manawa mahope o ko Mr. Hawe ike ana he makehewa ka hoopaa hou ana mahope o ka lilo ana o kela mau waiwai makamae ana. . "Ina aole i lilo kela mau waiwai ina no ua laka houia kela mau puka a paa. "Mahea kela waiwai i waihoia ai?" i ui ae ai o Patse. "Ma kela kihi aku no hoi la ilalo no o ka papahele," i pane aku ai 0 Taketa. . "Ina pela aole keia o kahi e huli ai i .ka mea aihue. ■Wahi au 1 olelo mai nei o olua wale no na mea i ike i ke atio o ka hana ana i ka laka, pela anei?" «O, ka mea i oi loa aku mamua o ia, e Chika; o maua wale no na mea i ike he mau waiwai ko loko o keia lua." "Ka, aole pela ko'u manao. Mamuli oka lilo ana ke manao nei au he kanaka e aku no kekahi i ike, ke lilo la hoi. * "Owai, la ia kanaka, o ka mea aihue anei ?" "Pela no ka hoi paha. Ina aole i laweia e kekahi lima kanaka, alaila, he akua paha ka mea nana i lawe, a i ole loa pela, aohe no he waiwai i waihoia ma keia wahi, he hoopunipuni. Ke nana aku aole keia oi kahi kupono e waihoia ai na waiwai makamae e like me kela." "Nau paha ia e huli aku," wahi a Taketa. "Pela no na'u ia e hoao aku e huli. Aole e loaa ana ke kali kaua maanei," wahi a Patse. "Manao au e kali iki kaua a hikf mai o Mr. Hawe, no ka mea, ia manawa e hemo mai ai ka puka o kona keena hana." Anehe mai la o Patse e hele i ke keena o Hawe a o ko Taketa wa ia i ninau aku ai. "Pehea la, aole anei ou makemake e noho iloko nei e huli pono ai i maopopo ia oe na puka apau?" "He manao maikai no kela. Manao au o keia ka puka mua a'u e nana ae ai," a huki mai la ia me ka lleaika i kekahi panihao a hemo mai la. "E kala mai oe ia'u," walii a Taketa; "na'u e kuhikuhi aku ia oe." Kuhikuhi aku la ia i kekahi lina hao ma ka paia kahi e hoopaa aku ai 1 ke panihao ke makemake e komo iloko. Hoomaka ae lā ia e owiliwili i ka lina hao no ekolu manawa a hoopaa aku la ike panihao. I kela manawa aia aku la ka makaikiu Im'a) kekahi aoao o ka paia kahi i nana ai a o kahi ipu kukui wale na o Patse ka mea nana e hoomalamalama ana olo^ko. "Komo loa aku oe iloko i ike pono aku i na mea o kela keena, a huli aku la o Patse e komo ma kahi a Taketa i kuhikuhi aku ai, a i ko Patse anehe ana aku e komo o ko Taketa wa no ia i pani ino aku ai i ka puka a paa iho la o Patse ilokō o ka umii. Ua kulohaloha ia me ka maopopo ole i kahi e hemo ai me kona hoolele ana akit i ka malamalama o kana wahi ipukukui ma na wahi apau olo'ko me ka manao e ike aku i kekahi wahi e hemo ai ia. Lohe aku la ia ike pahupahu oka wawae o Taketa e hoi la. Ua hooke mai la ia i ka puka me ka ikaika me ke kahea ana "e wehe koke mai oe i ka puka," aohe nae he maliu ia mai. E like me ka nui o kana kahea aku e weheia mai ka puka, pela. 'ka nui o ka akaaka mai a Taketa iaia, a i ka hope loa o kana kahea] an,a, lohe aku la ia i ke paniia ana mai o ka puka, a manao ae la koina pilikia. Aohe ona lohe hou aku i kekahi hamumu mai a hoomaopopo !iho la ia ua puka loa aku o Taketa iwaho, a ua alakai maoli ia mai no ia ilolko o kela wahi e hoopaa ai me ka manao kuhihewa o kela kanaka o Chika ia. "O kahi m£a maikai loa o keia hoopaaia ana iho nei o'u o ka palekana ana o Kata ame Chika" wahi ana i namunamu ai iaia iho. "I ko Kata wa e hoi mai ai e ike iho ana ia i kuu leka i kakau ai je ha'i aku ana iaia ua hala au, a i kona wa e ike iho ai e hele koke mai ana ia ia nei, a i oie-e hele mua ae ana īa e hdike i na makai a malia o hoounaia mai lakou e huli ia'u. "Nolaila he mea makehewa no'u ka hooikaika ana e wawahi i keia mau puka. O ka hana ponō wale no ia'u oka noho malie iho no pela a e kali aku o koi lakou hiki mai." Nolaila, komō hou aku la ia iloko o ka rumi kahi i waihoia ai kela mau waiwai makamae me ka oi loa mai la nae o kona uluhua a huipu me ka piha ukiuki i kela poe. "Aole i loaa mua ia'u ka noomoo o keia lua aole malalo pono o ko Hawe keena hana," wahi ana i nalu iho ai. "O kela keena hana o Hawe a Taketa i hoikeike mai rrei ia'u, he mea hunahuna wale iho no ia, a o ka ninau, e loaa aku ana paha kekahi mea iloko o kela keena hana i na makai aole paha. A oiai no ia e noho malie ana a e nalu ana i kana ma pono e liana ai, lohe ae la ia i ka u-i mai o kekahi mea maluna pono ae o kona poo, a hoolele koke ae la ia i ka malamalama o kana wahi kukui ma kahi ana i lohe aku ai i ka u-i mai. Ike ae la ia i kekahi papahao nūi e iho malie iho ana maluna pono ae o kona poo, a hoomaopopo iho la ia e poino ana ia, no ka mea, aohe ana wahi e holo aku ai e pakele ai i kela papahao. Huki koke ae la i kana wahi uwaki o ka hora ewalu ia ame hapa. Nana pono loa ae la ia i ka iJio ana mai a kela papahao a hoomaopopo iho la aole e ku koke ana ilalo a e piha ana no paha he iwakalua minute, a nolaila, ma ka hora eiwa ponoi he kanaka make ana ia, ke ole e hana koke i kekahi mea e hoopakele ae ai iaia.

MOKUNA XII. Me ke kukui ma kona lima, ku ae la ia a i ■ KWi' -- ~ • i'KBISB; £ —»* •- kokoke'lna" 'konl'n'l" ™Vaetl" ia Ēn^k" 0 ila 'l ''" * £ZttA*3X.-J*ig&i ?r* 10 ? 0 n,ai ana — iSrSi=HSSS

nei, aoiie īke kanaka ia aku. " " *" " m v A He hookahi no puka o kela rumi a n k-p \il-i i™ i s^-zt sTiTn^ r «^~ Manu,ao,; alanl » lke *° la i. o ke alanui no a keokeo iluna o k manlua oko ,aua ih o an a i ka hale lioopaaia ai, a o k-. - . , kela poe e hehi ātia la». V , u u mUa lc> 1 kekahi pauda a pela iho lā e maopopo 1 . 3 . a ! ! ° elkeka e o ka lua ana i Oiai ia e hele ana ma* > "'.' Ika "' a e lie,e mai ai o kekahi o poe no ka hana ole ana i pal«. a P au a a P'P*H iko lakou wawae r ai, a ina i hanaia pela, aole oia^ 6, naka make ia i kela manawa. u ana °^ a 1 ka naaupo o kela Ua inaikai ka lakou hoolala ana & k^ a r itnii ana i hoopaaia Ua manao no paha lakou ina e hoopaaV a me a maopopo he kakela rumi aole ona wahi e pakele ai, oiai, w nae, me kahi pahi pelu wale no o Patse i haiua hawawa maoJr. aina. kanaka iloko o A oiai oia e hele ana ma ke alanui, aohe oia paakiki, eia i kana mea e hana aku ai, a i kona maalo ana ae man hohonu koke aku la ia ia Taketa e ku ana iloko o kekahi hale inu ama ua huli nae kona alo i kahi e aohe ike mai iaia. loa Aohe ia i hoololi i kona helehelena, a no kona manao ua« paha o Taketa iaia, hele pololei loa aku oia iloko o ka hale inu. laia no a ku ma ka puka, huli koke mai la o Taketa e nana . ka ike ana mai laia, kiola koke iho la ia i kona kiaha rama a lioomak:* aku la e holo. Nui ka maka'u o Taketa i ka wa i ike mai ai ia Patse, me he mea Ja he akua lapu oia. Hoomaka kolke aku la no o Patse e alualu, a piai ua mamao loa o Taketa ua loihi loa ka Patse wahi o ke alualu ana aku a hiki i kona kokoke ana' aku mahope. I koiiai pili ana hopu koke 'aku la ia me ka ikaika apau i loaa iaia a huki ino mai la ia Taketa ihope, a oiai he kanaka ikaika o Taketa ua loihi loa ko laua aumeume ana a hiki i ka hemo hou ana mai ko ka makaikiu lima aku. Ua hooikaika o Patse e paa na lima o kana paahao i ke kupeehao a no kona pakela ikaika loa ua paa ole a hoomaka hoii aku la ia e holo. 0 kela wahi a laua i aumeume ai he kihi ia no kekahi alanuui. Ua hiki pono laua ma ke kihi o kekahi alanui a i kela manawa a Taketa i hoomaka hou aku ai e holo, o ka wa no ia a kekahi kaauwila i holo mai ai, a mamua o ka hiki ana ia Taketa ke holo ae ma kekahi aoao o ke alanui ua loaa mai la ia i ke kaa a palaha ana ilalo a piiia mai la e na huila o mua, a pālahe. 1 ka wa i ike ai o ke kanaka kalaiwa o ke kaa uwila ua hoopaa koke oia i ka holo ana, ua lohi loa nae, no ka mea, ua hina aku la o Taketa ilalo mamua o ka hiki ana ke hoopaa iho i ka holo ana o ke kaa. Ua piha koke mai la kela wahi i na kanaka oluna o ke kaa a kuku ana maha'i o ka mea i pilikia, a o Patse nae ka mea i oi loa aku kvi kaumaha no ka poino ana'o kana paahao. Aohe- halekuai laau malaila i hiki ai ia ke laweia aku ilaila e lapaau ia ai, aka nae, ua imi koke ia kona mau mea e oluolu ai, ma ka hapaiia ana aku iloko o kekahi rumi buke a hiki i ka hoea ana mai o kekahi kaa lawe ma'i mai ka halema'i mai a lawe loa ia aku la ia ilaila e lapaauia ai. _ Aole oia i make, aka nae, ua loka iaia kekahi palapu e hiki ole ai ke hoola iaia. Aohe ona ike ae i ka ,wa i hiki mai ai oke kauka a laweia ai oia no ka halema'i. MOKUNA XIII. "E lilo ana keia i e hoopohihihi loa aku ai i ka huli ana i kela poe," wahi a Patse i nalu iho ai. "Makemake maoli au e ike ua halawai aku nei paha o Taketa me Hawe aoile paha." Ua maopopo i ka makaikiu o kela hana i koiia mai ai e hele i ]Bosetonaj he mau hāna apuhi wale no kela i kumu e kaawale ai o Chika i kahi e a kaawale hoi o Kata ma kahi e i hiki ai ia lakou ke hoopoino ia laua a i ole i kekahi paha o laua. I keia manawa ua pahu'a ia manao ana o lakou, aka nae, aole no pau kona manao huli aku i ka «liapanui o lakou; o ko lakou pau loa ika paa oia no kona iini nui. Aole no kona palekana hookahi wale no ame kona mau hoa makaikiu, aka no ka maluhia pu o ka lehulehu mai o a o, a nolaila he hana pono loa nana ka hooikaika ana e huli i kella poe powa a pau loa. "Ma ka'u nana aku he kanaka powa kela Hawe," wahi ana i nalu iho ai. "Malia paha ua ike no na makai i na hana apau a keia poe, eia nae aole o Taketa ame Hawe wale no na mea elua i komo i keia powa. # "He hana pono ole ka hoouna ana i kekahi makai hopu ia Hawe i keia manawa, a hiki i ko'u ike maopopo ana i kekahi poe e ae i komo pu iloko o keia mau hana, a ia wa e hopu ai ia lakou apau." Mahope iho o kekahi mau minute loihi o kona hoohala ana ma ka noonoo nui -ana no ia mea, hoi hou aku la ia i ka hale malalo o ka lepo kahi e hiki ai ke hemo ka puka a komo aku i ka rumi ana i puka mua ai. He inanawa akea nui loa nona e kali iho ai iloko mamua o ka hoea ana mai o kekahi mea, a aia malo'ko o kela rumi ma kekahi aoao he pahu lanahu a he kapuahi ame ka mi.-ai aia iwaena konu o a nimi. Ua maopapo loa iaia i kela manawa e hiki mai ana o Hawe iloko o kela rumi i kahi manawa o kela la no ka nana ana i ka holopono oka hana ana a kela mikini pepehikanaka. Aole no oia i kuhihewa mamuli o ia manao ana, oiai ua hiki io mai no o Hawe iloko o ua rumi la mahope iho nae o ka hala ana o ka hora okoa a oi. Aole I pau.