Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 46, 13 November 1908 — KA MOMI O KA HIKINA A I OLE Ka Hihio Moeuhane Kupaianaha. [ARTICLE]

KA MOMI O KA HIKINA A I OLE Ka Hihio Moeuhane Kupaianaha.

MOKUNA XIV. Iloko o keia ai ana a laua, akahi no o Niao a ai nui mai, oiai hol kana kauwa wahine e kulou mau ana kona poo ilalo, a na keia ano o 'i'aisa i hookomo aku i ka hoohuoi iloko o Niao, a ninau mai la: "Heaha keia hana nui au e Taisa e noonoo nei ,akahi wale no hoi a'u manawa i ike la oe i ke kukule niai, me he mea la he hana nui kau 0 !>>onoo nei/ -Ina paha i maopopo ia oe ke kumu o ko'u ano e e like me kau ;kc mai la, ina aole oe e ninau mai ia'u,"' wahi a Taisa me ka holoi an:t ae i kona mau waimaka. He keu maoli ke kupaianaha o ka u mau moeuhane i ka po aku 1:-. i 'nala a ke mau nei no ko'u hoomanao ana no ia mau moeuhane e !•>;! olc ai ia u ke hoopoina. Malia paha mamuli o kuu hiamoe ana n i ;i auwina la o nehinei ke kumu o ka lo*aa ana ia'u o na moeuhane . i ka po nei, a he oiaio, aole i loaa ia'u ka hiamoe maikai ana a 1 k wale i ka puoho ana mai nei i. keia kakahiaka." lioalia ke ano o ia mau moeuhane au e kuu Taisa aloha?" i ni- ; : niai ai o Niao me ke ano pahaohao. ■ \c e liaha i aku ana au i ua mau moeuhane la ia oe, malia paha c !i: ki ia oe ke haha i mai i ko lakou mau ano maoli ia'u, a malia paha I;, moeuhane maikai no ho'i lakou, aka he hookahi wale no nae ; i'u i hoomaopopo, oia no ko lakou lilo ana he mau moeuhane .i.ahaohao loa mai ia'u, a-malia 0» hiki hoi ia oe ke ike mai i ko hv,. j mau ano maoli." Aole paha no ka hiki ia'u ke hoakaka aku i ko mau moeuhane, pnalia o liiki no hoi ia kaua ke koho aku i na mea maopopo loa e ]; -īio na mea e hoopuni nei i ko kaua mau aoao, nolaila e hoike r .. :.e ia kaua i keia manawa," i koi aku ai o Niao ia Taisa e hoike • : ki.na mau moeuhane. iie hookahi o ka'u mau moeuhane a'u i makemake loa ai e hoi', - :.ku ia oe e kuu haku, no ka mea o ka moeuhane hoopilikia loa r , a i kuu noonoo, a penei ke ano o ua moe la: Ua moeuhane aku h ; hoi au, e hana ana au i kekahi laau make iloko o ke pola wai, a i . haawi ana aku i kekahi ilio, ua hiki aku la au i ka holopono o k. • mea i upu aku ai. \o ko'u makemake māoli e ike i ka oiaio o kela moeuhane, ua : a-li ae ia au i keia kakahiaka a hele aku la e hana i laau make e ] ' r :;k- ka'u i hoomaopopo ai ma ka moeuhane, a i kuu hanai ana aku i k*. kalii o na ilio e holoholo nei -ma ko kaua wahi, ua ike io aku la a': : ka hopena maluna o kela holoholona e like me ka'u i ike ai ma k.i ::iL'iihane, a e kapa mai ana paha oe la e kuu haku i ka naaupo?'' \.>le au e kapa aku ana ia oe e kuu Taisa maikai he mau hana !r:p ■ ia. aka e akaaka aku ana nae au ia oe, no kou akamai i ka hooha!:!#likc ana i kau mau v mea. e hana ai e like me kau i moeuhane ai," wnW. a N'iao me ka minoaka ana aku imua o kana 4cauwa. ina aole au ku-e ana mai ia'u ea, alaila e kii ae au i kekahi o na . > a lawe niai iloko nei i ike maka ai oe i ka hopena o ka laau a'u ka hoohuihui ana," wahi a Taisa. X-> ka manao o Niao aole he oiaio o na mea a Taisa o ke kamaili' • ana aku iaia e pili ana no kela laau make ana o ka hana ana man.i:.: .. na mea i loaa i kana kauwa ma ka moeuhane nolaila aole ana kr-v a::a aku no ka hoao ana maluna o kekahi o na ilio milimili, no[laiki :ia haawi aku la oia i kona ae me ka i ana aku ia Taisa e kii a ' h\\x- mai i kekahi ilio iloko o ke keena a laua e nanea nei. , He laau ano e loa keia a'u o ka ike ana, aka aia nae a hiki ia K k-o manaoio mai i ka hookoia o kana hana maluna o keia ilio 1 a*tt e lnur mai ai innia ou, alaila hoike aku au i ke ano o kahi i lo'aa mai ai kt.ia laaii." i kamailio hou mai ai o Taisa ia Niao. \'>le no hoi i liuliu iho, ua huli, hoi mai la o Taisa me kekahi •• •':• ■ unku puhuluhulu a haawi mai la i kona haku wahine, a oia ka N'iao o ka i ana aku: "Manao no hoi au aole e loaa ana i keia 1 ■ ; I nna kekahi haawina poino e like me kau e manao nei.'' "0 ko kaua manao iike no ia, aka i mea nae hoi e pau ai kou porih:Y. nolaila e hoikeike maoli aku ana a.u imua ou i ka meia i loaa ia'... a ke makemake io nei no nae au e lanakila keia holoholona mahv,:> ■ > keia laau.'' 'a kii koke aku la o Taisa i ke pola ti ana o ka hookaawale ana i'." • ' " kona rumi a lawe mai la. a hoani aku la i ua wahi ilio nei, eia m.. ::a auku aku la ka ihu o kahi ilio iluna me ka makemake ole e k-. pola ti. Ua kokoke lo& o Niao e-i aku ia Taisa e hookmi h : a i ka ilio, ?ka no kona ake loa e hooko' aku i ka makemake o 1; • : :nn\ a, a no ka ike ana ae no hoi i ka mea eiaio, nolaila aole h aku a ua Niao nei, aka ua haawi aku la no oia i ka ilio ia Taisa a " ; manawa no hoi ia i komo hou aku ai o Taisa noloko o kona a lawe mai la he puna no ka hoohainu maoli ana aku i ke ti i ka ili '. kiia i hoi hou mai ai nowaho, ua hookomo hou iho la oia i ka ' 1 ■: ■.••'.aena o kona mau uha a hoohamaTtta ae la i kona waha, me '."īno maoli ana iho i ke ti iloko o ka waha o ua ilio nei. Aole «■•••• ki iki i kana hooliainu ana Lka ilio me ke ti oloko o ke pola : ka hapalua ana o ua pola ti la, akahi no oia, a hookuu aku i k• i'.alo, a o ka manawa no hoi ia a ua wahi ilio la i holo aku ai ' : akaawili ana iloko o ka rumi no elua manawa, alaila ua, holo "... . »ia a noke i ka paani me ka lihilihi o ka, puka aniani e kuu- ' :ai ana. i l.ea ka loihi a kaua e kakali aku ai, alaila hiki mai i ka wa e n .• o keia ilio, "i ninau aku ai o Niao ia Taisa. \ le i maopopo ia'u ka loihi a kaua e kakali aku ai, aka nae n : 'i- ;.u aole no e loihi loa, a ?na adle e make ana keia ilio, alaila a a au e hilirai hou i na moeuhane hoopunipuni,' i pane aku «i 0 'ī'u'm ma ke ano-kanalua no, oiai ua hopohopo' oia no ka holopono 0 "'ī :i\-a ana i mara.o ai no keia laau, oiai no nae ua ike no oia aole e 1 ana ka niake o kela ilio. x U nae i liuliu ka noho ana mai a ua wahi ilio la e paani me ka : • • ka puka aniani, ua hoomaka mai la paha ka hana a ka laau :!• 'ko ona, o ka wjrno ia o ua ilio la i kaanini ae ai ke alo iluna n * ka nni ana o kona mau wawae i o a ia neii, no kekahi matt ininuke ' 'i' l alaila ua ku hon.t ae la iluna me ka holo ana ialoko o ua keena 'aila ua nee malie mai la kona alo ilalo, me ke kau ana mai o na naluna o Taisa me he mea la ua p?.ha loa oia i ka huhu no ana aku i kela pola ti. ike la anei oe i ka ilio?" i ninau aku ai o Taisa i kona ia 'U. "unianae' ne' au akahi no a hoike mai kela laau i kana hana fi'.aoli." "■V. ke ike la au i ke ano e o ka ilio i keia manawa, aka aole anei u : ":a:iao ua nui maoli na hoeliaeha ana maluna o keia holoholona; , I- a Taisa p?.ne no kda a kdna haku, oiai ua hu mai d i h.a iloko ona i ke kau mai a na maka o ka ilio maluna ona, a r ■ • !oa mai la ua wiahi ilio la i ka pakaawili me ke ala ana ae |;; r; : haule hou aku ana ilalo, a ke noho aku nei no laua nei nana i a I r ; a e kau aku ana maluna 6 ua holoholona la. ; manawa e hohola maoli mai ana kona mau wawae īmua 1 ' :'-a la e makemake mai ana ia laua nei e kii aku e kokua iaia, ' 6ka r.ai ll>p e iho o ia pakaawili ana, ua pau mai la kona ano uluahewa, J :-a: aku nei nae laua nei i ka oinapinai o ka hanu, a hiki ī *a e e

loa ana o kona aho liope, ua hele aku la o Niao a hooluliluli aku la i ka ilio ine kona mau wawae, eia na£ aole he ola i koe iloko o kona kino. Lalau niaoli iho la oia i ke poo a hapai mai la iluna, he ole no ka hoike niai o ua ilio la aia kekahi hanu ola iloko ona i koe, a oia ka Niao o ka huh ana mai i hope ia Taisa a i mai la: "Ua make loa ia keia ilio e Taisa," a ia \va i palulu ae ai o Taisa i kona maka me na lima, eia nae ua pane lio'u mai la no o Niao i ka i ana mai: "He hana ku maoli keia i ka hoomainoino i ka holoholona, aka •ua hiki ole nae ke alo ae i keia manawa, nolaila mai hookaumaha i kou mau manao, a aole no au e hoahewa wale aku ia oe e kuu Taisa maikai, he nani hoi ia ua hookoia ae la no mea oiaio e like me kau i ike ai nolaila e hoike mai i ke ano, o ua moeuhane la au!" "O he keu aku kela a ka moeuhane ku i ka weliweli," i hoomaka aku ai o Taisa e kamailio mahope iho o kona noho hamau ana no kekahi manawa loihi. "Heaha hoi paha ke ano o ua moeuhane la i hoopauia ae ai hoi ko'u pohihihi no kau mau mea i ike ai?" i hoomau hou mai ai no o Niao i ke koi ana ia Taisa e hd»ike aku iaia i ka, mea huna pili i ka laau make. "E kali ikf iho oe pela no ka mea ua hele au a piha loa i ke pihoihoi," a kau aku \a na maka o Taisa mahina o kona ha,ku a ma\una hoi o ka ilio, a lie oiaio i kona hodmanao ana a,e i na mea aua i ike ai ma ka po aku mamua, ua ala mai la na manao ano e iloko ona, a pela i hiki koke ole ai iaia ke haha'i aku i kana moeuhane, a i ka hoi pono ana mai o kona mau manao, ua neenee loa aku la. oia a pili ma aoao o Niao a i aku la: "M'amua o kuu haha'i ana aku i -ka moolelo pili i ka'u moeuhane, ana kekahi e oiwi pu ia aku ana iloko o keia moolelo. Mai kela la a kaua i hoi mai ai maloko o keia hale a hiki i keia, la a kaua e kamailio pu nei, aole loa au i noho wale, aka ua au ma na ano apau no kou pono e kuu haku. "Malia paha ua haohap oe no kuu hoi e ana e hiamoe ma ke ahiahi o nehinei. aka ua hana au pela i hiki ai ia'u ke ala i ka po a kiai ia oe me ka makaala loa, a o keia pola ti e waiho mai la ma o, o ke pola hookahi no ia a'u o ka waiho ana ma ka aoao o ko moe i ka po aku la i hala. r ' Ua hoike maoli mai la o Niao i kona ano kunahihi i ka lohe ana rnai i keia mea, me kona mau lima e pahola mai ana imua o kana kauwa, ua hele okoa mai la oia a puliki i ua kauwa la a pane •mai la: "O ke ti no o kela pola ka'u oka inu ana ika po nei, a pe-1-ea la au i loaa ole ai i kekahi haawina e like me ka mea i loaa i keia holoholona ?" u Aole loa oe i inu i kekahi kulu mailoko mai o kela pola, no ka mea ua kaili e ia kela pola e a'u a waiho ia aku he pola okoa, no ka mea ia oe e ana e ala aku ana au nana ia oe, a hiki i kuu i-ke an? aia he poiho nou iloko o kela pola ti, o ko'u wa no ia i kaili mai ai iaia mai ia oe mai, a haawi aku i ka mea nd|u e poino ole ai." Naka haalulu ae la o Niao, alaila ua lalau hou aku la ia Taisa me ka pane ana aku: "E hoike mai ano ike ano oka mea au i ike ai," wahi ana me ka leo o ka mea i me ka maka'u, a o ko Taisa hoomaka aku la no ia e haha'i i na mea apau ana i ike ai ma ka po mua loa a laua o ka nolio ana, maloko o kela hale, ame kona hoao ana i na hana a ka enemi, e like me ia maluna o kekahi manu, a pela pu me na mea ana i ike ai ma ka po aku mamua, a he liookahi wale ua makemake au e hoomakaukau mua oe ia oe iho, no ka mea o oe no ana mea i hoike ole aku i kona haku, oia no ka inoa o ka mea nana i hookomo i ka laau make ilō'ko o ke pola ti. "Ua lawe houia mai la e a'u kela pola ti i hookomoia iho ai o ka laau make a waiho aku la au he pola ti okoa ma kona wahi, a i mea e lioopauia ai kou mau manao kanalua, pela au i lawe mai ai a hana i kela hoao maluna o kela ilio, a he hoike ikemaka oe no ia mea, a pela pu no auanei e loaa aku ai ka hoomaopopo ana ia oe, e loaa pu ana iia hookahi maluna o kuu haku, ina e inu ana oe i ka wai |Dloko o kela pola/' Kau lono mai la na maka o Niao maluna o kana kauwa a i mai la: "Ua hoomaopopo no nae paha oe i kela kanaka i komo mai ai iloko o kuu rumi me ka hookomo ana i ka laau make ea?" "Ae aole o ka hoomaopopo wale no iaia, aka ua ike pono maoli no au i kona helehelena, no ka mea e papa pono loa ana ka malamalama o ka mahina iloko o ko rumi, a ua like no ko u ike ia oe i ko hiamoe mai me kuu ike ana aku i kona mau helehelena." "Ina pela e hoike mai ia'u owai keia kanaka hoomahua o ka po, (me ka manao e hoopoino mai ia'u?" i koi mai ai o Niao ia Taisa e {liaha'i aku i ka inoa o ka mea komohewa. "Ina ua makemake oe e lohe i ka inoa o ua kanaka la ea, aole no ia he mea okoa aku, aka o ke Keikialii Kong-ti no ia." "Auwe o kuu kane mare no : ka!" i hooho ae ai o Niao me ka pihoihoi. "Aole anei oe i kuhihewa?" "Aole loa au i kuhihewa,oia maoli no ka mea nana i hookomo i ,ka laau make iloko o ko polla ti, a iaia i haalele mai ai ialoko o ko /rumi uia lohe aku la au i ko laua kamailio pu me Li malalo ojkela puka aniani a o ka hope loa o ka'u ike ana aku oia no kona liuli hoi ana aku no Nan ikina maluna o kona lio." Ua ulupuni koke ae la ke Kamaliiwahi me na manao like ole me ke ku okoa ana ae iluna, a hele mai la a kau i kona mau lima maluna o.ke poo o kana kauwa, ua hele hoi kona helehelena a keokeo fpui me he mahala la, e>a nae aole he puai leo mai iaia mari, a no kekahi manawa koha ku ana iluna, ua hehee iho la oia noluna o ka moena veleveka, a o ka manawa no hoi ia o Taisa i lele iho a<i maluna ona me ka noke ana i ka o-pa. No kekahi manawa loihi ia miliapa ana a Taisa i kona haku, aole he wahi mea a pohala mai, nolaila fta kaikai okoa aku la oia iaia a hoomoe iluna o kekahrko-ki-, alaila ua holo aku la oia e kii i pola wai, a me ia mea oia i noke ai i ke kapipi ma ka lae o kona haku a hiki i ke kaakaa ana ae o kena mau maka, a i mai la 'ia Taisa e hoala maoli ae iaia a noho iluna, a pela no hoi kana kauwa i hoolohe aku ai i kana kauoha. Ia Niao i nolio pono ae ai iluna, ke alaalawa w r ale la no kona mau j maka ma o a maanei, me he mea la ua uluhiaia oia i kekahi uhane haukae, alaila ua kail aku la kona mau maka maluna o ka ilio make e waiho mai ana a i aku la ia Taisa: "E kuhi ana au la he moeuhane, eia ka he mau mea oiaio ka'u i lohe ai, ua hookomoia kuu ti i ka laau inake, a na kuu kane ponoi i hana i keia mea me ka naau i piha me na manao awahua." "Na ua kane nei maoli no au i makemake e hookaawale aku ia oe mai iaia mai no ka wa mau loa, nolaila aia hoi a hoi pono mai kou ano maikai, ia manawa kaua e noonoo ai i ka hana pono e hana aku 'ai, i pakele ae ai oe mai na pilikia ame na poino e hoohalua mai nei ia oe." "Akahi no au a hooiaio loa i kau mau olelo e kuu kauwa a hoalolia hoi, a nawai no la ke ano e o kana mau hana ia'u, a ua hooiaio au, ua aloha aku oia i kekahi mea mawaho ae o'u, a pela oia i liana mai ai i keia hana pepehikanaka maluna o kana wahine ponoi." — "Malia paha o ke kumu ia o kona hana ana mai pela, aka mai noonoo kaua no ia mea, a pehea e ae ana no anei oe e mahuka kaua 'mai keia wahi aku? Ua lohe aku nei no oe ina mea apau a'u o ka hoike ana aku nei ia oe, no na hana a ua kane nei au, a ua ike kumaka h'oi i ka hopena maluna o kela ilio, ka mea i manaoia nou, a jma e paikele ana oe mai iaia mai, alaila i aku au ia oe, e loihi aku ana kou mau la o ke ola ana. He manawa loihi okoa ia a Taisa o ke kali ana aku no ka pane j a kona haku, a i ka wa i puka mai ai o ka pane a Niao, ua hoopukaia mai ia me ka leo o ka mea i hoi mai na manao maikai i ka i ana mai. (Aole i pau.)