Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 50, 11 December 1908 — HOAKAKA MANAO MALUNA O KE KANAWAI KULANAKAUHALE. [ARTICLE]

HOAKAKA MANAO MALUNA O KE KANAWAI KULANAKAUHALE.

Maloko o ka rumi liookina o ka luakini o Kaukeano nia ke āhiahi Poalima o ka pule i hala i malamaia ai kekahi halawai e ka jioe koikoi aiue na Loio o keia kulanakauhale, a o ke kumuhana ano nui i kamailio nui ia inaloko o ia halawai, oia no ka hoomaopopo ana i ke kanawai Kulanakauhale, a he kumu hana ia i paioia me ka liahana loa. 0 Lunakanawai Kingsl)ury ka mea i hoakaka nui i kona maluna o ke kanawai Kulanakauhale. Wahi ana, o Honolulu, ma ke ano he kulanakauhale, he oia mau no kona kulana i keia wa e like no me ia i ka wa o ke Kalana o Oahu, a na ke kanawai Kulanakauhale i haawi iho nei i inoa hou nona. Aohe ona manao kekeue no keia kanawai, wahi ana, alca 7 he makemake wale no oia e hoakaka i na mea ano nui i ikeia iloko o ia kanawai, oia hoi ke ku nei ke aupuni hui me ke koko ole, he aupuni hui i nele i ka mana e imi ai i ke dala ma ka auhau ana, ua nele i ka mana e aie dala ai a ua nele pu i ka mana e hoopii aku ai a e hoopiiia mai. He Kulanakauhale i nele i ka mana kuokoa me ka hiki ole ke liana i kekahi hana no kona pono ponoi iho me kona ui ole aku. Aole no i nele loa kela halawai i ka poe e kakoo ana i ke leanawai a o kekahi o ia poe oia no ka Lunakiai Mr. Lokana i kohoia ame lea Eneginia Kalana Gere. He mau kumu lehulehu ka Mr. Lokana i hoakaka ai i kahi e hiki ai i ke kulanakauhale ke kaupalenaia iloko o kona mau mana, a ma ka Eneginia Gere hoakaka hoi ua manao oia aole i oi aku ka pilikia o ke kulana,kauliale ma kona kulana i keia wa mamua o ko ka manawa mamua aku nei. 0 Lunakanawai Kingsbury ka mea i hoakaka i kona manao pokole maluna 0 na mana o ka Meia ame ka Papa Lunakiai malalo o ka hoakaka a ke kanawai Kulanakauliale, a mamuli o kana mau hoakaka ua ulu ae na ninau lehulehu a lilo maoli i paio hahana, mamuli o ke kulike ole o na manao wehewehe maluna .o kela kumuhana. Ma ka wehewehe ana i lee kulana o ka Meia ame ka Papa Lunakiai, ua olelo ae oia o ko lakou mana oia no ka maua o ke kulanakauhale i hoohaiki ia a i kaupalenaia ma kekahi anuu 1 ike oleia ma kekahi kulanakauhale e ae iloko o Amerika. Aole oia i ike i kekahi kulanakauhale me kekahi mana liilii loa e like me ke Kalana o Honolulu. Ma kana hoohalike ua like no na palapala hoohui o keia kulanakuuhale me na palapala hoohui o kekahi mau kulanakauhale e ae, e like me Kikako, Butte ame Tacoma, a ua loaa pakalii i kela ame keia o kela mau kulanakauhale na mana e kau ai i ua auhau he mau kulanakauhale lakou i iioohui ponoia. 0 kona manao o ka Ahaolelo ka mea maopopo i ka lakou mea i noonoo ai no ka hoohaiki ana i na mana a ke kulanakauhale o Honolulu a ua hana no me ke kupono a na ke kulanakauhale no> e nana aku i kona mau loaa a pau mai kekalii inea okoa mai, oia ke aupuni Teritore. Ma ke kanawai kumu ua liiki e loaa ka mana i ke kulanakauliale e kau aku i na auhau ame ka hookaokoa ana, e like me ia ma na Teritore e ae malalo 0 ke kanawai kumu i kulike loa ua haawiia keia mana i na kuianakauhale. A no na mana i haawiia i ka Meia ame na Lunakiai, he pono e hoakaka maopopo loa ia ko laua mana kaokoa: He mana ko ka Meia e liookohu ai, a be mana ko.na Lunakiai e hoopaa ai-, he mana ko ka Meia e noho lunahoomalu ai me ka vito ana, a he mana ko ka Papa Lunakiai e h'ana\ai i na kanawai a e ae ai i ka vito a ka Meia. 1 ka wa i ninauia aku ai o Lunakanawai Kingsbury heaha ana la ka luna aupuni poo o ke kulanakauhale ,aohe ana pane, no ka mea, wahi ana, aohe oia i lioohele loa aku i kana nana ana ma na mea apau e pili ana ilaila. O ka Mr. Lokana pane no kela ninau oia no ka olelo hooholo a ka Alia Kiekie e pili ana i kela ninau, oia hoi, o ka luna aupuni Poo o ke aupuni Kalana oia no ka inea i lioakaka maopopoia kana liana e lee kanawai. Ma ka liihia pili i ke Kalana, ua manaoia oia no na hana i hoakaka maopopoia ana e ke kanawai aka Papa Lunakiai. Mo keia wahi i hoakaka mai ai o Mr. Lokana, e like me kana i ike ai, ka mana 1 kaupalenaia o ke kulanakauliale. Iloko o kekahi mau la mamao i kaahope aku nei 7 he eleolu mau kumuhana o ia no ka makemake nuiia e loaa i mau kaa uwila no Honolulu nei, a o kekahi mau kumuhana e ae elua oia no ka makemake e loaa. i aupuni Kalana. Ua laula loa ia ae ia mau kumuhana iwaena o ka poe kamailio ame ka poe e kakau ana no ia mea, o ka manao nui ana i aupuni Kalana e koi ana ia e hoolakoia i Meia no Honolulu, a ua lilo ka noonoo ana ae ia mea i i mea hookunanaia oiai e oi loa aku ana ' ka hanohano o ka Meia i ko ka Moi maoli. Eia nae ika w r a i hoohuiia ai o Hawaii nei mer Amerika ua ulu mala ka makemake iwaena 0 na kanaka e. loaa i aupuni Kalana. Ua loaa io mai no, me na kulana nae 1 like ole loa mai ko na wahi e ae, oia ano aupuni hookahi ame ka waiwai hoi i like ole ke kaipuu ana. Ua haawiia mai ke aupuni Kalana pia ke ano hoao i ka poe koho a o ke aupuni Kulanakauhale e ku nei i keia la he mea ana wale no ia e hoao mai ai i ke kulana o ka poe koho. 0 ka hoohele malie ana i ka haawi ana i i na mana i ke aupuni Kulanakauliale he hana naauao ia me ka piha noonoo. O ke ano e lioohanaia nei o na auhau ke liolopono nei a manao oia ke ano maikai loa e hoaoia ai. Ua nui kekahi mau kuka kamailio ana no ka mana o ka bona ana o na Kalana, a ua hoakakaia mai ke kumu o ka haule ana o ko ke Kalana o Maui lioopuka ana i kona mau bona mainuli no ia o ka hemahema i hanaia e na lunakiai o Maui mamua o na mea e a®. Ua hookuuia fta halawai me kekahi mau hoakaka pokole mai ia Lunakanawai Kingsbury mai e olelo 'ana ke ike e aku nei oia e lehulehu ana na hoopii kanawai mamua o ka hookuponoia ana o ke Kanawai Kulanakauhale e ku nei a lilo i kanawai onipaa.