Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 51, 18 December 1908 — KA HALAWAI A KA PAPA LUNAKIAI Waiho ka Puuku i Kana Hoike no na Loaa ame na Lilo o ke Kalana. [ARTICLE]

KA HALAWAI A KA PAPA LUNAKIAI

Waiho ka Puuku i Kana Hoike no na Loaa ame na Lilo o ke Kalana.

O ke ano o ka lawelawe liana ana aku a ka Papa Lunakiai hou ma ka hoomoe ana i na alanui aohe i maopopo no ka mea ma ka halawai i malamaia e ka Papa o na Lunakiai o ke Kalana ma ka po Poalima i hala ua hoakaka ae ka Meia i kohoia, J. J. Pern imua o ia halawai aohe hana hou ana aku a ka Papa Lunakiai hou i mau alanui me na apoke laau e like me ia i hanaia iho nei ma ke alanui Moiwahine. Ua ulu mai kela kumuhana mamuli 0 ka laweia ana mai e lea Lunahoomalu Hustace e noonoo houia ka mea kawili puna kameki ame ka enekini i hoohanaia ai no ke alanui Moiwahine. TJia Iik 4 < ole na manao o na hoa ma keia kumuhana, olelo kekahi poe aohe waiwai e hoohana hou ai i kela mikini i kawili puna no ka hiki pono ole i ka enekini ke hana e like me ka mea i makemakeia- a he oi aku ka pono i ke Kalana ke hana me ka mikini ole. Ma ka Mr. Archer hoakaka hoi e aho no ia mamua o ke kuai ana o ke Kalana 1 mea hou. Malia paha no ka ike ole no o ka mea nana e hoohana ana i liiki pono ole ai ke kawili pono. Malia paha o loaa aku no kekahi kanaka akamai i ka lawelawe ana a e holopono ana no ka hana ana. O ka mea i hooholoia maliope o ka noonoo akahele ia ana e malamaia no ka mikini. Ua lioakaka mai o Mr. Fern i kona manao, ma leona ano he Meia iloko o na niakahiki elua e hiki mai ana ua makemake ia e poke mai i na hoolilo nui o ke Kalana ma na hana alanui. Na Mr. Dwight i noi mai, a ua aeia aku ia noi, e hoonohoia o ha'i o ke alanui helewawae mauka loa o ka alanui Papu me ka pohaku a pela pu me na alanui Puowaina ame ēhenōan, a no na lilo o ka hana ana ia mau alanui a paa pono i noiia mai ai ia liaawina dala kuha'o o $1500, malalo nae o keia kumu, , ! e pau kela mau wahi ika hana ia mamua o ka noho ana mai o ka Papa Lunakiai hou. Na Mr. Archer i hōakaka mai he makemake na makaainana e nolio nei ma Makiki e hele aku lea Bana Hawaii ! malaila puhi ai, oia kahi paka uuku ma ke kihi o na Alanui Waila ame Punahou. Aohe hale puhiohe i kukuluia malaila, akla nae, ina e aeia aku ana ka bana e hele aku malaila e pulii ai, ua makemake lakou i ipukukui uwila e kauia iwaenakonu o ka paka i loaa

ka malamalama o ia wahi. Ua aeia aku kela noi i liookahi a elua paha manawa e hele aku ai o ka mahina a me he mea la ma na ahiahi Poaha ka manawa e aeia aku nolaila. Ua hoakakaia ae ina ka e aeia ana ka Bana Hawaii e hele aku ilaila e houheuhene ai, alaila e kukulu ana kolaila poe i hale puhiohe maloko o kela paka. Oia ka oi aku o ka pono! Ua haawiia aku ka ae i ka mea lawe aelike Fred Harrison e hoopahupahu me ka dainamaita i kekahi pahale ma ka aoao ma Ewa iho o ka hale nui o O'Neill ma ke alanui Moi. Ua noiia aku oia e haawi mai i bona o $10,000 i ulia ae ia o ka poino ua maopopo ka huina e koi aku ai. Mai a Mr. Harvey ae ua makemake pu ko Kalihi poe e paani ka bana ma ka Paka hou 0 Kalihi, a oiai aoh,e mau ipukukui olaila, ua kauaia ka hooko ana aku i k 0 lakou makemake a hiki i ka noho ana mai o ka Papa Lunakiai hou iloko o lanuari, a na lakou ia e hoomaopopo akiL i kela noi. Na Mr. Fern i hoakaka mai, i kona noonoo he mea pono e puhi ka bana i na manawa apau a na mokuahi holopili aina e holo al, aohe i noonooia. O kekahi noi a Fern no ka Peresidena Mark Robinson o ka Papa Ola nae ka manao, e aeia aku ka bana e puhi ma kekahi ahaaina e haawiia ana ma ka Home o na keikikane ma Kalihi, ma keia mua koke iho. Ua aeia aku ke noi hope. Ma ka hoakaka a ka Luna nui o ka Oihana Kukuiuwila Prazer e hookomo ia mai ana na pahu hoailona pauahi hou imua o ka Papa no ka noonooia i keia halawai ae. Na ka Lunanui o na hana o ka lehulehu i hoike mai i ka Papa o kela wahi 0 ke alanui Papu makai iho o ke alanui ololiChristley e pono e hoakeaia, a e noi pū ana na ke Kalana e hana i ka pae pohaku o ke alanui helewawae malaila. Ua waihoia mai, helbhe]uia a waiho ia ma kahi o na palapala ka Hoike a Makai Nui laukea; maloko 0 ia hoike e hoakaka ana i ka nui o ka poe i hopuia a i ah&waia no ka malama o Novemaba. Maloko o ka leka a ka Eneginia Kalana Gere i kakauia ma ka la 8 o keia mahina e olelo ana, o na o na aina apau ma ka aoao komo-hana 0 ke pao pio ma Waipahu, e ae ana lakou ke haawiia aku i $60 kuike no na poho i loaa aku 1 ko lakou mau hale mamuli o ka hookiekieia ana o ke alanui. O kekahi leka i heluheluia mai kekahi poe ona aina mai i kakauia he mau la mahope mai e hoakaka ana he ae no lakou ina e ukuia aku i $100, oiai ua eli pu ke Kalana i kekahi auwaha mawaenakonu aku o ko lakou mau aina. Ua waihoia 'akn kela kumuhana imua o ka Loio Kalana n 0 ka noonooia. E malamaia ana keia halawai ae a ka Papa i ka la mamua iho o ke Karisimaka no ka hooholo ana • i na ukuhana i liiki ai e loaa i na kanaka hana alanui i dala Karisimaka. Hooholoia na haawina dala no ka hapamua 0 Delcemaba e like me ia malalo iho nei: i Kapiolani Paka $ 184.50 Oihana Kinaiahi 1778.05 Oihana Kukui Uwila 373.28 Makai ame Hoailona Pauahi. 62.50 Na Pahu Hoailona Pauahi' ... 32.50 Oihana Makai 3312.50 Na Malama Paka īooioo Eneginia Kalana 212.50 Loio Kalana 440.00 Kakauolelo Kalana 170.00 Oihana Alanui 660.00 Oihana Lawe Opala 132.50 Bana Hawaii 675.00 Loio Kalana 15.00 Huina nui $8,148.30 Knuohaia na bila o Novemaba'e ukuia e like me keia malalo nei: Alanui Apana o Waima nalo . $ 46.65 Eneginia Kalana'" 84.92 Alanui Apana o Wainae 59.55 Lilo Koho Baloka 10.25 Kakauolelo Kalana 77.30 Oihana Lawe Opala 273.94 Oihana Alanui (laula) 797.67 Oihana Kukui Uwila 720.59 No ka Huila Wai 319.13 M."kai ame Hoailona Pauahi .. 96.13 Na Pahu Hoailona Pauahi.... 1576.69 Oihana Kinaiahi 599.73 Oihana Maleai 999.71 AhnniApana o Waialua.- 444.85. Na Malama Paka 160.00 ! Heike a ka Puuku no ka malama o Novemaba. V Na Loaa. * Dala kuike ma ka waihona Novemaba la 2, 1908 $ 18,154.71 Mai na lilo Koho Baloka mai 625.00 Oihana Lawe Opala 681.45 Oihana Eli Awa 119.00 Oihana Makai 14.00 Oihana Alanui 367.50 I Mai ke Teritore mai....... 72,000.00 Huina nui o na loaa..s 91,961.66 Na Hoolilo. Keena o ka Loio Kalana...s 1,287.45 Keena Lunahooia Kalana .. 316.95 Keena Kakauolel 0 Kalana. 475.25 Alanui Apana o Ewa 2,520.34 Oihana Kuku Uwila 1,873.10 Keena Enekinia Kalana... 520.29 Oiliana Kinaiahi 4,205.55 Oihana Lawe Opala 1,410.73 Bana Hawaii 1,437.50 Paka o Kapiolani 690.75 Tsa Malama Paka 209.01 Alanui Apana o Koolauloa. 1,775.47 Alanui Apana Koolaupoko. 2,083.37 Oihana Makai 7,565.31 Makai ame Hoailona Pauahi 177.34 Oihana Alanui 19,557.48 Makai Nui me na Hope.... 815.00 Keena o ka Puuku 325.00 Alanui Apana o Waianae.. 750.00 Alanui Apana o Waialua... 2,099.74 Uku Koronero 42.00 Hoolimalima Keena Kalana 150.00 Na Lilo Koho Baloka 340.55 Kaiulani Tract 208.32 Home Leahi 125.00 Bila i uku oleia, 1907 2.00 Ukuhana Luna Pa Aupuni. 30.00 Ukuhana Lnnakiai 337.50 Uku o na Hoike 23.20 Huina o na lil 0 $ 51,354.20

Koena ma' ka waihona, Novemaba 30, 1908 $ 40 ; 607.46

KALANA O OAHU. Hoike a ka Puuku Kalana no ka Mahlna o Novemaha, 1908, Auhau Alanul —Na Hoahu Dala Kuha'o. Dala Kuilee Koona Na Apana Nov. 3, 1908. _Na Loaa. .Na Lilo. Nov. 30.1908 Honolulu $ 6,861.00 $452.00 $1,126.00 $ 6,187.00 Ewa anie Waianae 3,262.99 190.00 3,452.99 Waialua 2,307.81 16.00 499.50 1,844.31 Koolauloa 1,318,48 29.00 398.46 819.02 Koolaupoko . 581.33 84.00 . G65.33 Na Bila i Uku oleia 1.40, ... * 1.40 Na Huina Nui ~$ 14,333.01 $771.00 $2,123.96 $ 12,980.05

Waihona Auhau Alanui. Na koena dala ma ka waihona Novemaba 30, 1908. Apana o Honolulu $ 6,187.00 Apana o Ewa ame Waianae 3,452.99 Apana 0 Waialua 1,824.31 Af)ana o Kooiauloa 849.02 Apana o Koolaupoko 665.33 Na Bila i Uku oleia 1.40 Huina $ 12,980.05