Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 2, 8 January 1909 — KA MOMI O KA HIKINA A I OLE Ka Hihio Moeuhane Kupaianaha. [ARTICLE]

KA MOMI O KA HIKINA A I OLE Ka Hihio Moeuhane Kupaianaha.

MOKUNA XXII. "Ae, owau i'O'keia ka mea i kapaia o ke kilokilo o Nanakina nei, a: o ke kanaka hookahi i hiki ke hana i na mea kupaianaha he nui, a ma ia inoa i ku'i aku ai kuu kaulana a puni o Kina nei, aka i lohe nae oe e ke kanaka lima koko a lima pakaha, aole au he Pake, aka owau keia o Haku Bakona o-Enelani." Ua kaa aku la hoi ke pahaohao ia Adena i kela mapawa, a o ia ka ua kanaka opio la o ka i ana mai: "Ō oe i'o anei keia o Haku Bakona? Aole anei o kou kino make ka'u o ka ike ana i ka hookomoia iloko o ka pahu kupapau ma Hong Kong?" "Ch\'au i'o no keia o Uilama Bakona, nana i haawi aku i kekahi mau kokua ana i kou luaui makuakane, ka mea hoi a na mea apau i manao ai ua make, aka o ke kino o kuu kauwa ka mea i hookomoia iloko o kela pahu kupapau i manaoia no'u ia kino, a ina oe 1 hoomaopopo, aole i weheia ke pani o ka .pahu e hiki ai ke ike pono ia iho ka mea e waiho ana iloko," alaila ua hopu mai la oia i na Hma o Adena alaila haawi aku la i kekahi minoaka hoolana manao i ua hoaloha opio la ona. Ua huli ae la oia imua o Lulu e ku koke mai ana ma kona aoao a ninau aku la: "E ke kaikamahine opio, ua komohia aku anei ka manao iloko ou, e lilo o Kina nei i home nou e hoohauoliia ai kou niau la o ke ola ana ma keia hope aku," me ka paa ana aku i na lima o Lulu, oiai hoi oia e haka pono aku ana kana nana ana maluna o na maka o ua kaikamahine nei. "Aole au i manao e loaa ia'u ka hauoli ma keia aina, no ka mea, ua ike au i kona mau ano apau," wahi a Lulu me ka pihoihoi. "A pehea, ua manao no anei oe, ua puka mai oe mai ka lahui Pake mai? A o ke koko e holo la iloko ou, o ke koko hookahi ia me ka poe nana oe i malama mai kou wahi wa bebe mai ?" 1 hooniau loa j aku ai no o Haku Bakona i ka niele ana ia^Lulu. Ua kaili.mai la o Lulu i kona mau lima mai ka paa ana a Haku Uilama Bakona, alaila, ua kaulono aku la kana nana ana maluna o ua liaku la a i aku la: "Ke,manaoio nei au, aole au no keia lahui kanaka, a aole he koko o keia lahui e holo nei iloko o u. Me kela mau huaolelo i hoopukaia aku e Lulu, ua kaulono ponoloa aku la kana nana ana maluna o Haku Eakona a hoomaka ae la e, hooho i ka i ana ae: S 'E Haku Bakona, e'hiki ana anei ia oe ke hoike mai i ko'u mau makua oiaio.'" "O, e kliu Kora! e kuu Kora!" wah'i a ua Haku Bakona la, a lalau hou mai la ia Lulu a.hoopili aku ia iloko o kona hopo, a ia manawa hookahi no hoi i puai ae ai ka Lulu pane, i ka i ana ae: "Akahi no au a hoomanao i ko'u kapaia ana mai ma kela inoa, a ke lohe pu' nei hoi au i kela leo a'u i maa ai 1 ke kahea mau mai īa u iloko o kuu wahi wa bebe, a e na lani, e hoike mai ia'u ano, eia anei au ke halawai pu nei me kuu makua r" ' "E hoopili mai i ko poo i kml umauma nei, no ka mea o kahi ia nana oe i hiipoi," wahi a Haku Eakona, a ia manawa i hawanawana ae ai o Lulū: "O, e kuu makua! e kuu makua! nani ko ke Akua lokomaikai' o ke kiai ana mai ia'u a hiki i kuu ike hou ana i kou mau maka." , "Chvau i'o no keia o kou makuakane, a mai kena houpo ■ puka aku ai ke koko e holo la iloko ou e kuu keiki," a kulou iho la o EakolKi ilalo a honi iho la ma na lehelehe o kanā keiki, a o ka mea hoi 1 īkeia ma keia moolelo o Lulu a o ka Momi o ka Hikina. \ia ke Keikialii Kong-ti ke noke mai la i ka nana i keia hiona maiihini iaia, no ka mea ina uo he oiaio kana mau mea apau e lohe nei alaila ua lilo kana mau luhi ana i mau mea makehewa, a ua hele lu.i ua Keikialiila a piha i ka huhu, a hoomaka maila e kamailio i ka pane ana mai: . ... "Ma ke ola ana o ke akua o ka lua pouli, aole loa au e hilinai aku ana i keia moolelo haku epa a'u e lohe nei," wahi ana. me na maka i hele a hulili i ka huhu. Aohe a'u nana no ko'u manaoio ole mai i ko u moolelo .e like me ka'u i hoike ae nei ia oukou, aka no ka ,pono ame ka pomaikai o kau wahine, e hoike aku ana au i na mea e hoopauia ae ai kou poliihihi e kena Keikialii o ka pouli. O keia ka piha ana ia'u o na makahiki lie umi-kumamaiwa o ko'u noho ma ke ano i ikeia mai-ai e ka lehulehu he Pake i kauia ka maka'u no ka nui o ko'u mana e like me ka.lakou i kuhihewa mai ai, aka he o ia mau no nae ko'u ano, he kanaka Pelekane. ~ "Mamuli o ko'u pulapuia ana mai e kekahi o na Pake kalepa waiwai o Kanatona, ua imi aku la au e loaa i'au ke aponoia mai e ke kanawai, eia nae aole i hanaia mai ke'kaulike maluna o'u, a ma ia ano, ua hooholo iho la au i ko'u manao e pana'i aku i ka ino no ka ino, nie ka lawe maoli ana ae i ke leanawai iloko o kuu mau lima. "Mamuli nae o ka niii o ka'u mau hana me kekahi o na moku kalepa e ku ana iloko o ke awa, ua hoololohiia ko'u hoea ana aku i ko'u. home no kekahi mau po, a i kuu hoea ana aku no ko'u home, me ka ma'nao e ike i ko u ohana, ua hookahaha loaia mai ko'u manao j mamuli o ka ike ana, aole, ka'u wahine ame ka maua wahi bebe, a hoikeia mai la ka lohe ia'u, ua aihueia aku laua a elua mai ko makou! liome aku, ka mea nana i hooi loa mai i ko'u huhu no ka mea nana i hana i kela hana o kē aloha ole, a hoomaka aku Ia au e hele e huli ia laua, me ka manao paa e hookau aku i kekahi haawina koikoi maluna o ka mea nana i hana mai i kela hand i ko'u ohana. \ "Ua hoea aku la au iloko o ke kulanakauhale, a ia'u i hele aku ai e noi i ke Kuhina Pelekane no ka haawi ana mai i mau kokua ia'u, ua haawi laelae mai la oia> eia nae aole no he waiwai o ia huli ana j aku i ko'u ohana, no ka mea aole laua i loaa aku ia'u. "I ko'u manao ana nae ua pau na manaolana no ko laua hiki ia'u ke loaa, ua huli hoi mai la ka'u wahine i o'u la, aka ua nalowale aku ka maua wahi bebe me ka maopopo ole o kona wahi o ka laweia! ana'aku. "Ua hoike mai la kuu wahine ia'u i ka hele ana aku o kekahi poe Pake he ekolu ko lakou nui iwaena konu o ka po, i kona manawa e, moe ana me ka maua keiki, a nakiikiiia iho la kona mau wawae ame ~na lima i ke kaula a laweia aku la no kek&hi wahi e hoopaapioia ai, a no ka maua wahi bebe aole oia 1 ike iki iaia. "Ua pakele mai ua wahine Ia a'u mamuli o ka holo mahuka ana mai i ka wa e nanea ana. kona poe na lakou i hoopaa'pio, aka ua nalowale aku ka maua Kora aloha, aka ua maopopo no nae ia'u, aole no he kanaka e aku nana i hana i keia hana o ka lokoino maluna o'u ame ko'u ohana, aka na ke kanaka fiookahi no nana au i pulapu mai ma ka maua oihana kalena waiwāi, koe wale no nae aole e hiki ia'u ke hooiaio. Mamuli o ke koikoi o ka haawina i kau aku maluna o ka'u wahine, ma o ka nalowale ana o ke keiki a maua, ua make koke iho la no oia, a koe hookahi iho la au no ka imi ana aku i ka lei aloha a maua, ka mea hoi a maua i kapa mau aku ai o Kora. "Iloko nae o kekahi mau makahiki loihi ma ia hope mai. ua hoouna ia mai la kekahi lohe ia'u no ka hele ana aku e ike i kekahi

kanaka i kokoke loa e make, a o ua kanaka la, oia no ka mea nana i aihue aku i kuu keiki, a o ke kanaka hookahi no hoi a'u i kamailio ae -nei i ka apuka ana mai i ko'u mau waiwai. la'u e kukuli ana ma kona aoao, ua hoike mai la oia ia'u i ka mea oiaio, o ia hoi nana ponoi no i lawe i kuu keiki, a ua makemake nae oia e hoike mai ia'u ia mea mamua o kona make ana, a o kona kumu no hoi ia o ke kauoha ana mai ia'u e hele aku e ike iaia mamua o kona make ana aku. <l Ua hoike mai la oia ia'u, aia ua kaikamahine nei a'u malalo o ka malama ana a kekahi ohana, ana i hooia mai ai, ua kaa aku oia malalo o ka malama ana a kekahi ohana e lele ole ai ka oili, a ma ka lohe ana i kela moolelo, o ko'u haalele koke aku la no ia nō ka hele ana e huli i kuu keiki. \ "Ma kela Ia hookahi no ā'u 0 ka hele ana e huli iaia, ua ala ae Ia he haunaele mawaena o*na kamaaina o keia wahi a'u e hele aku nei ame kekahi poe Pejekane, a pau ka hapanui o na kamaaina i ka lukuia a i kela lioea ana aku a'u ame ka'u kauwa, ua alualuia,mai la maua me ko lakou manao e pepehi mai ia'u ma ko'u ano he kanaka Pelekane, a he oiaio ua paa iho la maua a elua i ka hopuia, eia nae o kuu kauwa lea i make i ka pepehiia, a pakele mai la au ma ka apua. "No ka hele o kona kino a inoino mamuli o ka pepehi hoomainoinoia ana, ua kuhihewa loaia owau ka mea i make, a ua kuhihewa na kanaka Pelekahe owau i'o ka mea i make, a -ua malamaia ko'u hoolewa me ke ano i maa i na kanaka Pelekane i ka hanaia. "No kekahi manawa loihi ma ia hope mai, ua lohe mai Ia au, ua lawe houia aku kuu keiki no ka akau, a no kuu lohe ia ana ua make au\ nolaila ua hoano e au i ko'u ano e like me ka oukou i ike ai ia'u i na la i hala ae nei. i ikeia ke Kilokilo o Nanakina. "I mea e holopono ai ka'u huakai imi no kuu keiki, ua kahi maoli au i ko'u lauoho ame na ku'emaka a like me na Pake, a hui pu iho me ko'u akamai i ka olelo ana i ka olelo Pake, ua nalo loa au mai ka ike ana mai aka lehulehu i ko'u ano maoli. Ua kuai au i mau lako hana keaka na'u i loaa ai ka'u liana e hele ai ma kela ame keia wahi me ka !oaa ole o ka hoohuoi no ke ano maoli o ka'u misiona, a e kapa ana hoi ia'u iho, ke Kilokilo o Nanakina ma ka inoa o Ye-fo-hi. "Iloko o na makahiki loihi a'u e hele ana mai kekahi wahi a i kekahi, ua lohe iho la au no kekahi Pake i kapa iaia iho he makuakane hanai no ua kaikamahine nei a'u. Ua hoopilipili loa aku la au me ia me ka manao e haha'i mai ana oia i na mea apau e pili an.M 110 kuu keiki, eia nae he manawa loihi loa ia a'u o ke koikōi ana iaia a hiki i kona hoike okoa ana mai, i kona hoolilo ana aku i kuu keiki i ke Keikialii Kong-ti. Ia au i kela wahi, a hoi mai la a noho ma kahi kokoke i Nanakina nei, me ka hakilo mau ana o ka ike lihi aku i.kuu Kora, eia nae no na mahina lehulehu ia hakilo ana a'u, ua maopopo iho la, aole ua Kora la a'u maloko o ka halealii, a kau aku la ko'u mau maka o ka ike aku i kahi a Kong-ti e hele ai, ihe kuu manao no, aia kuu kaikamahine i kekahi wahi kahi i hunaia ai e keia Keikialii. "Ua hahai hele aku au mahope o kana mau huakai hele no ke komohana, eia nae, e nalowale mau ana oia 'mai a'u aku, aka ua loaa nae oia ia'u i keia manawa, a pela lloi me kuu Kora, nolaila o keia iho la ka hopena o ka'u hahai hele ana mahope o kuu keiki, a pela hoi me oe e Aelena, ua pau ko olua kaawale ana mai a'u aku." Ia hooki ana iho o ke kamailio ana mai. a 'Haku Bakona i kana moolelo, ua hoopili loa aku la o Lulu i kona poo ma ka umauma o kona ma«kuakane, alaila ua ani peahi mai la lima ona ia Adena, a i aku la: "E malama aku oe ia Lulu no ka manawa " a haawi aku la i ka lima o kana kaikamahine i ua o Aelena, alaila huli mai la imua o ke Keikialii Kong-ti a hoomaka mai la e kamailio, me ka hele o kona maka a hulili me s ka inaina i ka i ana mai: "Auhea oe e ke Keikialii Kong-ti, ua makemake au e hoike aku ia oe i keia manawa, eia lee ku kokoke mai nei ma kahi he hapalua mile wale no mai keia wahi aku kekahi manuwa Pelekane i makaukau kona.mau pukuniāhi e hoolele mai i kona niau poka iuka nei o ka aina ke haawiia aku ke.kauoha i na aliimoku o ua manuwa la, no ka hooko ana mai i ka lakou hana. "Ua Kau aka v oe i kou mau lima maluna o kekahi kanaka Pelekane i hakihaki ole i kekahi o na kanawai o kou aupuni nei, me kou hoao ana e lawe" ae i kona ola mamuli o kou niau manao pakaha, a ma ka inoa o ka Moiwahine o Pelekane, ke koi aku nei aū ia oe e haawi mai i ke'kinp o Aelena iloko o ka poho o kuu lima, a o' kou hoole ana mai i keia kauoha, o ko'u haawi aku no ia i ke kauoha i keia mau elele no ka hoi ana aku ā hoike i ke kapena o kela moku manuwa e hoolele mai i kona mau pualikoa iuk-a nei o ka aina, a hooneoneo i ke kulanakauhale o Nanakina, me ka lawe ana mai ia oe i pio na'u. "Iloko no hoi o keia manawa hookahi, ke koi aku nei au e kaa 1 pu mai kuu kaikamahine malalo o kuu malu, a o laua a elua ka'u e ku nei imua o kou alo, a koT"aku ma he mau makaainana Peleleane laua, a he.aha kau pane e Kong-ti no keia mea?" Ua hoomaka ae la ua Keikialii la e ku iluna me ka puili ana o kona mau lima a elua i kahi hookahi, oiai hoi kona kino e naka haalulu ana, alaila ua alawa aku la oiā-maluna o Lulu a maluna hol o kana wahine mare, alaila ua noho iho la oia iluna o kona noho me ka palulu ana i kona mau maka, a hooho ae la me ka leo o ka mea i piha i ke pihoihoi i ka i ana aku: "E ku oukou apau a hele niai kuu alo aku, aole au i makemake e ike hou iko oukou mau helehelena. E lawe aku ia laua a elua i kahi au i manao ai, he wahi ia e hiki ole ai ia Kong-ti ke kau hou aku kona mau lima, no ka mea ina laua e loaa hou aku ana ia'u, e panai aku no auanei au i kekahi o na ko'iko'i loa au i moeuhane mua ole ai." < "Aole no a'ii nana i ka nui o kau mau olelo hooweliweli e pane mai nei ia'u, aka e lawe ana au i keia mau opio malalo o kuu malu 1 keia wa a he hookahi a'u mea i koe e kamailio aku ai ia oe, a o ka pau no ia. E hoomanao oe eia iloko nei o kou aina ponoi, he heluna nui 0 kou mau makaainana i ike i kau mau hana lokoino maluna o kau wahine mare, a ua maopopo hoi i/!<ekahi poe, ko hoao ana e lawe maoli ae i ke ola o kau wahine ma o ka hanai ana iaia i ka laau make, a o ka'u wale no e i aku nei ia oe, o ia no kou lawe ana aku iaia, me ka hoike ana aku i na hana maikai apau i kupono i kekahi kane e hana aku i kana wahine mare. "E lawe mai oe iaia, me kou hoike ana aku i kau mau hana hewa apau i hana aku ai malunā ona, me kou mihi pu ana imua ona me ka naau walania, a o kou hooko ole ana i keia mea a'ii e hoike aku nei ia oe no kou pono, o ia no kou hookomo okoa ana aku i na manao kipi iloko o kou mau makaainana no ke ku-e ana mai ia oe, a o keia ka pau o ka'u mau mea .i manao ai e hoike aku ia oe." He manawa ia no ka meha, i ka wa i hookuu iho ai ka leo o Haku Bakona, aka ua haalele koke aku la nae o Lulu i ke alo o Aelena a holo mai la a puliki i ke Kamaliiwahine me ka noke ana i ka uwe, mamuli o kona hoopakeleia ana ae mai ke Keikialii mai, a mamuli hoi kekahi o ka hauoli no ka loaa ana o kona niakua. TVIa ka aoao hoi o ke Kamaliiwahine, ua loaa pu na hoomaikai ana no keia manawa maikai loa e loaa ai he mau haawina a'o no kana kane, ka mea nana i haawi aku i ka wiwo iaia e hiki ole ai i ua Keikialii hookano la ke hoao hou jnai i kekahi o kana mau hana ku i ka lokoino maluna o kana wahine tnare, a iloko o ka hapalua hora ma ia hope iho, aia o Lulu ame Adena ke Jiele la ma na alanui no ka hoohiki ana aku no kahi o ka moku manuwa e ku mai ana me ke kakali ana o ka hoea aku o kana mau malihini. j Ia Lulu ma i huli hoi aku ai me na alii o luna o ka manuwa, ua hiki hou ole ia Kong-ti ke hoowahawaha aku i- kana wahine, aka ua koi mai la oia iaia e huli hoi aku no kq laua halealii, a ma ke koena aku o ko laua mau la o ke ola ana, ua hoohalaia me ka hauoli, no ka mea ua loaa maoli ka haawina a'o maikai i ke kanaka hookiekie e hiki hou ole ai iaia ke hoikeike aku i kana mau hana lokoino imua o kana wahine, no ka maka'u o ala ku-e mai kona mau makaainana iaia. Ia kau ana aku hoi o Lulu ma noluna o ka manuwa, ua haalele iho la lakou i na kapakai o Kina, a huli hoi aku la ua moku la no Pelekane, a mamuli no o ka makemake o Haku Bakona, ua malamaia he anaina mare maluna o ua moku la i ka hala ana he hookahi pule ma ia hope mai ia lakou ma ka moana, e hooli]o ana ia Lulu, ka mea i kapaia ka Momi o ka Hikina a i kapaia hx>i ma kekahi inoa o Kora, j ke kaikamahine i nalowale a i loaa hou rne Paulo Adena, ka opio i alo iloko o na poino he nui. no ka imi ana i ka pua aala nana i hoohiaa | i konā po e hikl ole ai ke hiamoe. He hookahi mahina okoa o 'ia holo ana a lakon maluna o ka j moana, ua hoea akvi la lakou no Pelekane, a he oiaio e like me ka | Adena i hoike aku ai ia Lulu 'mamua, ua pulamaia .mai oia me na haawina makee apau a ke kane i aloha i kana wahine, a ma ka hoopau | ana ae i keia moolelo, "ua hoohala ia ko laua mau la iloko o ka hauoli. 1 • , Ka Hopena.