Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 8, 19 February 1909 — GARONA KE KIAI HALE IPUKUKUI A I OLE Na keiki Olulo i Hoopakeleia Mailoko Mai o ka Ino. [ARTICLE]

GARONA

KE KIAI HALE IPUKUKUI A I OLE Na keiki Olulo i Hoopakeleia Mailoko Mai o ka Ino.

MOKUNA V. i '•Pela io ka hoi, ina pela ea, he hwkahi no a'u mea i koe e kamal'.īo aku ai ia oe, o ia no kou hookuu ana mai ia Alahaki e hoi pu me alaila ua huli ae la oia ia Alahaki, a i aku la: •*Ea e kuu keiki, ua hala na la o kou noho ana malalo o ka malu «• keia kanaka no ka mea aole oia he makuakane nou, a ma keia hope aku. malalo oe o ko'u malu e noho ai, a e lilo ka'u mau kauoha i mea : ;,ii r h«x>lolie mau ai ina \va apau e like me ke keiki hoololip i kona ni.'ikua."" "Aole loa e hiki ia A\abaki ke hoi aku a nolio pu me oe e Petela , ; ;i "j ua ike no oe, aole loa he wahi ku'leana ou maluna o keia keiki/' i mai ai o Lnka me ka haalele ana aku i kona noho, a ku mai ]:i īhina. me he mea la e ake mai ana oia e lawelawe lima maoli me kt kanaka e koi aku nei i kana keiki. - "A heaha lioi kou kuleana an e olelo mai nei i keia keiki? i pane māi ai o Petela. loaa keia keiki ia'u mai ke kai mai, a e ole ko'u malama Mi.i i;iia i lilo ai oia i keiki maikai a hoolohe i keia manawa a'u no e .1 loa nei, ua haawi ia mai keia keiki ia'u e nalani." "Owau ka makua o keia keiki, i lohe x>e e Luka, ua nalowale :,ku oia mai a'u aku, a o ka'u ia o ke kii ana mai la iaia, a ke hoomaiV;n akv. nei nae au no kou malama maikai ana iaia a hiki i keia mafiav. a. O oe ke kanaka mua loa a'u i lolie oi i kou olelo Aai ooe ka inaluna o na mea apau e loaa ana ia oe. • I'a manao no au e uku aku no kou luhi o ka malama ana iaia, i aole nae i keia manawa, aia a hoi hou mai au, ia wa e uku aku ;i i o U no kou mau lulii apau, nolaila e Alahaki, ke kauoha aku nei au :a e hahai mai oe maliope ō'u, eia wale no kakou ke hoopau ma- ] awa nei ma keia kukahekahe wale ana no." "Aole loa o'u makemake e hele pu me oe e kena kanaka," i pane mai ai o Alabaki me kona hele a pihoihoi loa. \ **E akahele loa oe i kau mau mea e pane mai ai e kuu keiki, 110 ka mea ina oe e hookiekie mai ana maluna o kou makua, e ike auar,ei oe, e hana aku ana au i ko'u mana maluna ou e like me ka pono a'n i ike ai." Ua ike no o Alahaki i kana mea e kamailio la, oiai ua a'oia oia īna kc alahele o ka pololei ame ka X oiaio/a ke naka wale la- no'kona walii kino me ka haaluhi, a o ia ka manawa a Petela o ka i hou ana inai: • *-lle makehewa wale no ka lioopau manawa wale ana, nolaila ina aoli- oe e liele inai ana mamuli o kou manao ilio, e kii okoa aku ana au ia oe a huki mailoko aku o keia hale," me kona hele ana mai a koknke ia Alahaki. l'a holo m&i la nae o Alahaki a apo mai la i kona mau lima ma kn a-i o Luka a i mai la; "Aole au e liaalele ana i'a oe e kunmakua. a ia wa i unuhi ae ai o Luka i kana pu panapana a paa ae la iloko kona liuia eia nae ke haalulu wale la no oia, a hiki i kona lioHioi h-Mi ana mai i kana pu no kona kuapo ili, a no ka liele o ua elemakule la a piha loa i ke kaumaha ua hoomaka mai la oia e uwalo imua o l'e-iela i ka i ana mai: "Aole anei hoi e hiki ia oe e Petela ke hookuu mai i keia keiki e n«'lio pu me a'u, aole anei ou alolia i keia o kona paaleiki loa e noho pu mai me a'u?" "Ke huikala aku nei au ia oe e Luka, no liela puupuu au o ke V\\ { ana ia'u iloko o na makaliiki ewalu i hala ae nei, a mai hoao liou e liana mai i kokahi o na hana e hookomo akw ai ia oe iloko o ka ]-;)ii:o. n< laila aole o'u makemake e hoonui aku i mau olelo, aka ao 711 ai <>e me ka maikai e lawe au i keia keiki i ole ai e ili aku <>u kekahi haawina poino." "Auhea oe e kuu makua," wahi a Alahaki o ka pane ana mai. E :i<- ana anei oe ia'u e hele pu me keia kanaka a'u i hoihoi ole ai? Kt- noi aku nei au ia oe, e noho pu no kaua, a na ka make e hookaawali i kekahi mai kekalii mai." I*a kaa e mai la nae ia Petela ka pane ana ika i ana mai: "E li< i mai ana oe me kou mmakuakane nei e nolio ai," me ka hookina. ;nia niai o ua kanaka nei i kana kamailio ana. "O <>e io jxiha ka makuakane o keia keiki," i komo mai ai o Nani im:i ke ku pale ana ma ka aoao o Alahaki. "Ua kamaaina au ina kanaka e like me oukou ke ano, lie poe hakihaki kanawai wale no «•".sk«tu apau. 0 keia keiki au e koi mai nei lie keiki oia nau, aolē loa ii. wahi koko ou e holo la iloko ona," a lalau iho la o Nani i kona noho i-.<- ka manao e liahau aku ia Petela, aka ua hookuu hou iho la no < ī;i ilulo. a o ka wa hoi ia a kekalii o ua poe kanaka nei o ka i aua mai i.! Naui. •*He keu ka hoi keia o ka waliine hoonana, ihea la kahi o kona i: :j..v<"<ro ana aole keia he keiki na ko makou hoaloha nei." "Ē hoonanaia aku hoi, ina aole i maopopo mua ia'u ko oukou .. ka waliine au e kamailio mai nei, oia kekahi o na wahine hoo-l<-a a ina lie kokoke mpi na luna aupuni ma keia wahi, ina ua - i.k. n i ko oukou paa i ka hopuia e na kanaka o ke aupuni." v "Auhea oe e kuu keiki, kuu Alahaki aloha hoi, aole loa e hiki i: * •: kt h.ōopakele ia oe i keia manawa, aka e liele pu oe me Petela, a • i.,.iua ina mea maikai apau i a'o ia ia oe. I hele nae oe a loaa 1 anawa maikai nou e maliuka ai, mai hoopoina ika holo ana'mai : " i nei a e hamama nfau auanei ka puka .o keia hale ;nou e kuu ke:ki." i hawanawana aku ai o Luka ia Alahaki, oiai ua poe kanaka nei « kamailio pu ana me Nani. - " Aole e liiki ia'u ke lioopakele ia oe e Alahaki i keia manawa, :';ka < ka'u wale no e i aku nei ia oe e kuu keiki, e hele pu oe me Pe- *< ut i keia nianawa, a e hoao lioi e liolo mahuka mai iaia a.ku ke hiki i; .n' ke liana pela. E liele e Alahaki i keia manawa, a mai hoao oe *• kainailio ntai ia'u, oiai aole e liiki ia'u ke hoomanawanui i na luuluu ' i iho nialuna o'u nou," a noke ilio la o Luka Garona ika uwe ine k ; walania o ka naau no kana keiki. 1 a lele okoa iho la o Alahaki maluna o kona # hoopakele, iio ka ";< a ua ili pu akn maluna ona na haawina ehaeha i kulike loa me ko l.'ika. a he hookahi ko laua uwe like ana, ine he mea la e hoike okoa •ii ana nt) laua e kaawale ana kekalii mai kekahi mai me ka mao- , i». ole o ka wa e hui liou ai oka makua me ke keiki. Ike mai la nae o Petela i ka lulumi o Alahaki me Luka Garona, ° k<"«na manawa ia i liele mai ai a paa mai la maluna o ka poohiwi o -Mnhaki a i mai la: "Ea e makaukau nou ilio e Alahaki, a e hahai - ai nialiope o'u 110 ka mea aole au hookolololie hou ana iho e kuu k'-iki. o hana aku auanei an i ka mana o ka makua ou." I a huli mai la nae o Alahaki ihope iaia i lohe mai ai i ka leo o Tcln, a i kona ike ana mai i ke ku akU o na kanaka o ua Petela la ' « ka niakaukau, ua haule iho la oia ilalo ma kona mau kuli, me ka ] ' a loa i ka maka'u, o ka wa no ia a kekahi mau kanaka elua. i hopu -' *• ai iaia a lawe aku la me ka ike ole ae o Luka i na mea e hanaia maluna o ke keiki ana ai. I ka hala ana aku nae o ua poe kanaka nei me ka lakou ukana r.ni o ke kii ana mai, a i ka pau ana o ka loheia ana o ko lakou liaualaan, na aea ae la ke poo o Luka iluna a ninau mai la ia Nam i ka * ::iia mai:

"Aia aku nei iLea o Alahaki kuu keiki ua hala aku nei anei oia īne kela iK>e kanaka?" "Ae, ua laweia aku nei oia me ka lima ikaika, a ua pau hoi ko kakou ike hou ana i kona helehelena, a he ku no hoi i ke aloha ke hoomanao ae nona iloko o keia mau la a kakou e noho aku ai." "He aloha mai auanei hoi kau a koe, aole a'u mea nui eaeo kela keiki wale no, a peliea la e hiki ai ia ? u ke hoomanawanui ia'u e noho aku au ma kek mua aku," a noke hou iho la o Luka i ka uwe. I ka liala ana paha iaia o ka hora a oi o ia noho kukule ana me ka noonoo ole 110 kekahi mau mea e ae, aka no kana keiki wale no ua ku ae 1a oia iluna a hemo v aku la mailoko akii o ka liale, no ka hele ana e hana i ka liale ipukukui. z Aole oia i huli hoi iki mai ma ia po no ko lakou walii hale a hiki i ka hele okea ana aku o Nani e nana iaia mamuli no hoi o kona hoohuoi i ke kumu lioi ole mai o Luka, ma ka po aku mamua, a loaa aku la o Luka e moe mai ana, eia nae aole e kala loa i pio ai ka ipukukui, me ka ike ole ae o ua kanaka aoo la i ka hopena i loaa aku i ka ipukukui. Ua lioala aku la o Nani iaia e ala mai, a i ke kaakaa ana mai o na maka o Luka, ua alaalawa wale ae la. no oia ma o a maanei, a kulou hou iho la kona poo ilalo, me ka noke pna no i ka uwe mamuli o ka hoomanao no Alahaki. l r a lalau okoa aku la 110 nae o Xani ina lima o Luka, a alakai mai la iaia no lalo o ke alapii poliaku .110 ka hoi loa ana mai no ko lakou hale. * . Ua holo mai la o Ela e hui me Luka me ka manao e ike pu mai ana oia ia Alahaki, a i ka hoea ole ana aku o ua lioa paaui nei ana, ua ninau okoa inai la oia ika i ana mai: '*Aia ka lioi iliea 0 Ala* baki?" . - • " "Ua hala aku oia mai ia kakou aku, a ua haalele mai hoi ia oe, aka malia e hoi hou mai ana 110 oia e ike ia oe." "Xo keia pane mai ia Xani aku, ua noke iho la 0 Ela i ka uwe, aka ua hoomalielie wale mai la no' o Na.ni iaia a hiki i ko Ela liolo j okoa ana aku e puliki ia Luka, a mamuli 0 ke kaumaha o ke aho o Ela i ka nana mai a ua kanaka la, ua hoopau ae la oia i kona ano kaumaha a lioomalimali aku la i ke kaikamahine, a ma ia hana ana nae i ahona iki mai ai ka Ela uwe ana, me kona manao e huli hoi koke mai ana no o Alahaki io na la. * Ua hiki ole i na huaolelo mao]>opo ke hoakaka aku i ka nui o na haawina ehaeha i ili aku maluna 0 Luka ame Ela, aka. aole no nae ia he mea e hoohewahewa mai ai ka leliulehu i na mea e loku la iloko ■; ko laua puuwai. !Ma ia auwina la, ua hele liou aku la o Luka e lioomakaukau i 1 ka liale ipukukui, a ike aku la oia, ua hol.o kela moku a laua o, Alabaki o ka ike ana ma ke ahiahi aku o ka la i hala, a me he mea la 0 ke kii wale no 0 Alahaki kana e ike la maluna o ua moku nei, no. ka mea, o ka moku io 110 ia a Petela i kii mai ai me kona mau hoa ia Alahaki. . MOKUNA VI. !M'a keia wahi 0 keia moolelo e uaalele iki ana kakou ia Luka ame kona mau hoa pela, a e liahai ae kakou niahope o Alabaki ame na kanaka na lakoii~e lawe la iaia. la lakou i liaalele aku ai ika hale 0 Luka ma, aia o A.labaki ke liele la mawaena o na kanaka elua, j me ko laua paa mau ana ma na lima o ua keiki la.. Ua lioao ae la nae o Alabaki e kupaka me ka manao e liōlo mai kela poe kanaka mai, aka aole nae e liiki i kona wahi ikaika ke lioonana aku imua 0 kela poe kanaka, a ma ia hope mai, aole loa oia i hoao liou e maliuka mai kona poe mai na lakou e lawe nei iaia. Ua lioea aku la lakou i kekahi walii i hoopaaia ai he waapa, a 0 ko lakou nei kau aku la" no ia, no ka holo ana. aku no kalii o. kekahi moku e ku mai ana ma kahi mamao 'mai ka aina aku. Eia lakou nei iloko o ka pouli e'holo aku nei no ka pili ana o ka waapa i ka moku, a acrle e liiki ia Ala.baki ke ike aku i na mea 0 ahu mokaki mai ana iluna o ka moku, a pela hoi me na kanaka apaa oluua o 11 a niokn nei. Ia lakou nae i kau aku ai iluna o ka"t)neki, ua miki mai la no o Petela hopu i ka lima o Alahaki, a alakai loa aku la iaia.no ke keena o hope- o ka moku ine ke pani ana mai i ka puka i ole ai e pii hou mai 0 Alabaki noluna 0 ka oneki, a i ole ia ike paha i na mea e hanaia ana e na kanaka. Aia kekalii ipukukui e lewalewa ana iwaena o ua keena nei, a ia Petela i nolio iho ai ilnna o kekalii nolio, ua liuli mai la oia imua .) Alabaki a i mai la ika pane ana mai: "O keia maoli 110 kou wahi e Alabaki, kalii hoi a kou makua i noho mana ai maluila o keia moku. Ala kou ano he keiki oe na'u, he mea pono e hooloheia mai ka'u ma i kauolia apau e liaawi ai maluna 0 keia moku, me he kanawai la. Ua lolie aku la anei oe e Alabaki?" Aole he wahi mea a pane iki aku o Alahaki no ka ninau a Petela, aka ke kau pono loa aku la kana nana ana maluna o ua kanaka la, a he ku i ka maka'u ke ike aku i ka weli o kona mau inaka, ine ka hulili pu imua 0 keia keiki opiopio. !No ka nolio kukule loa nae 0 Alahaki, ua pa-e liou mai la ka leo oua kanaka nei ika i ana mai: "Pela no anei oe e nolio mai ai me ka pane ole mai ia'u?" He nui na ino ame na inea a Alabaki i ike ai iloko o na makahiki loilii 0 kona noho pu ana me Luka, ua ike pu lioi i na liana hoopakele a laua me Luka i ka poe i loohia i na poino mai na. moku ili mai, aka aole nae oia i weliweli ia niau ino, aka o keia nae ka maka mua loa o kona ku ana aku imua 0 kekalii kanaka e kauoha aku nei iiiia me kona leo mana, a o ia ka ua o A'labaki 0 ka pane ana mai mo ka wiwo ole. . "Ua lolie aku nei au i kou ninau ana mlai nei ia'u e ha'i aku i ka pane o kau ninau, a me he mea'la ua maopopo loa ia'u kau mau mea apau i kamailio mai nei." "Ina pela ea, alaila ua maikai kau pane no ka'u ninau," wahi a Petela me ke akakuu ana mai o ke ano o kona leo, a pela no lioi me kana nana ana a i hou mai la: "A pehea la ke antf au i manao ai e hoolohe mjii ia'u?" "Aole e hiki ia'u ke hoike aku ia oe i.keia manawa, aka ina e maopopo ana ke ano o koū kauoha, ia manawa e hiki pono ai ia'u ke haawi aku i ka pane oiaio o kau ninau." "Ina 0 ia kau""pane, alaila ke kukulu nei oe i kou mau wawae maluna o ka .pohakii oioi e nele ole ai kou wawae ke ku ae i ka oioi." "Ua hoomaopopo % mua au ia mea, i kou wa i lawo mai ai ia'n mai kuu puuhonua inai." "A ke ike aku la au i ka manao o kau pane e Alabaki, a ina e hilinai ana oe e like me na olelo a kou mau lehelehe e luai inai nei i.i'u, alaila e liiki mai ana ka la e hookomoia. ( aku ai oe iloko o ka pilikia ame ka poino." i : "Aole au e pakike aku ana, i kau mau kauoha ina lie ma.u kauoha io ia i ku i ka pono, aka ina he mau mea i ku-e maoli i ka makemake o ka Mea nana oe i liana mai, alaila ua liiki ole ia'u ke ku-e aku 1 ke a'o ana mai a kuu kumu maikai, a lioole ae i ka hana i liaawiia mai na kela ame keia kanaka e hooko aku." "O oe kekalii 0 na keiki ualioa a'u e ike aku nei, aka e lioomanao nae oe, inai hoao oe e hooliulihuli i ka manao o na kaiiaka maluna 0 keia moku mahope o kou mau manao lapuwale. E liiki ana ia'u ke moni i kena mau olelo au, aka mai lioao iki nae oe e ku-e mai i ka'u mau kauoha, oiai au e noho mana ana maluna o keia moku. L T a ike no nae paha oe ika holo moku ea?" <; Ua holoholo mau no au me Luka Garona maluna o kona moku. a manao au e hiki ana no ia'u ke lawelawe i na hana oluna nei 'j keia moku." "Ke hoomaikai aku nei au ia Luka no ke a'o ana ia ,oe i na mea e pili ana i ka liolo moku ana, e lilo ai oe i mea kokua nui mai ia'u imalnna o' keia moku; a uo kela mau manao nae au e paakiki la, e malama malie loa 00 i kou mau lehelelie mai hoao e lioopuka hou la mau olelo maluna o ka oneki o keia moku." Aole i Pau. " 1