Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 9, 26 February 1909 — HELU MALAMA A KO MAUI POE I HOOHALIKEIA ME KA HELU MALAMA O HAWAII. [ARTICLE]

HELU MALAMA A KO MAUI POE I HOOHALIKEIA ME KA HELU MALAMA O HAWAII.

O keia iho malalo nei ka helu malama o Maui i hoolialikeia me ka helu malama o Hawaii, e paa nei nia ka buke i unuhiia e E. Kanoe ī ka 1872 a 3 puha, aole i komo ko Oahu aine ko Kaviai ma keia helu. Xo kim manao nui i ka pomaikai o ka poe heluhelu o ke Kilohana Pookela o kn Lahui Hawaii e kala mai ina ua paewa kapilina ■ me ka nihoniho o ka palekoki. Lawewai (lanuari) Ikuwa —O ka mahina oi aku keia o ka ua, o ka hamama loa ana keia o na pani wai o Kulanihakoi—O Ikuwa keia malama, he malama ino, kai koo ku ka punakea iuka he malama ku 'i nei nakolo o ka hekili, o ia o Kanewahilani, a ua kapa ia a hooholo loa ia o Ikuwa ka Pohakoeleele o ke kanaka e hanau i keia malama he kanaka leo Penei o Ikuwa ke kane, o Paaikaiaūalewa ka wahine, hanau kanaka leo nui. Na I'a (Feberuari) o Welehu ka inoa Hawaii o keia malama, ka malama ia e lehu ai ka pua o ke ko, a lielelei, a e liko ai hoi ka pua o ka Ohia ai he malauia inalie ,aohe ino he malama • oi loa aku o ka i'a, no keia kanaka kulia i ka i 'a ke lawai'a, a ua kapaia he kula a he ohuaia, a ina he keiki hanauia i" keia malama he keiki kekea. Penei o Welehu ke kane o Huhune ka waliine, hanau kanaka kekea. Hipakane (Malaki) Makalii—O ka hoomaka ana ia o ke kau la, he malama w?la ino o ka la, nolaila i olelo ia ai u.i wela Makalii, Kaelo ia Kaulua, a ua kapaia hoi o Kaauhuhupaina. He mālama kupono keia e hoomaka ai i ka hanai hipa e puka ino loa ai me ka make ole a poho ole, a o ke kanaka i hanauia ~i keia malama he kanaka noho malie ano nunuha a ina e lioonauluia aku aohe mea e na ai o kona inaina—a noonei keiki kanaka maikai, penei, o Makalii ke kane o Hiipoi ka wahine, hanau kanaka maikai. ! Bipikane (Aperila) Kaelo—O ka malama ia e hoelo ai ka huihui e na poo, oia ka wa lawai'a no ka malie, lawai'a ka po lawai'a ke ao, aohe wa e maloo ai ke aho, a ua kapaia o Keahopulu, a noonei kanaka kapulu, penei o Kaelo ke kane o Puluelokaelo ka wahine. Na Malioe (Mei) Kaulua —010010 ka opu malolo a ka lawai'a poha ka ulawena, puka ka huihui, oia ka wa makani, o ka malama malolo keia o ka moana, e pala ai ka Halakahiki. A o ke kanaka e hanauia ma keia malama, he kanaka ano muhee o ka manao he. i 'a hololua, penei o Kaulua ke kane o lanihua ka wahine hanau kanaka hokua nui. Papai (lune) Nana—hoohana ka manu e lele ua laukoa he hialaina malie keia, kaka ka uhu ame ka Opule a ka poe lawai 'a —o ke keiki e hanauia ana ma keia malama, he aihue he maau io a ia nei noonei kanaka aea, penei o Nana ke kane o Mailewa ka wahina, hanau kanaka aea he malama ee keia o ka Papai. Liona (lulai) AVelo—o ka malama keia e kupu ai ka ai a kupu pu na mea apau; kuhihewa ka Pueo i ka lmelo o ka hoi ame ke pi'a he huelo no ka iole pnpoi hewa a nolaila i kapaia ai o KahueloKu o ke keiki e hanauia ma keia malama, he keiki naau koa puuwai Liona a noonei kanaka makilo, penei o Welo ke kane o Mikikolea ka wahine hanau kanaka makilo. . ' ' W?ihine Puupaa a i n'.e Yirigine (Augate) Ikiiki—he malania ma'i keia, ame lea nui o ka- luhi ma kekahi mau hana me ka pomaikai ole O na wahine e hanau ia i keia malama, he pomaikai loaa o ke kane e inare aJ, a nona ka olelo ia he ui lolena, a pela no hoi ke kane. A noonei kanaka huhu penei, o Ikiiki ke kane, a o hoopaupauaho ka wahine hanau kanaka huhu, a he malama wi, ai ole. i Kaupaona (Sepatemaba) Kaaona.— Oia ka malama Kea Pua, oia no hoi ka wa kalai kuku upenā a ka lawai 'a o ke keiki hnnauia i keia malama, hp keiki kanaka maikai, he ona ia a kulia ia e ka waiwai ame ka pomaikai a he ona pu ia no hoi e ka ma'i, he keiki hana pololei me ka paewa ole, he kaulike me ka alunu ole, noonei kanaka lea i ke oli, Skopiona (Okatoba) Hinaeleele— Aluka ka pala o ka ohia, eleele ua a eleele ua ōle, a eleele ka umauma o ke Kolea, oia ka wa io. O ke keikikane a kaikamahine paha e hanauia ana ma keia malama, he keu a ke kolohe a hu 'a i na hana lealea a .Hamena, a o kana puni ia, e meo wale ana no me na maka keleawe, me na lima hao me na lehelehe wai melf e kulu ana. Noonei kanaka haanui, penei o Hinaieleele ke kane, o Kapolei ka wahine hanau kanaka haanei | Panapua (Novemaba) Hilinehu— [ Hl- īnaiama keia e kahee ai ka nehu

0 ka Maalaea, Kahului ame Hilo, a noJaila i hoio ai ina ke niele ka ua huki heenehu o Hilo. o ke kanaka i lianau ia ma .keia malama/ aia kona waiwal \aine kona pomaikai ma kahi e aole ma kona wahi ponoi, he kanaka laki 1 na oiliana, noonei kanaka koa, penei o Hilinehū ke kane a o Lanikua ka wal>ine hanau kanaka koa. Kaokane (Dekemaba) Hilinama— O ka puni ana ia o ka makahiki o ke keiki e hanauia ana ma keia malama he keiki haakei a hookano o ka naau, he pai ia ha 'i, a he kanaka huhu a paa ma kona manao iho no keia malama kanaka pupule a wahine pupule, penei, O Hilinama ke kane, o Kupule ka wahine hanau kanaka pupule a wahine pupule. J. K. UAIA.