Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 12, 19 March 1909 — GARONA KE KIAI HALE IPUKUKUI A I OLE Na keiki Olulo i Hoopakeleia Mailoko Mai o ka Ino. [ARTICLE]

GARONA

KE KIAI HALE IPUKUKUI A I OLE Na keiki Olulo i Hoopakeleia Mailoko Mai o ka Ino.

MOKUXA IX. Ua lilo nae keia leka i mea nana e nalu nui aipieaha la ka'mai.a.» o ka A<hmurala nona, aka na paa nae kona ma(!nao aale loa \ uiai kela keonimaoia e hoopunipuni iaia, a e hooko aku ana oia ( jikf na mea i kauohaia mai iaia e hana aku. Mahope o kona uku ana aku i kona aina kakahiaka, ua ninau ; .kn la oia i ka oiia o ka hale liookipa, heaha la ka loilii o ka manawa : i.a c hele ai a liiki i kahi o ke kaa no ka holo ana- aku no Laelana, a * ; a hoikeia ana mai iaia nei, o kona eu a« l£ no ia a hooiuaka aku ];i e hele. Ke auan loa la kana liele ana, ak ka pono o ka hiki aku i kana walii i makemake ai, i loaa ai hoi he manawa e hoomaha ai, mainua , ka haalele ana iho o ke kaa, a ua hala paha iaia na mile elua ma ia ;ina, na komo aku la oia iloko o ka ululaau, a aia hoa ma kekahi iiiikK', i ike aku ai oia i kekahi mau kanaka elua e noho ana ma ka'e <• kt- alanui. Ke ike aku nei o Alahaki i ka hawanawana o ua mau kanaka r., i kekahi i kekahi, eia naē aole no he maka'u iloko o Alahaki, aka ke la 110 oia i ka.hele ana noanua o kona" alahele, a iaia i kokoke j, ,;i aku ai ma ko laua walii e nolio ana, o ka wa ia' o ua m&u kanaka i i eii niai ai a hele mai la imua o ia nei me ka pane ana mai o kekahi <» laua. "Aloha kakahiaka oe e kena, kanaka malihini ea!" "Ae, o ke aloha no ko olua," wahi a Alahaki me ka hoolololii .:]» ilio, aka ke hoomau la no oia i kana hele ana nomua, a eia no lioi niau kanaka la ke ukali aku nei mahope ona, me ka noke ana mai ii«» i ka ninau iaia nei i ka i ana mai: "Maihea kou wahi o ka hele ana nei e kenai kanaka iiialihiniī'' "Mai Egamona mai nei au la*, a i la ko olua makemake? ,!> kou wahi noho no nae paha ia ea, a i ole he walii okoa mai ] ;;ha kou o ka hele ana-iiiai a liiki ilaila*" "Aole ia o ko'u walii, aka inailaila mai nei nae au o ka hele ana mai nei i keia kakaliialTa." I kela īnanawa i imoimo aku ai "ua mau kanaka» ned kekahi i kekahi alaila ua hopu okoa aku la kekahi o laua la Alahaki a hooliuli mai la iaia i hope me ka pane pu ana aku: "Ua ike no nae pahai oe i kela mokukuna o Ada ka inoa ea 'P •'Aole he maopopo pono ia'u o ka olua mea. e noke mad nei i ka liiele, a ina paha e hoakaka ix>no mai ana olua i na mea a. olua i mak* make ai maliā o liiki no lioi ia'u ke pane aku i ka olua ninau," wahi Alahaki, me ka noonoo pono ana i ke ano o kana mea e pane ai, oiai i;a 11111 mai la ka hooliuoi iloko ona, malia paha he mau keia i iiui mai ana i wahi nona e poino ai. "lna maua e hoike aku ana ia oe, he mau kanaika maua no ke ;m]»uni, e liiki ana anei ia oe ke hoike mai i kahi o kela moku e ku ii' i i keia manawa, no ka mea he moku kela no ka poe hoopae i na v.;ii\vai «luteiaf "Aole e hiki ia'u ke lioike aku ia olua i kekahi mea oiai aole au i kamaaina i kela m(sku." "Aule o maua nianaoio i kena. mau olelo au, oiai ke ōle maua e kuhihewa ua kamaaina loa oe i ke ano o kela moku, a pela no hoi me ka hana a na kanaka maluna ona." "Auhea olua e keiia mau kanaka malihini, aole loa i maopopo ia'u kn olua īnakemake, a ina iho la pela olua e hoololoiahili wale ai ī!.. i:i*u, alaila ua kokoke loa au e kn'i aku o olua a hina ila1,,." a no kela pane a Alahaki, ua hoomainao hou mai la ua maii ka>naka uei ihope, a hoomau aku la no o Alahaki i ka hele ana nomua. Anlo no lie haalele o keia mau kanaka ia Alahaki, aka ke hele }un>}<±.h\ la no nae ,laua niahope, a ia hiki aiia aku a Alahaki ma k. kahi uakee hou aku o ke alanui, ua ike aku la oia he elua, man kaīiaka iion i ka oili ana tTe mailoko *fie o ka ululaau a ku ana iwa]io o ke ;i]ai.ui, a akalii no oia a hoomaopopo loa, mai, i kona.komo iloko o ka pilikia. » \iAo no oia i maka'u.maoli no'lakou, koe wale no kona hemah, n>:i, a<>le ana wahi nieai kaua iki me ia, a o kana nae. e hoomaopopo ia, aia na kanaka elua maho])e ona ke liaawi la he mau hoailona i kanaka mamua, aka ke lioomau la 110 nae oia i ka hele ana m.e ka, ln.nkueini lwipe ole mai. Ke ku pono loa mai la kela man kanaka mamua o ko ia nei ala-ln-le (- oili aku ai ma kekahi aoao; a i kona halawai pu ana me laiua, i;:» i mai la kekahi i ka ninau ana mai: "Ea, o A'lahaki Pelela hoi ]';;ha kou inoa e k6na kanaka malihini, aole anei au i pololei i ke. k>>ho ana aku la i kou inoa^" Aole nae o Alahaki ipane aku no kela ninam, aka he hookahi no :.na puupuu ma ke kuinu pqieiao i ka mea. nana i ninafi mai iaia, kaka ana ka waAvae o ua kanaka nei iluna o ka iepo, a ia wa, i kahea mai ai na kauaka elua i lnilawai niua mai ai me Alahaki i ka i ana mai: *'E hopu koke iaiā! e hopu koke iaia!" a hoomaka mai la laleou < alnalu ia Alahaki. "E ku malie oe e kena kanaka o kiia aku auanei oe e makou i ka pu!" alaw T a iki wale mai la no nae o Alahaki ihope a ike mai la i ke alualu aku o kela poo iaia, ke hoomau la no oia i ka holo ana, me. ka nana mai i ka lakou nei hoomaka'uka'u aku iaia. Ke noke mai la ua mau kanaka nei i ke ki i ka. lakou maai pu panapana, a ke lohe la no o Alahaki i ka hihio o na poka maluna ao «> k«»na j)oo, eia nae aole no ona ku aku, aka noke no oia i ka holo. 1 ka ha'o iki ana nae o ke kani ana mai o ka.lakou mau pu panapana, ua. alawa aku la o Alahaki ihope, a ike aku la i ke kan pololei niai o kekahi o ua mau kanaka nei i kekalii pu panapana nui, a lie īnaneo kana o ka ike ana ilio, eia ka ua ku mai la, kona 010010 wawae i ka ])oka, a he mau i-a wale no ia ana o ka liolo ana. aku, ua hina iho la oia ilalo, a o ka paa no ia i ka liopuia e kela, poe kanaka>. "F. haawipio miiaia mai nei no hoi paha e oe, ia makoū, ina aole v lo:ia ia oe kena haaAvina, a laa ka eha o ko wawae la e kena kanaka paakiki," wahi a kekahi o ua poe nei o ka pane ana iho ia Alahaki. "Alaila heaha ka oukou mea i makemake ai e hana mai maluna .Mir i ninau ae ai ka opio, iaia i ike ae ai i ke ku pohai o na kamaka eha nia kona mau aoao. "Hoaha auanei ka makou hana,, o ka hoihoi wale aku no ia oe ne kahi au o ka mahuka ana mai i ka po nei. Ua kauoha mai o Kapona Petela, aole oe i malama i kana mau kauoha apau, a• ua. hoounaia niai niakou e liakilo ia oe, a pela oe i ike, ai ia makou ma kou alahele i keia la." He niea niakehowa wale no no Ala.haki ka imi ana aku i kekahi mau kumu]>ale kupono ma kona a'oao imna o keia poe kanaka, oiai ua l : ke pu ko lakou paakiki me ka pohakn r nolaila he hookahi no alahele o ka maalahi, o ia no ka ukali a.na aku malioi>e o keia poe kanaka. O na manaolana no kona pakele ame ka palekana mai na. hana hooluhi a Petela, ua poho loa ia mau upu ana, a o ka mea i ala mai "Hloko o kona noonoo, oaa no ka ikeia ana o kona. mailiuka ana i ka \va i lioalaia ai kana uwaki ma ka hora elua o ia "\vanaao, a o ia. l no ]>aha ka nianawa. i hoikeia ae ai ka lolie ia Kapena- Pe.tela, a pela i in.lo kiki loa ae ai ka l«)he, a liiki wale no i ka hoounaia ana o na kanaka nia kela ame keia walii no ka liakilo ana iaia. Ua hele ka waw T ae i ku ai o Alahaki i ka poka a eha loa, e hiki

ole ai iaia ke liele pono, nolaila ua kii okoaia niai la oia e kela poe kauaka e kaikaiia, a i>ela i niaalahi ai ko lakou hoi ana no .kahi o kekalii waapa e kakali māi ana ia lakou nei. I ka hiki ana aku i kahi o kela mau kanaka mua loa o ka loaa ana mai ia AJabaki, ua hoohuli ae la lakou i ko lakou alaliele, no ka ilio polōlei ana aku 110 k<ihakai. "Auhea oe e ke kanaka opio, mai hoahewa wale ma,i oe ia makou 110 ke ki ana aku ia oe i ka pta, no ka mea ina oe e pakele ana, alaila e. kumakaia aku ana oe ia Petela ame kona mau kanaka, a o ko lakou komo no ia iloko o ka pilikia mamuli o ke kiiia mai e. hopu e na kanaka o ke aupum," wahi a kekahi o ua poe kanaka nei o.ke kamailio ana mai ia Alahaki. "Aole he wahi manao iki .iloko o'u e kumakaia aku ia Petela, aka lie liookalii wale no a'u mea nui e noonoo ana, o ia no ko'u pakele ana mai iaia mai." a Malia paha he mea maikai io no ia au i manao ai, aka ua liele nae o Petela a piha maka'u loa mamu'li o kou mahuka ana, a ina aole oe e loaa hou ana iaia, alaila aole loa e hialia ka noonoo o ua kanaka la ma kana mau mea e hana aku-ai." Ia lakou i hoea aku ai no kalii o ka. waapa, ua kau aku Ja lakou, a hoomaka aku la e liolo no kahi o ka moku e ku mai la ma kahi lie īiiau mile ka mamao mai ia lakou nei aku. Ia Ala,baki nae e noho la iluna o ka waa.pa, ko kioe in&u la kona l'inm iloko o ke kai me ka hoopulu ana lioi i kahi ona i ku ai i ka l>oka, oiai ua hele mai la kona wawae a peliu, a ma ia hana mau ana nae ana ike kai i loaa iki mai iaia ka oluolu. I r a liele no hoi a hiki ika hora, ekahi oka auwina la,, ua ku aku la ka waapa i ka moku, a hoopaaia, aku la o Alahaki ma ke ano he paaliao maliope o ke keena o ke kapena, mamuli o kona holomar huka, anaL "Ilealia keia kumu eha e fcuu keiki?" i pane mai ai o Petela iaia e nana ana i ke ka'ika'iia ana mai o Alahaki noluna o ka oneki oka moku. , ' "Auhea oe e Petela," i pane mai ai kekalii-o na kanaka, oluna o ka waapa. "Ua liiki ole ia makou ke alo ae ike kau ana aku i kekahi lioopa'i kupono maluna ona, oiai e noke aku ana hoi makou- i ke kaliea iaia e ku mai, ēia na,e aole ona. hoolohe mai, a ma ia ano i kiia aku ai oia i ka pu, a t)ia ke kuinu o kona eha." "Ua, pono 110 ko oukou ki ana iaia, i walii no keia keiki paaikiki e a'oia ai, a malia o lilo ia. i mea nona e holo mahuka. hou ole aku ai mai ia'u aku." . Iloko o kā nui o ka elia i loaa ia Alahaki, ua poina pu iho lai ia, maniuli o kona pilia lioonaukiuki no na olelo a Petela e pili ana nona, aka ua hoomau hou mai la no nae o Petela i ke. kamailio ana iaia, i ka i ana mai: "Mai hoao liou oe e Alahaki e holo mahiika mad ia'u aku, no ka mea i hoike aku au ia oe ea, o ka pikawai e lawe mauia ana e ukuhi 1 ka punawai, e hiki mai āuanei i kona la e nalia ai, a pela lioi oe e Alahaki ke manao mau oe e mahuka mai a'u aku, e liiki mai auaaiei ka la nou e ki maoliia aku ai i ka pu a hiki i ko niake ana." Ua noke ae la nae o Alahaki i ke kuwo, maanuli o ka nui o ka ehaeha i loaa iaia, a 0 ia ka Petela o ke kauolia ana aku i kekalii o kona ma.u kahaka e liele e wehe i ka paka inai ka wawae ae o Alabaki, a ele.u mai la no hoi ia kanaka ma kana apana hana i maa. iaia. Aole oia he kauka īuaoli, aka ua maa nae oia i ka wolie mau ana i ka poka o kona niau hoa. iloko o keka.hi maiu manawa i liala ae, a ua. hele oia a, kamaaina loa. ma kana liana, a liiki i kona kapaia ana aku lie kauka lapaau. Ile mima.wa uuku wale no ia a ua kanaka nei o ka nana ana i ka poka iloko o ka wawae o Alahaki, ua loaa aku la iaia ka. poka, a me ka palanehe no lioi oia i okioki iho ai a liiki i ka hemo ana mai 0 ka ix)ka iwaho, a kau iho la i ka laau me ke oi>e ana a paa i kalii 1 eha. Aole i liiki koke ia Alahaki ke. hele a hiki i ka hala ana 0 pulo ekoiu, a eia nae ko lakou moku ke liolo īiei i ka moana, a. ke lohe nei no oia ike kamāilio ona iko lakou akolekele ana (? paa i ka liopuia, a ūa lolie pu aku no lioi oia i ka lioopuka ia o ka iiioa o Sir. Uilama. Mamuli 110 hoi o ka niele ana aku a ua o Alahaki i kekahi o na luina i kona wa ī oluolu ae ai, ua hoikeia aku la. iaia, e liolo ana ko lakou* moku no Inia Komohana, a nauki loa iho la oia no kona- pan hōu malalo o ua hana hooluhi a keia kanaka ino nana e piiliki nei iaia malalo o kona malu. MOIOJXA X. Ma keia huakai na.o a lakou 110 Inia, he ano waiwai okoa Ea lakou i manao ai e loaa mailaila mai, o ia no ka. opiuina, a o keia hoi kekalii o ka lakou liana niaa niau iloko o na makahiki eluai i liala ae, me ka holo mau ana no Kanatona, Kina e hoopukapuka ai. Ko elua mau makahiki o ko Alahaki nolio ana maluna o kela mpku nie ka helii hou ole o kona ma.u wawao i ka aina, oiai e makaala. loaia ana oia o mahuka hou mai ia Petela aku; a iloko 110 lioi •> keia mau makahiki ua kokoke maoli no oia. e hui pu aku m-e na hana a kona mau lioa, aka 110 ka liiki ole nae iaia ke lioopoina. i na, niea i a'oia i kona niau la opio nolaila aole 'i ae aku e haawipio malalo o ka hana a, ke kanaka e kapa ana iaia he makuakane nona. He o ia mau no ka. uahoa ame ka liuhu o Petela ia. Alahaki, me ka nana ole mai i ka nui o na haawina. hoehaeha a Alabaki e. auamo ana mamuli o kona alakoia iloko o kela mau hana in.o. ]S T o ka malamamoku Baikona nae, ua ano kaokoa. loa ae oia mai kona ano mua, a aole no lioi oia o kamailio wale mai ana ia Alahaki, aia wale no a ma kahi o n,a liana pili i ka moku, aka aole nae e liiki ia Alabaki ke ike maopoiK) aku i kona a.iio maoli. , E-ia o Ailabaki i ka umi-kuma.maiwa o kona mau inakahiki e liele. nei aka i kekalii manawa, iaia e hoomanap ae ai no Sir Uilama, nie he mea la ke pa mai la 110 na olelo hoolana a ua kanaka nei ma kona mau pe|>eiao, aka nae pehea hoi e hiki ai iaia ke alo ae mai keia kulana ana. e iiolio la i kela manawa. ■ ■■ .' I kekahi kelepa a Alabaki ma o ka holo ana no Kana>tona, ai ia lakou lioi e ku ana ma ke awa, ua. liolo mai la he ekolu inau kana,ka mai uka mai o ka aina no ka hui pu ana me kn malamamoku, a ua hala palia ka hapalua liora o ia> kukakuka ana a lakou, ua kauohaia mai la na luina e hoakoakoa aku ia lakou iho no liope -> ke keena a ke ka}>ena. Aole o Alabaki kekahi iloko o ia anaina, oiai ua kauohaia mai keia e noho mamua o ka moku, a ia hookuu ana o ua anaina la, o ka akoakoa ima, ua huli hoi aku la na' kanaka ekolu nouka q ka aina ; a akoakoa ae la no hoi na luina ma kalii hookahi me ka noke, nui ana i ke kamailio liitt-~loa e hiki ole ai ia Ala.ba.ki ke lolie aku ia lakou, aka. lie hookahi nae mea ana i ,hoohuoi ai, o ia, no ko lakou komo hou ana nia kekahi o na liana liakihaki a ku-e kanawai hoi. I ka; ulii ana mai nae o ka poeleele. ma ia po, ua. hukiia ae la k'i heleuma o ka moku, a hiu lioi na pe'a apau iluna., a o ko lakou nei hoomaka aku la no ia e liolo, a ma ke kakahiaka ae o kekahi la, ua hoea aku la lakou ma kekahi walii kaikuono, ma 'kahi lie mile ma ka liema o lOinatona. Aia hoi ma kalii kokoke a ko lakou nei moku e ku ana, he'moku i pau na kia i ka hakilmki, a liolo mai la he waapa, mai ua moku nei maj no ko lakoii nei moku, a maluna o ua waapa la. kela mau kanaka ekolu o ka liolo mua ana ae, a ia lakou i hui pu ae ai me Petela, ua noke hou mai la ua }->oe kanaka nei i ke me ka lolie oleia aku nae o ka lakou ma.u olelo. Ia liaalele ana mai o ka waapa i ka nioku, ua kau pu aku la o Eakona ame Wakona me ua poe kanaka nei, a i ka liala ana o na |iora elua, ua pili hou mai la ka waapa ma ka aoao, a ua liele lioi a piha i na pukuniahi ame na pu raipela, a ua liele o Alahaki a piha i ka maka'u, mamuli o kona hoomanao ana mai, e liele aku ana ka lakou ma ka liana powa. i na moku apau e loaa aku ana ia lakou ina ka moana. Aole i Paw.