Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 15, 9 April 1909 — GARONA KE KIAI HALE IPUKUKUI A I OLE Na keiki Olulo i Hoopakeleia Mailoko Mai o ka Ino. [ARTICLE]

GARONA

KE KIAI HALE IPUKUKUI A I OLE Na keiki Olulo i Hoopakeleia Mailoko Mai o ka Ino.

MOKUNA XI. -Aole kola.he niaai (lala, aka he inau waiwai wale no kela e lilo ;i i i inea ano nui," walii a Eakona oka paiie liookanaaho wale ;i i ,i ik> Alahaki. Maiia ]>aha o ka pololei io l*au e lioike mai nei ia'u, aka ua like ; ke koikoi o ka hewa ina he waiwai a he dala ka mea a oukon i , . mai ai ina ke ano powa mai ka poe mai i kuleana ia mau waiwai." NU- kela mau olelo hou ma ko Alahaki aoao, aoie e liiki ia Ba- ;; k(- i«uie mai, aka ua hele aku la oia e kokua ina kanaka ika akaukau ana no ka hoomau aku o ko lakou moku ma ka liolo w niii na wahi e hiki ai ke loaa hou aku ua moku na lakou e powa MOKUNA XII. Iloko o keia manawa a ka moku e hooman nei ma kona alaliele, n-iu- wahi mea a mihimilii iki mai o Petela ia Alahaki, nie lie mea ia !i<»ō]»oina oia ina lioomanao ana no ka opio, aka ika wa nae i ii.w.nohunoho ponoia. ai na waiwai a lakou i powa mai ai.ma ko lakou v >:'.u walii kujK)iio, ai ke kaawale ana ae o kona noonoo mai na hana ī ka moku, ua holoholo ilio la oia maluna o ka oneki, a ma kona maka ke nana aku ua liele a piha i ka uwila o ka huhu, a ua lilo i,n: ia i mea e hookomo aku ai i ka hoohuoi iloko o kona mau kimaka j.i f k<>iia ano. Aia hoi o T3akona ke ku la ma kahi kokoke i ke panana a ke ike ].n la oia i ke ano o ke kapena, me ka hoomaopopo pu ana i ke ]ciunu «. kona ano e, a i kekahi mapawa e alawa alui ana. oia maluna o A'laa ia wa i haikea ano e ae ai kona helehelena i oi aku ke kaumaha nianma o ka mea liiki ke hoonjaopopoia aku. X<t Alahaki nae aia no oia ke ku la ma kekahi aoao o ka moku, v.' ka noonoo nui ana no ka manawa e hiki mai ai ka hoopa'i i manaoia nona, aka i ka nana aku nae a na mea apau, aole o ikeia akn kekahi wahi hiona o ka maka'u a i ole hoi ia o ke ]ilioihoi paha no ka maka'u i ka liiki mai o kekahi pilikia maluna oua. Aia 110 o Petela ke holoholo la, me ka hookomo ana o kona mau liina iloko o ka pikeke o kona lolewawae, a iaia i ike aku ai ia AVak«ma, ua ku hoiuia ilio la oia a i aku la ika hulipahu: "Ua makeuiake au e pu-a kokeia ka ])e'a o ke kia mua i keia mana,wa aiio, a e lioMinakaukau i kekalii aoao o ka i-a 110 kekahi hana a'u e iini nui e liouki.ia!" Aole i lioomaopopo na kanaka oluna o ka moku. i ka. manao o k( ia uiea a Pefela e manao nei e hana, aka i ka poha hou ana niai o kona lro kauoha ia Wakona, e hoomakaukau i kekahi kaula. i hana puka ia ma ka lihilihi o ka i-a o ka manawa ia i pii mai ai ka> lia maka'n ih.ko o lakou 110 ko lakou lioaloha opio, a pehea nae e- hiki ai ia lakou ke hoopakele ae iaia. Iloko nae o Alahaki, ua paa loa kona manao ua makaukau mau ke Akua me kekahi niea nana e hoopakele ae iaia mai keda make inai 0 nuinaoia aku nei nona, a i ua oq?io nei 110 e ku nanea ana, o ka wa ia a Petela i huli mai ai iaia a i ma.i la: . "Auhea oo e Alahaki, ua liiki mai ka hora a'u i hoike aku ai i:; oe. e kau aku ana au i ka hoopa'i e like me ka'u i hoike mua aku ai ia oe. Ua ha'iia aku oe, oluna o kela i-a kou wahi e lewalewa ai iiia o<» e hookuii ana i ka'u mau kauoha, a me ko iko no i ka. palikia o ka hookuli ana mai i ka liaku uona keia moku, ua aa mai no iiae* oe e ].ale i ka'u kiiioha. "i'a lioomanawanni au ia oe, me ka hoike mau ana aku no elua a ekolu nianawa ia oe 110 ka liopena e kauia aku ana maluna ou-, eia lu- o ia niau no kou paakiki, nolaila e hooko ana au i ka'u olelo i keia , manawa. a ina he mau huapule kau i inakemake ai e aku imua o k<> Akua, o ka manawa keia au e hana ai pela, malia o liiki i l:o Akna ke lioopakele ae ia oe mai ka niake mai." Akahi 110 a ikeia aku ka. haike<i o na papalina o Alahaki 110 kela inau olelo a Petela e. kauiailio la iaia, a naka ae la kona kino me ka haalulu. Akahi 110 oia a hoomaopo]*) ika weliweli o keia aaio make 1 h<«nuakaukauia nona, oiai iaia i nana ae ai ma kona mau aoao, ua i!!ao}*>]M> loa iaia, aole he poe e kanikan aku ana nona, oiai heaha, la, ka īiiake imua o na kanaka oluna o kela moku, aka, ua paa. no nae kona īnanao e make 110 ke kupaa ann inahope o ka pono. "K alia ana ka lioi oe e Alahaki e lohi nei, he keu n-o hoi 0 keia ka manawa au e hooniaka ai i kau pule, 110 ka mea aole no'u ka hewa o k»> kau aua akn i keia hoopa'i nialuna 011, aka nau maoli no i ae niai c hookouio i kou ]X>o iloko 0 ke ki])uka kaula 110 ka lewalewa. \ana iluna o ka i-a/' "Auhea oe e Petela, ma ke ano hea la oe i hoike e mai ai ia'u i k»- ano o ka make au e olelo mai nei?" i ninau aku ai 0 Alahaki, me ka uwila ana ae o kona mau nianao koa e kupale aku nona iho imua 0 ka niea i kapn iaia iho he. liaku noluna o kela moku. . "l'a hoikeia aku oe ma na ano apan 110 keia make, a i hooiaao no k.ni mau olelo ca, eia keia ]>oe kanaka i lohe i kuu kauoiha. ana aku ;a oe ,« liele e ku i ka lioe, iloko o kekahi Ina.ll hora loihi i haJa ae nei, «*.:i nae ua ku-e niai oe ia kauo]ia a'u. He hookahi wale tk> a'u kau- . ha ia oe o ia kou pule ana mamua ae .0 ke kau ana aku o ka make īnaluna 011." " Aole au i īnanao e Petela, e liiki anai ia oe ke hookan mai i kela hoopu'i nialuna o'u, he keu 110 hoi ua kapa niai oe ia'u he keiki nau, a. n< h- ar. i īnanao, ua oi aku ka eleele o kou puuwai imua o ka lanahu, 1 aa mai ai oe e liana i kekahi liana hoomainoino maluna o'u." "Aole loa he mana ma ka lani a ma ka honua e hiki ke lioololi ae i ko'u manao ame ke kanawai i kauia e a'u, nolaila. i hoomaopopo 00 i keia manawa ea, ua niakaukau na kaula apau nwi, nolaila ehoomakaukau ia oe iho, ina aole oe i ike i ka pule alaila o ka manawa keia ī.ou c make ai." . ] "Auhea oc e Petela, mai hoohuikau mai i keia man haua hoo-]-uni]iuni an uiē kau mau liana hoomainoino e manao uei e hookau u:ai nialnna o'u. Mai hoao oe e hoike hoopunipuni aku i keia mau kanaka e uana inai nei ia kaua. "Aole īnanuili o ko'u īnau makemake ponoi iho i hoea mai ai au maluna o ka oneki 0 keia moku, aka ua kaualakoia mai au me na !iuia ikaika e oe—ua kailiku mai oe ia'u mai ko'u home mai mailoko īuai hoi o ka hanoli anie ka īlolio nialuhia ana, a i keia manawa nae ki' hoao mai nei oe e kaili ae i ka hanohano mai a'u aku. -No kou ike ua loaa ia oe ka mana. maluna o keia moku, oiai h.-.i au lie wahi keiki nawaliwali ])ela anei oe e manao nei e hookau īuai i k«'ia īnau hana h«X)iiiainoino au maluna o'u? "I a hookikina mai oe> ia'll e komo pu aku me kau maiu liana «ka« ka. a 110 kun ae- ole ana aku e hookomoia kuu uhane iloko ona h' opaumaele ana a kou mau nianao ]Mikaha o ke ano haahaa loa, ]>ela <"• i nnniao ai e heokan mai i ka.jnake maluna o'u. E lilo oukou apau e na kanaka maluna o keia nioku i mau hoike uo'u aole ma ko oukon l' lu\ aka īnamuli o ko oukou ike maka ana, ua hooko aku au i ka'u inau hana apau maluna o keia moku me ka ewaewa ole ma ke ano luina. "O ia iiiau hana ])ololei ana anei a'u i liooko aku ai ko'u kumu kauoliaia mai nei e pule aku au i kuu Akua me> he kauaka la e make aku ana 110 ka hana ana i kekalii karaima inoloa?'

"Ua lawa' kena mau olelo au e Alahaki, a lie oiaio ua kupono maoli no oe e komo koke aku iloko o ke aupimi o ka lani mamua o kou nolio ana mai i ka lionua nei me makou," walū a Petela me ka li-o o kona mau maka. Akahi no a mahie ae ka nanaina liaikea mai ia Alahaki ae, a halialia mai la ha kukuna olino o ka liauoli ma kona mau papalina, ala.ila me ka leo kuoo, ua i mai Ia oia ia Petela i ka pane ana mai: "Ke waiho akii nei au L kuu uhane iloko o ka poho o ka lima o ke Akua me ka maka'u ole i ke kanaka, nolaila o hana aku e like me kau i manao ai no'u." "Ina j>ela ua hiki," i pane mai ai o Petela me ka lioomaka aua ak<i e hele nomua o ka moku, me ka liahai ana aku lioi o Alahaki mahope aku ona. Ia laua i hoea aku ai malalo pono o ka i-a o ke kia mua kahi hoi i lioomakaukauia ai no ka liia aku o Alahaki, ua huli iuai ua kaptna nei oka moku powa ihope a i mai la ia Alahaki: Ua hoea mai i kou manawa e make ai i keia wa, nolaila aole he luina hou aku i koe, aka, o kou hooko wale niai uo i ko'u makeniake." "Heaha la hoi e make hoi paha au e like me kou makemake, aka hoi īuamua o kuu inake ana —" » '•Uwoki.inai' lioao oe e kamailio hou mai ia'u i keia manawa, ua lawa kuu lohe aiia i na huaolelo mai kou mau lehelehe mai," i pakike mai ai o Petela ia Ala.haki ine ka papa okoa ana mai i kona lima i ka opio. Ia pau ana no o kola mau olelo a Petola, o kona lalau aku la UO ia i ke ki|)uka i hoomakaukauia ai o ke kaula, a hoolei mai la ma ka a-i o Alahaki, no ka li ana. aku iaia iluna o ka, i-a o ke kia. Uoko o keia manawa loihi e papa olelo ana o Petela me, Alahaki, a hiki wale i ka hookoinoia ana ae la o ke kaula ma ka. a.-i o ka o[>io, aole loa he hookahi iwaena o na kanaka. i aw e liele mai a ke'ake'a i ka hana. a Petela i niakemake ai e kau aku maluna o Alahaki, aka oiai nae o Bakona e nana mai ana i na keehina apau a-.Petela e hana ana, aia kona kino ke naka la me ka haalulu, a i ka wa i hooleiia iho ai ke kaula ma ka a-i o ka opio, ua hiki hou ole aku iaia ke noho malie a hoomaka mai la oia e hele imua, a iaia i hoea mai ai mamua pono o Petela, ua pane mai la-oia me ka wiwo ole i ka i ana mai: "Auhea oe e Petela, ka mea a makou kou iuau kanaka i hoolohe. aku ai i na nmkahiki loihi i hala ae nei, aka nae i keia maiiawa kn kauoha aku nei au ia oe, lawe koke oe i' kela kaula mai ka a-i ae o keia keiki." ' t "Heaha koii kulea.na e komo akpakea wale mai ai no ma keia hana a'u e lawelawe nei, aole anei oe i ike ua. paa ka.'u kanawai i kau ai, o ke kanaka e ku-e mai ana i ka'u mau kauoha, e auamo no oia i' na koikoi apau o kana īnau hana hookiekie?" "Pela io no, aka ua hiki mai nae i ka manawa. a'u e ku-e aku ai i kau kauoha, a ke olelo aku nei au ia oe e wehe. koke. oe i kela kaula inai kona kino ae!" "Heaha inai nei keia hann au e kuu inalamamoku maikai, ua hehenaia anei oe, a i ole ua pupuleia paha i hoao niai ai oe. e pii ae maluna o kuu ma>na.?" "Aole loa au i hehena a ī ole pupule lioi, aka aolo he manawa i loaa ai ia'u ka noonoo īnaikai e like la iue leēia a'u e ku nei iio ke pale ana ae i ka hoopa'i make e s kauia aku ana maluna o keia opio. "Ina i>ela ke kauoha aku nei au ia oe. e ku koke aku oe ilioj>e ano," a ia manawa oia i lmli aku ai imua o kona mau kanaka a. liaawi aku la ike kauoha ika )>ane ana aku: "Ke kauolia ak\i nei au i kekahi o oukou e huki koke i ke kaula. iluna ano!" He anoano eehia ka me4i e pahola. la maluna o ka, oneki. o kela moku, no ka mea' aole loti lie hookahi kanaka i ae e hooko aku i ke kauoha a ko lakou haku, a. no kekaiii īnau, min.uke ke kali ana a I etela me ka hooko ole mai. o kekahi niea i kona makemake, ua hooho hou ir.tii la oia īne. kn leo okalakala no ka lua o ka īiianawa i ka i ana mai: "E hele koke kekahi o oukou e huki i kela kaula, o hele kino maoli aku auanei au e hooko i kuil makemake." _ Xo ka hoike okoa ana o Bakona i kona manao hoopakele no Ala.haki mai ka make mai, ua ku ae la oia ma kekahi aoao o ka moku a haawi mai la ike kauoha ina kanaka. ika ]>ane ana mai: Auhea. oukou. e na kanaka o keia moku, ka poe i auamo pu i na. ehaelia a i kiheahea hoi na papalina i na huna kai o ka hana a kakou i lioohiki ai e lawehiiwe, ke kauoha aku nei au ia oukou, aole loa kekahi e hele e huki i kela kaula. "Ua hoomaopopo no oukou, ua nolio aie au inalalo o keia opio, {[ no ka mea nana, ]X>noi no me kona kino opioj>io i hoopakele ae i kuu ola mai lilo i nioepuu na ka enemi, a i panai no kana mau liana mav kai i hookau niai ai maluna o'u, ke ku nei au ma ka. aoao e hoopakele ae iaia mai ka make mai, ina no ia hei mea e lilo aku ai kuu ola i pan.i hakahaka i,na kona wahi. "O ua huaolelo a.pau i puka. mai nei uiai kona waha niai, he mau mea oiaio wale uo ia apa.u, a e lohe ka. ]X)e i lolie mua ole i kona moolelo ea, ua lawe maoliia mai oia iluna o keia moku nie ka lima ikaika, ' at'e kau akin rio ke koikoi o ia. hnna maluna o Kaj>en{ii Petela." "Kia anei oe e kuu malamamoku ke liuli ku-e inai nei ia'u?" i nina.li mai ai o Petela me ka ueue ana ae o kona kino me ka pilia i ka huliu niainuli o keia ku-eia aku o kana kauolia. "Mai hoao ee e Petela e hoojya]>a mai ia'u ma ka olelo, no ka. mrei aole oe i hoohewahewa ia Bakona he oia mau no oia e like me; ia au i ike ai i iui makahiki loihi i liala ae nei, a o ka'u e olelo aku nei ia oe e haniau ko waha o ala mai auanei he ]K)iiio a he pilikia maluna o keia oneki." "E huki.koke i kela kaula iluna ano!" i kauoha lioii mai ai o Petela, aka aole loa he kanaka i hele aku'ma. kahi o ke ka'ula no kāi hooko ana i kana a. aole loa no hoi kekahi o lakou i oni iki mai ko lakou mau wahi mua e ku ana. I kela manawa i unuhi ae ai o Petela lie pu panapana mai kona pakeke ae īne ka. manao ma ke ki maoli ana aku ia Alahaki me ka pu e hookoia ai ka iini a kona. punwai eleele, aka nae ua makaukau mau o Bak'onai ma ka aoao o ke kanaka opio, a. i ka wa. no i liulali ae ai u ka pu iwaho, ua pa koke aku la ka liiua o Potela i ke p?i'i a ha.ule koheoheo ana ka pu iloko o ke kai. Maninli o keia liana koa a Bakona ua hoohuliia aku la ka noonoo o na kanaka mai iā Alahaki aku a i ko lakou malamanioku, lioopoinaia ae la hoi na ao hakuinaknma o ke kajimaha mai ko- lakou mau. noonoo aku, a ia manawa lakou i hooinao]x>po iho aii, i ka nui o ka.j lmhu o ko lakou liaku, n ala pu mai la. no hoi na. manao alolia no Alabaki, a> me ka ike ole mai o Petela, ua kii okoa aku la kekahi o lakou a wehe malu ae la> i ke kaula mai ka a-i aku o ke. kanaka opio. "Auhea 00 e Petela, ke hoike hou aku nei au ia oe, uwoki keia haua au e mauao nei e liooko aku maluna 0 keia oipio, a i lohe 00 ea, ke la.we nei au i keia keiki na'u, a ke ku nei aunia ka aoiio e hoopakolo ana i ke kau ana mai o ka make maluna ona." "Aia a kau aku ka nkke \TCliweli maliuia ona, o ka wa ia au 0 i mai ai he keiki oia nau, aka i keia nianawa ea, eia oia malalo o kuu malu, a he mea pono e hookoia kuu manao paa. "Ke kanoha aku nei au ia. oe, e ku aku oe ihope, a e hele aku na h&na. i hoolalaia imua me ke ke'ake'a oleia. Xawai i kauoha aku nei ia oukou e keia poe kanaka e wehe i ke kaiila inai ka a-i ae o kein koiki hookuli, ke i aku nei au ia oukou e hookomo liou i ke kaula e like'me ka'u i hana aku ai, a o ka mea o oukon e hooikuli ana i keia kanoha e lilo 110 oia i kanaka make!" • "Mai. hoao oe e Petela e hookikina aku i keia poe kanaka e hooko mai i kou manao i keia. manawa, oiai i hoike aku au ia, oe ea, ua a ke ahi o ka lua.o Kilauea e pio olei ai ke kinai aku i ka, pakeke wai, nolaila 0 ka'u wale 110 e kono aku nei ia oe e hoopau i ka manao a.na ' no ka make o ke keiki, a aia hoi a hoi ae kaua iliope, alaila liawaaiawana aku airia oe i ke kuinu o ko'u paakiki ana e lioola i ke'keiki," me ka paa ana aku o Bakona ma na poohiwi o Petela. Aole i Pau.