Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 15, 9 April 1909 — KOMITE AHAOLELO NO MOLOKAI Apo Ohaohaia na Hoa o ka Ahaolelo—Lohe i ka Makemake o na Ma'i Lepera. [ARTICLE]

KOMITE AHAOLELO NO MOLOKAI

Apo Ohaohaia na Hoa o ka Ahaolelo—Lohe i ka Makemake o na Ma'i Lepera.

Ma ka hora 10 o ka po Poaono i hala i kau aku ai na hoa o ka na Kauka o ka Papa Ola ame kekahi poe e ae i hiki aku ko lakou heluua i ka hookahi lianeri, maluna o ; ka noknahi Mauna Kea no ka holo aua i ka Panalaau o Kalawae, a ma ka hova 1 o ia wanaao i laiku aku ai ka aoka i ke awa o Kalaupapa a ku ia hapa po a hiki i ka hora 6 a oi kakahiaka akahi no a lele na mea apau iuka. Ma kela a ma keia aoao o ka uwapo ua piha mua i na kamaaina e ake mai ana e hui me na makamaka, a he lehulehu iwaena o na ma''i i hele mai e ike a e hui aloha mē na hoaloha i hiki aku. Ua hookaniia inai ka bana o ka Panalaau me na hae nunui a liilii e welo mai ana i ka welelau makani a ua lilo maoli ia i la kulaia no ka Panalaau. Ua pau mua ka aina kakahiaka o na iohua apau. iluna o ka moku a ua aneane e kani ka hora ehiku pae aku la na waapa mua iuka. He manawa pokole loa ko ka huakai malihini noho ana ma Kalaupapa a kau aku la maluna o na lio ame na kaalio no ke kulanakauhale o Kalawao. 0 kahi ano nui loa i ka hapanui o ka poe i makaikai oia no na hale ma'i hou o ka Amerika ma Kalawao. He ewalu haneri kapuai ka loa o kela poe hale e ku ana ma ke alo pono iho o ke kakaipali; he umi ka nui o kela mau hale. Ua hookaawaleia na hale waiho laau, na halekuke, na halehploi, na hale Kauka ame na keenahana —a ma kela mau hale i manaoia ai e lapaauia ana na ma'i, ina he hiki ke hoolaia ka ma'i lēpera.~ Maloko o keia mau hale e lapaauia ai he iwakalua ma'i i ka manawa a ma ia manawa e huli ponoia ai ke ano o ke'a. ma'i weliweli e pahola nei apūni ke ao. O Kauka Goodhue ame Wm. Mutch na kamaaina nana e lawe hele e hooma i na malihini ma na wahi apau 0 kela poe hale me ka wehewehe ana 1 k«- ano ame ke kumu o ka hanaia ana o ia mau wahi. Ka Halawal ma Kalawao. Ma ka hora eiwa kakahiaka ua kaheaia kekahi halawai akea a ma kaM o ke kanalima a kanaono poe ma'i'i akoakoa mai ma ia halawai, a na Senate Coelho i hoomaka e wehe na ha 'iolel<., maloko o ka rumi halawai o ka Baldwin Home a malaila i waiho mai ai na ma'i i ka lakou mau hoopii lehulehu ame ka lakou mau mea i makemake ai me ka hoolohe ana i na manso o na hoa o ka Ahaolelo. 0 A. J.*Kauhaihao, ke kumukula o ka Home Baldwin ka mea kamailio mai ma ka aoao o na ma'i a nana i waiho mai imua o na hoa o ka Ahaolelo kekahi mau mea a na ma'i i makemake ai e hanaia aku no lakou, e like me na hoopii i hoouna muaia mai ai i Honolulu nei. Ma kana hoakaka ua ane-: ane hiki ole i ke kanaka ma'i liookahi ke ola me ke paia'i liookahi e haawiia nei ia lakou i ka pule a no kahi io bipi he pauleu iwi wale no ka hapanui o kahi mahele ia a ka ma'i hookahi.

Ua lehuleliu na lunamakaainana aine na Senatoa i pane aku ma ka aoao o ka Ahaolelo nie ka hoolauna pakahi ana a Senatoa Coelho imua o lakou. . O "ka nianao nui o na olelo ma ka aoae io na hoa o ka Ahaolelo oia no ka hoomaopopo ana i ko iakou pilikia maoli a inau lakobu e aku i n« kokua ana ia lakou e like me lia hiki i mea e hooluoluia ai ko lakou intai luuluu a lakou e ike maka aku ana ma na wahi apau. O ka poe i hoolaunaia aku e hai manao imua o na ma'i o ia na Lunamakaainana Douthitt, Lunamakftainana Kamahu, Like ; < K-aniho, Kamanoulu, .Kawewehi ame Catlpv; Senatoa SmitlT. Senatoa Fairchild; o ka inoa .hope loa o na Lunamakaainana,ka m£a nana i hoike aku i na ma'ii i kB aloha o H. P. Baldwin i na ma 'i apau o ka Panalaau. Nui na mahalo i haawiia mai ia Senatoa Fairchild, no kona hōike ana aku e hana ana oia e like me ka hiki iaia e hookoe nui mai i na dala o ka lehulelia ma na oihana like ole apau i mea e hoo koia aku ai ka lakou mau mea apau e ! makemake ai. a ua olowalu like mai la na leo ''pololei" mai ka ahakanaka mai. | Ka Halawai ma Kalaupapa. | Mamua ae o ka manawa no ka ainā I awakea i huli hoi ae ai na malihini lio Kalaupapa ma ka liale o ka Luna Nui Mc\ r eigh. He papa aiua nul ka i hoomaloko o ka pa a malaila i haawi aku ai na mea hanohano Coelho ame Kealawaa he mau lia 'iolelo. Mahope o ka aina awakea ua malamahe halawai ma ke alo iho o ka hale puhiohe a malaila i hooloheia ai na noi lehulehu mai na ma'i mai e like no me na noi i wailioia mai ma Kalawao. Makaikai ana i ka Home Bihopa. Mahop<3 o kela halawai ua hele ka hapanui 0 na hoa i ka Home Bihopa o na kaikamahine a malaila i ikeia aku | ai na haawina maewaewa a ka ina'i iwaena o kekahi o na kaikamahine liilii; he ekolu o lakou i him ni mai i kekahi himeni ''We sing this merrv lay and bid you hearty weleome here this day, ,, a ua hiki ole i na hoa apau i hiki 'aku malaila ke uumi i ke aloha. No ka hiki ole i kekahi o na hoa hanohano ke hoomanawanui i kona alolia ua haalele koke oia ia wahi a hoi i ke awa. Nui ka malialo o ka poe i hiki ilaila i ka makuahine Mariame e like no hoi me ko lakou mahalo ia Dutton ka niakua o ka Home Baldwiu. Mahalo i na Luna Aupuni. Nui'ka malialo o na m'a'i i ka Luna Nui Mc Veigh a pela ine ke Kaulea Goodhue a no laua i noiia mai ai imua o na hoa hanohano e haawiia aku kekahi mau uku maikai, a ua lohe nui ia na olelo mahalo iwaena o na hoa o ka Ahaolelp no ka Luna Nui McYeigh a e noiia aku i ke Kiaaina maloko o kekahi Olelo Hooholo e hookohuia oia i Peresidena no ka Papa Ola; o ka manao nui i lilo ai oia i Luna Nui nohopaa ma ke Kahua Ma'i. Nui na Hana Hou i Ikeia. TJa nui. na liana hou i lawelaweia no ke v kahua ma'i iloko o na makahiki elua i hala. Nui na hale hou i kukulnia ma kahi o na hale apulu me na lanai e hoopuni ana a i penaia a maemae ke nana aku, me na kihapai pua e hoopuni ana mawaho. O ka halema'i ma Kalaupapa ua malamaia me ka maemae a he. pomaikai nui ia no ka lehuleliu, a pela no hoi me ka hale hana poi mahu me ka hale holoi he maemae ka malamaia ana. O na paipu no na laina wai no ka hale holoi ua hookauliiliiia ma kahi e moe-aku ai o na paipu a i kali wale 1

no ka hana ana no kekahi haawina dala no ka hoomoe ana a hoohui i na paipu. O kekalii o na noi i wailiola mai itnua o na hoa o ka Aliaolelo ma Kalaupapa i holo kupouo kahi e hoikeike ia ai na kii ouioni, i waiwai ai ka mikini i hoounaia aku ai ilaila. "Hauoli maoii au iua he mea kekahi maanei i hiki ke hoohaua i kela mikini," wahi a kekalii kaikainaliine. He kaikamahine kela i haaleie iho ia Honolulu nei i kekahi manawa pokole i hula ae nei, a ua ike mua hoi i na kii onieni i Honolulu nei. Ua hoolalaia ae e kekahi o na hoa o ka Ahaolelo e pono e ukuia na lio o na ma'i i kauia e na. hoa o ka Aliaolelo. Wahi ana, ma Honolulu o ka uku o na otomobile,he elima dala o ka liora, a ia kakou i hi- ' ki nini nei ia nei ua kaif aku nei kakou maluna o na lio o na ma'i me ka ukuole i hookahi keneka. Nui na Kauka i Hele pu. hookahi kakini poe kauka i liele ma kela huajcai i ke Kahua Ma'ia iwaena o. kekalii o ia poe oia lia Kauka Sujimoto ame Suzuki na Kauka kaha o nā Mokukaua Kepani i ukaliiā e ke Kanikela Peiekane K. G. E. ForNui ka hauoli ame ka pomaikai i loaa i. na Kauka Kepani ma kela 'huakai. Ma ka hora eha aiiwina la i haalele aku ai ka huakai ia Kalaui>apa; ua akoakoa niai la na kanaka apau i ka uwapo,'e kani ana 'no hoi ka bana, e ani mai ana na peahi, e haawi mai ana na leo alolia a hiki i ke kau ana iluna o ka moku. He malie ka moana a ma- ■ 1111111 o ke kani ana o ka hora ewalu o ke ahiahi lapule ua pili mai la ka Maunn Kea i ka uwapu.