Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 16, 16 April 1909 — GARONA KE KIAI HALE IPUKUKUI A I OLE Na keiki Olulo i Hoopakeleia Mailoko Mai o ka Ino. [ARTICLE]

GARONA

KE KIAI HALE IPUKUKUI A I OLE Na keiki Olulo i Hoopakeleia Mailoko Mai o ka Ino.

MOKUNA XII. Me ko B-akona lioolohe ole aku i ka pane a Petela no keia mea ana i kamailio «\ku ai, ua huki okoa inai la 110 ia i ke Kapena no ko »na <»hō}>e oka moku, a mahope ilio oka hala ana he hapaha hora .1 k" laua kukakuka pu ana, ua hele mai la o Bakona imua o ka moku, nm kahi a Alabaki e ku aku ana me ka nui o na kanaka a i mai la: "Auhea oukou e o'u mau hoa aukai, he poe hoike ike maka oukou v„ na'mea i hanaia iho nei i na minuke niainua ae nei, e ke kapena kakou ina ka aoi\o e hookauia aku ka niake maluna o Alahaki, ■i i.wiiu hoi ma ka aoao e hoopakele ana i kona ola. -l'a uwao aku nei au imua o ke kapena o kakou no ka pono o kfia opīo, a mahope iho o ko maua kul:akuka ana mai nei no ke alaiah- e ala ole mai ai kekahi mokuahana maiuna o keia moku e komo ;I ku ai paha kakou iloko ona liana liookahe koko, a malia e lilo ma u* ana ke ola o kekalii o kakou, nolaila'ua hooholo mai nei ma.ua, e waiho aku i ka make ame ke ola o keia opio iloko o ko oukou mau "I i mai no oukou e hoopakele ae iaia mai ka make mai i mauaoia :;kn n«»na, alaila-aole ke kapena e aa mai e pale ae i ka oukou olelo }i.)tth«kl«>. a i i mai no hoi oukou e hooko aku i ka miikemake o ke kapeiia, alaila ma ka oukou olelo hooliolo aku kakou apau e hooko ai. "i ka manawa i lohe ai rm kanaka i keia manao o ko lakou mala:i:aiM«»ku o ka manawa koke no ia i hoopihaia ae ai ka lewa me ko mau leo huro o ka hauoli, a i ke kuu ana iho o ko lakou mau. ].-«•. .► ka manawa 110 ia o kekahi o ua poe kanaka nei i hele maa n ,'iuua a i mai la: . , . **lle nani hoi ia ua hookoloia mai la ke ola aine ka make o keia \v\V\ oino i ka nui mauu, nolaila ma ka aoao o ko olua mau kanaka iinnii nei o keia moku, ke lokahi nei makou ma ka lioike ana aku i k;. makou olelo hooholo e hookuu lanakila ia o Alahaki mai ka make i'iiui. a mai keia manataa aku, e ku mau aku ana a-panei makou ma ki a i* hoopakele ana iaia." Me na.waimaka e kiheahea ana ma na papalina o Kakona na, l.ilau aku la oia i na lima. o Alahaki, a ]>ela hoi na kanaka apau i hela i-akahi mai ai no ka lululima pn ana me ke kanaka opio, a ia. pa.u ana. «. ka luluini ana mai a na kanaka, o k'a wa ia a. ka malamamoku 1 alakai aku ai i ua keiki oj>io uei noliope o ka moku, me ka 1 ana akn "l'a ike 110 au i ko'u hookiekie i ko kakou kapena, aka nae mamuli «> kuu noho aie mua ana malalo ou, nolaila ua ku ae au ma ka hoopakele ana i kou ola, a he nani hoi ia ua ukina, aku lakou au* nolaila, ma keia liope aku he pono no ia oe ke makaala non iho, a- : ;»la hon mai kekahi mau hana maikai ole a ke kapena o kakou maluna ou, ua kaawale loa au mai kau koi ana mai no ka u inau kokua ana aku iloko o ko wa o ka pilikia." • 4 Ke hoomaikai ae nei au i kuu Akua e Bakona, o kuu pakelana mai ka make mai i keia la, aole ia mainuli wale iho no o knu- mauao, aka mailuna mai na mea maikai apau, aka ke hooimukai pu a*u uei no hoi au ia oe, no ka mea aole au i manao inua o kmi hoopakele ana i kou ola i ka wa i hala, he alahele ia.a ke Akua ī hoomakaukaa inua ai no ko'u pakele mai keia ]X)ino ae, aka o Kona makemake no ke hookoia aole oko kakou." _ , , . Ua ike aku la no o Bakona i ka. ōiaio o na olelo ana e iohe nei mai ia Alahaki aku, aka ua hele nae ka naan o ua kanaka la a eleeTe ī na hana ekaeka o keia ao, e liiki ole ai iaia ke maliu mai i na olelo a Alahaki, alaila ua haalele mai la oia 'i ke kanaka opio no ka he.e ana aku e hooko ina hana oka moku. * . . . i i Ua lmi ix>lolei aku la o Alahaki no kona waln, a īaia i akn ai ma kona wahi keena, ua kukuli ilio la oia ilalo, a liooinaikai aku W i ke Akua me kekahi mau liuapule o ke kuio, & o ka nehe :ma ae o kekahi mau kapuaiwawae maluna o ka oneki ua hooki ae la oia i kana pule ana, a ia wa i koino mai ai o Petela a hoomaka mai la kamailio iaia nei ika pane ana mai; -E Alahaki, o ko pakele ana mai ka make mai i keia la, mamni] wale no ia o ka hooluolu ana aku i ka malamamoku, oiai o ko hooi.akele ana i kona ola, o ke kuinu wale no īa nana i hoopihkia aku i kona noonoo, a mamuli o kana noi i ae aku ai au e kapae ae ī kau :uau kauoha ])aa ma kou hihia. j "I lohe ]K)no nae oe e Alahaki ea, e like me kou manaoio ana •;i he Akua iloko o ka lani, pela no auanei ka. hiki ole ke hoololna j ka hoopa'i a'u i kau ai no ka poe hookiekie apau maluna o keia.| •uoku. Ina oe e hoao liou ana e palua i kau lioolei ana.mai īka u mau k;iui»ha, alaila aole he mea. nana e hoopakele ae la oe mai ka iwUee " k "' A. le lie pano nia, ko Alahaki aoao uo keia uiau olelo liope a Pei! la. iika \ia palnlu ae la kona mau liiua ma kona niaka, a noke īho l.i i ka mvt>, me ka halialia inau ana inai o na liiona ana 1 īke kumaka ai i «a īiiinnke uiaimia ilio. , MOKUKA XIII. x„ ke koena aku o ia lmakai īnoana a lakon aole he mau moku i iki'ia a i ole loaa aku ia lakou nei, a hiki i ka hoike okoa ana aku o lVu la i kona manao imua o kona mau kanaka e hoohu ī i amo u ik. na kapakai o Enelani. , . l"a lilo keia i nuhou hoohauoli ia Alahaki ī kona lohe ana ī keia maiuu. ō Petela, no ka mea o kana e manao la ina oia e hehihou ama i ka le]M) o Pelekane, aole loa oia e lioi ola hou mai īlunai o keia moJsu, a o kana e pule mau ana i kona Akua, aole e hoea hou mai kekaihi haua luK>kahe koko lua ke koena aku aka lakou huakai a hiln i: ka paei ana i ka aina, no ka mea ina no lakou e ike lioul aku ana i kekahi mokn. e konoia mai ana no keia e komo pu aku ma na liana powa, ama a o kona htx)lo ana aku i ka īnakemake o Petela iloko ō ia inanawa, kiiinu ia e kau maoliia mai ai .o ka hoopa'i make maluna ona. Ke inan la no ke ano ualioa o Kapena Petela ia Alahaki ī na-la apau a lakou e holo nei, aka no Bakona nae, aole no ona kaipaiho w ;l l t . „,ai ike kanaka opio, aka nae ika wa ana e haawi mai ai i kalii mau kauoha na ia nei e hooko aku, e kamailio mai ana no oia me ka leo oluoln, a i kekalii manawa e okalakala mai ana no kama kamailio ana, ka īnea nana i hoopohihihi aku ia Alahaki i ke ano ma,- < li o keia kanaka. . , Me kela mau ano iho la o na alii moku i hooinau aku *u no ka n.oku i ka he.lo ana a hiki i ka liala ana o ka Lae Veda hala ae la no h.oi ke kau wela a oili mai la ke kupulau, a noka molowa o na kanaka no ka ike hou oleia aku o kekahi mokn e loaa. nui mai ai ka wnwai pakaha ia lakou, ua olelo «>koa ae la kekahi ])oe e holo lakou ma kekukulu komohana hema no ke kakali ana i kekahi ma-u moku o lma, aka na paakiki loa no nae.o Petela no ka huli hoi loa ana no Enelain. 1 kekahi kakahiaka kalae malie nae i ko lakou nei moku no e iiolo ana me kekalii makani ihaikai maliope pono o lakou, a 1 ka wa i oili ae ai ka piko o ke kuahiwi Teneri, o ka wa īa a ke kanaka kiai i hooho ae ai i ka ike ia ana aku o kekahi moku pe'a nia ka aoao hemn aku o lakou a he inanawa ia no ke pioloke o na kanaka oluna o kn moku, me lie mau ilio hae pololi la e ake ana e hanu aku mahope o ka meheu o ke kololie.

Ua eleu koke aku la o Petela i ke kii ana i kana olienana, a kau pono aku la ma ke alahele a ka moku malikini e holo ae ana, Iloko o ka liapalua hora wale no ia kakali ana aku a lakou nei o ka ike ponoia akn o ke ano o kela moku, ia manawa.i akaka jx>no aku ai ia lakou nei, lie moku kalepa. ka kela, me kona mau pe'a i hehj a pohu i ka makani, a oiai eia lakou nei mainua pono. nolaila lie hana maalahi no ko lakou nei moku ka hoohuli ana a hiki' i ka lialawai pu ana o na moku a elua i kahi hookahi. He manawa keia no ke kau ana i na pukuniahi nia na aoao o ka moku powa, me ka hoolav.a ana aku i na kanaka me na pu panapana a i ke kokoke loa ana o na moku a elua e halawai, ua kiia aku la lie pukiuiiahi hoailona, no ka hoike aua aku i ka nioku kalej)4i, ua makemakeia lakou o haawipio mai, a.ka ua kau mai la nae he hae Ameiika, 0 hoike mai ana lie mokn Amenka kela. | <k Oiai hoi ke kau mai la ka hae o kel.a moku, nolaila e uu aku i ko kakou hae iluna i hiki ai ia lakou ke hoomaopopo mai i ko kakou ano," i pane aku ai o Petela i kona malama moku, a o ka manawa ia 1 welo aku ai keknhi hae eleele ma ke kiahope, he hoailona hoi no ka lakou mau hana puuwai eleele. I ka wa e we-lo ana ka hae i ka. makani, ua. ki liouia aku la he pukuniahi no ka lua o ka īuanawa, a ia wa i hoohuii ae ai ka moku | kalepa i ka makani uo ka ae aua mai i ka mauao o keia moku e koi aku nei ia lakou e hoopaa mai i ka liōlo o kela moku. j ' Ua liolo aku la ka moku powa; a hoopili mai la ma ka aoao lulu! ma ka'lii lie niau i-a wale no ka. niamao mai ke kalepa aku, a aia lioi j na kanaka me ka makaukau e kuku aku la ma. ka aoao no ko kau ana aku iluna o ke kalepa, aka iloko nāe o ko lakou nanea ua weheia la ho mau pani ma ka aoao o ua moku malihini nei, a ia. wa i ikeia aku ai ke kau uuii o na pukuniahi elua, a 4ūai mai la i ko la,ua ma.ii poka maluna o ka moku i>mva, a he na. ka mea i lolieia, aku, waiho mokaki ana. he ewalu o na kanaka o Petela iluna o ka oneki. <( E liolo e o'u mau kauaka ma kekahi aoao no ka pee ana," i wikiwiki mai ai o Petela ike ana i kona. mau kanaka. līe keu aku ka hoi ko kakou pulapuia e kela moku, a ina no lioi paha. i ike muaia mai nei kela pilikia ina no hoi aole e lioonanaia mai nei, aka mai maka'u nae oukou e hoopili aku i ko kakou mōku ma ka aoao | o kela. kalepa a e ike auanei lakou i ko lakou paa ia kakpu i ka hopuia." Eia no o Alahaki ke ku makaukau aku nei me kana pu panapana iloko o kona lima amo ke kupeeihao iloko o kekahi, aka. aole nae oia i makemake e komo pu akn ma ka powa ana i na kanaka oluna 0 ka makou malihini,, aka i 'wahi e hooliuoi ole mai ai o Petela eia no oia ma ka aoao ku-e mau aku i na liana powa e lawela.weia. aku ana. Ika mana\\% a Petela e makemake nei r e hoopili aku iko lakou moku ua. pohu pono aku la na pe'a o ka moku malihini i ka makani, Hi ke hooihoiho la i ka peuwini, a īnamua o ka loaa ana o ka liolo i ka moku powa, aia ke pupuhi la ka i'a o Ukoa, e liiki ole ai ke ukali aku m.uli'ope. . "Mai hoouahoa aku kakou e Petela ma ke alualu ana i kela moku, oiai ke hamama pōno mai la ka waha o ka pukuniahi imua o ko kakou moku," i pane ae ai o \\ r akona, a he oiaio ua kiia niai la ka moiku kuna i ka ix>ka a. loaa pono mai la ina ke kiamua., a lele mokaki a$ la na āpaapana laau ina o a maanei iluna o ka oneki. Ua loaa mai la o Bakona i kekahi apana laau, ma kona aoao, a hina aku la oia iluna o ka oneki me ka uwe ana i ka eha ia maīiaiwa 1 hc«ea> koke mai ai o Alahaki ma kona aoao a. ninau mai la: <f Ua eha. loa anei oe. e Bakona?" ' "Auwe ooe mai la ka ia e Akeneki. Ua eha loa au ika pa ana mai nei o kekahi mea oolea ma kuu aoao, e kokua aku oe ia'u no lalo o ko'u keiena," a ia wa i kaialupe aku a.i o Alahaki i ka malainamoku i iio ke keena hope o ka. moku. | "E haalele koke mai oe ia'u e Alahaki malia paha ua makemake: ia 00 iluna o ka. oneki, a e lioouna mai nae oei ia Wakona nolalo nei o kokua, ai ia'u." | Ua ike aku la o Alahaki i ka nui o ka ehaeha i loaa ia Bakona, l a maihope o kona lawe ana mai i kiaha wai no ua kanaka. nei, ua pii awiwi aku '-la oia .noluna o ka oneki, a i ka manaAva i ike koke mai ai o Petela iaia ua niiuiu koke mai la oia iaia nei i ka i ana, 'inai: <; Ihea ilio nei lioi oe o ka nalowale ana, ua liolo aku nei ka. palia oe e pee i ole ai oe e ku mai i ka poka i kiia mai nei e kela moku maiihini?" "Aole paha au i holo aku nei e pee, i hoilioi aku nei au ia Bjlkona ilalo, mamuli o ka. eha i loaa aku iaia ma o ka haaia au i makemakc-r ai e hooko aku, a aia oia ke waiho mai la iloko o ka eliaeha e maopopo ole ai kona palekana. mai ka make mai." "He kuliihewa ka lioi ko'u ua maka'u la-oe ko kumu o ka nalowale. ana, a heaha la hoi h.e keu maoli ko'u minamina no ka eha ana o keia-kanaka wwaiwai nui o'u. E hele koke aku e huli ia AYakona a hoouna aku iaia. ilalo e kokua ai ia Bakona." Ua. lie-le aku la o Alahaiki e liuli ia Wakona, a loaa aku la oia ine ka nui o na kanaka e hoopono]X>no ana i ke kia haki o ka moku, a iaia i lolie inai ai no ka pilikia o Bakona, uai ae mai la oia e iho ilaīo 0 kahi e waiho mai ana ke kanaka ma'i me ke kauolia, pu ana mai ia; Alahaki e ukali aku mahojiei ona i hiki ai ke kokua aku iaia ma kekahi! ma.u mea e pono ai ke kanaka poino. Ua ka'ika'iia mai la o Bakona a homnoeia ma.luna o ke |>akaukau iluna o *ka oneki, a weheweheia ae. la kona inau lole* a ma ka naiia ponoia ana o kona wahi i eha me ka manaoia ua pa maoli la i ka apaua laau, ua loaa akū la kekahi puka }x>ka ma kona iwiaoao, a, ua haki hoi kekalii o kona. mau iwi. Ua ninau mai la nae o Bakona ia Wa-kona ina palia e make ana oia mamuli o kona, ku ana.i ka ]x>ka, a ua hoole aku la o Wakona aole 1 maopopo ia mea iaia, aka ina nae aole e maka'u ana o Bakona, alaila. e hoao ana oia e huki i'ka poka a hiki i ka hemo ana, a malia he meai ia e hoopakeleia ae ai ka mea poino. MamuU o ka noeau o ka Wakona laweiawe ana me he kauka maoli la i akamai ma ia hana, ua ,hemo ae la kekahi poka loilii, a i ka wa a Bakona i ike ai ua hoolio ae la oia ika ae. "He keu no he poe Ki*i&tiano na Ainenka, eia ka o lakou kekahi poe puni> koko oke ki ana. mai nei i keia poka. ia'u. Peliea nae kou manao e Wa,kona e ola ana no anei au, a i ole o ko'u hopena iho la anei keia?" "Aole e liiki ia'u ke pane pololei aku i kau ninau i keia manawa, aka he hookahi wale no nae mea i maopopo ia'u, eia oe ma kalii o ka anehenelie. Aole au e liooili aku ana ina ahewa a.na maluna o kela moku no ka inea ina i \raiho wale akn 110 kakou iaia e liolo ana ma kona alaliele me ka hoao ole aku e hoopilikia. i kona inau kanaka, ina no aole e loaa keia haawina ia oe, a, maluna o Peiela e koi aku ai oe 1 keia poino i loaa. ia oe." No ke koikoi loa mai nae o Bakona ia Wakona e hoike aku i kana mea o ka manao ana no ko ia nei pilikia, ua : hoike okoa mai la o Wakona ika pane ana mai: "He hookahi wale no a.'u mea e manao nei, he pomaikai kou ola liou aku no kekalii maai la loihi." "Ua lokahi aku la ko'u manao me kou," i .pane aku ai ke kanaka poinō, a ia wa oia i linli aku ai maluna o Alahaki i ka opio e ku mai ana ma kalii kokoke me ka nana ]X>no ana maluna o kona inau maka, alaila ae la ka ininoaka ma kona mau pai]>alinii, ka mea i maa ole iaia i ka hanaia ]>ela iloko o kona, mau la e ku ana me ke ola kino maikai, alaiia ua hoomau hou aku la oia i ke kamailio a,na ia Wakona. • "He keu maoli no kou akamai o ka lawelawe ana mai la a 'liiki i ka hemo ana o ka. poka mai kuu kino aku." "Aole paha ko'u he akamai, aka no ke akahele no hoi o ka'u mau lawelawe ana, oiai ua ike no au, he ehaeha ka haa;wina e loaa aku ana. ia oe ina e pupualiulu na la\yelawe ana," wāhi a Wakona o ka pane ana ae iaia i huinuhumu ae ai i ka puka poka a paa, alaila kokua pu aku la laua o Alahāki i ke kanaka poino noluna o kona wahi moe. t ■ Aole i Pau.