Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 17, 23 April 1909 — GARONA KE KIAI HALE IPUKUKUI A I OLE Na keiki Olulo i Hoopakeleia Mailoko Mai o ka Ino. [ARTICLE]

GARONA

KE KIAI HALE IPUKUKUI A I OLE Na keiki Olulo i Hoopakeleia Mailoko Mai o ka Ino.

mokuna xni. ( ]':i haalelo iho la o Wakona ia Alahaki e noho nie ke kanaka x>o\A mauawa i olelo aku ai o Alahaki: "E malania aku ana au ~ u.f ka makaala loa, a ina eae mai ana ke Akua alaila e ioaa ana , -•.<■ he mau la loihi e ola aku ai no ka hana ana i Kona make--]le mau wahi la pokole wale no ko'u e ola aku ai i koe, alaila ;<ku i kela ao ma o t aka e ke Akua pehea la au i kiolaia mai ai n a pukoa oka hewa, ka mea nana i hapala ae i kuu uhane e ka loaa ana o ke kuleana e komo aku ai iloko o kela aupuni l a komo toa aku keia mau olelo a Bakona iloko o ke kanaka ;iia e paa la ma ka lima o ke kanaka poino, ke hoomaopopo la ' i o aa ana oka ike ia Bakona/i ka nui ona ehaeha a kona e auamo ana, eia nae aole ona kamailio wale aku, aka aia nae , lllA ke kaumaha no keia kanakā i kokoke. loa ma ka e o ka lua--1 \ole anei i hoike mai nei o Wakona ia'u, he mau lā ekolu ko'u ku ai, alaila au make aku?" i ninau liou mai ai o Bakona ia .i:t k i. ' • • • 1 • Aole oia i lioike mai nei pela, aka ua olelo mai nei nae oia, ne ]-i helu wale no kou e ola ai, alaila liaalele mai oe i kau mau ; ;na keia ao." •ina he mau la wale no kana o ka olelo ana mai nei, aiaila aole k* hou ana i na kapakai o Enelani," a halo'ilo'i mai la na waiinai kona mau inaka mai, alaila hoomau hou mai la i kana. ka- . :tna. i'a hiki ia oe ke haalele mai ia'u e Alahaki, niialia paiia ua ;i k i::akeia oe iluna oka oneki oka moku, no ke kokua ana aku 1 i nna e makemakeia mai ana e Petela?" hoike mua mai oe i kou makemake ia'u i kii aku ai au i ke:nau mea nou e pono ai, alaila manawa au e pii aku a.i noluna - \ole a'u mea i makemake ai i keia manawa malia paha 110 k:.:.L manawa aku. E pii koke oe noluna oka oneki i keia manawn, .'Li aole au e make koke ana, nolaila he nui loa ka manawa 110 ;a <■ kamailio pu ai, a iloko o ia manawa i makemake ar\au e lio:ikn ia oe i keknhi mea nou e jx)maikai ai." •Heaha keia mea ano nui au i makemake ai e kamailio mai :/ni koi okoai aku ai no o Alabaki ia Bakona e hoike mai iaia." "Mai pulale koke mai oe i keia manawa, oiai lie nui loa ka mai ;iwa uo ia hana," a aole i pau pono aku kana kamailio ana mai ia Alahaki, ua komo e mai la o Kapena Petela a hoomaka koke mai la ; , i ke kamailio ana: ' Kaumaha maoli au i ka ike aku ia oe e Bakona me kena kulana k n ; ilikii ou," wahi a Petela me ka hele ana mai a ku ma ka aoao o !;. iin nmlamamoku. 'Heaha auanei, o ka liopena ihe la 110 pa>ha ia i lioomakaukau ]i. uiia no'u, a he mea no no'u e hauoli ai ko'u ike ana, ma ka moana , . •; an e make ai, aole he walii kupono e ae no kekahi kanaka e like :a i:u- a'u ke ano e hoomoeia aku-ai ko'u kino lepo, o ka moana nei nal< no. .ii, \'a haawi,mai la o Petela i ka hoailoni ia Alahaki no kona haar !< lv ana mai i ke keena hope o ka moku, a i ka opio i haalele aku ai ;a lana. a iaia lioi i kau ae ai iluna o ka oneki, ua. lohe aku la oia i ka «'l'iikaia ana ae o kona inoa e Petela, a ku hou iho la oia no ka hoo1. ni aua i ka laua mau inea e kamailio ana„ * 0 ka nunui o ko lana mau leo ka ia nei e lohe aku ana, eia nae a-.]( ln loheia aku o na olelo, a ma ia ano ua nele oia i ka hoomaoana i na mea o ka lilo ana o kona inoa i mea kamailio Huiia e h la mau kanaka. MOKUNAXIV. Mahope ilio o ka -pau ana o na hooponopono ana i na liemahema ka moku, a hoopaaia mai la hoi ke kia liaki ma ka aoao, ua hoohuli la iia kanaka no ke kanu ana aku i na kino make o ko lakou mau l:«'a aukai. He umi-kumamalua mau kanaka. i make iloko o kela 1 kāua ana a. lakou, a īie ekolu hoi mau kanaka i loaa nai palaj .1 e like me ka haawina i loaa ia Bakona. Aole no i lilo ke kanu ana i na kino make i hana. nui i kela poe kanaka oluna o ka moku, oiai o ka humuhumu wale iho no i ko lakou mau kino make me ke kapolena a kiola aku iloko o ka. opu o ka moaī.a. a«ile he manao ana ae~e pule a malama paha i na anainai maa '.::au i ka malaniaia no ka poe make, oiai aole he noonoo Akua iloko -• kela mau keiki a ka liewa. 1 ka pau ana o kela inahele hana a lakou ua lioomaka ih® la lak«'ii e kukulu hou i ke. kia haki, me ana i na kaula likini, īnamua o ka napoo ana o ka la o kekahi la mai, ua'pau na hema- • • ma o ka moku e hiki ai ke hopohopo ole ko lakou holo ana t ka moana. lloko nae o keia manawa, he oi loa aku ka liuhu ame ke keke o waiHna Petela i kona mau kanaka, a v i kekalii manawa e ikeia aku ;.a k ina holoholo ana iluna o ka oneki no ka hapalua hora me ka j . ki-niu ole o kona waha, a i ka manawa hoi o kona inau kanaka e ; nau inai ai no kekaihi mea, aole ona nana aku ia lakou, a i ole hoi īa ]«;uie aku paha i ka lakou ninau mai. He hookalii wale 110 kuinu a na kanaka e hoomaōpopo la no ke mio e o ko lakou kapena, mamuli no paha ia o ka hookoia ana o kona ii anao pakaha maluna o ka moku Amenka, aka aia no nae na hooana, he mau kumu okoa ae kekahi i oi loa ai ka huhu o ua liaku i-'-i *• lakou, ka mea i ike mua oleia nona e hana ana i kona maiu kanaka pela. . He ekolu la i halā ae mai ka manawa mai i loaa ai ka poino ia 1-akona, ua oi loa mai la kona nawaliwali e hiki hou ole aku ai iaia kt- ola loihi, a ma ke ahiahi o kela la, ua koi ikaika. aku la o Bal: »na ia Kapena Petela e hookuu mai ia Alabaki e noho pu me ia a hiki i kona make ana. Ua ae aku o Petela i kela noi mamuli maoli no o ka paakiki o Bakwia, a i ka hiki ana i ka liora ewalu o kela ahiahi, ka ma-nawa hoi e ku aku ai ka Petela \nvaki, ua hoi mai la. o Alabaki no ke keena hop« o ka moku, no ka moe make o ka Malamamoku Bakona. Ia noho kokoolua ana iho £ laua, ua i aku la o Bakona ia Alabaki i ka pane ana aku: "Aole o'u manaolana hou i koe no ko'u ola, no ka mea ke'ike nei au i ka hu'ihu'i o ka lima o -ka make, a ke ka-wa-u mai nei ko'u kino holookoa." "Ina o na hiohiona iho la ia au i hoomaopopo ai ea, alaila o ka'u pule. o ia no kou make ana iloko o ka hauoli," i pane aku ai o Alabaki me ka leo ku i ke aloha. "He mau upu ana kena o na manaolana polio iloko o keia ma"nawa hope o ke ola ana," walii a Bakona. "Ke manao nei au, he nui loa ka, manawa' nou e mihi ai i kou mau hewa mamua ae o kou hele ana aku i kela aina ma o. Ma ia manao hookahi no lioi o'u, ke waiho hamama mai la ka ipuka o ka lam e hookipa aku i ka mea i mihi i kona mau hewa apau."

"Ke maopo-po aku nei ia'u ke ano o kau mau olelo e kuu keiki, a ua ike no au ua hiki loa i ke Akua ke huikala mai ia'u iloko o keia manawa, aka ua liiki o!e nae i ka lani ke lioloi ae i na Kiiie'ahe'a i hanaia e a'u iloko o ka wa i hala. "Ina aia lie luaalu pio ole, kahi o ka poe hewa apau e hele aku ai ilaila, alaila aole loa ia e holoiia ae mai ka noonoo ae o ke kanaka hewa. Aia auhea nae oe e Alabaki, o kuu hoomanao ana ae ike ano o ko'u kaualakoia ana aku iloko o na hana ekaeka. apau i pili i ke ola ana o keia ao, ila lilo ia i mea na'u e ike ai i ko'u nawaliwali maoli. "I keia manawa a kaua e kamailio pu nei, me he mea la aia ma'kela aoao ke ku mai la ka hoowalewale nui o ke ao nei, ka mea hoopoino a hoopilikia i na uhane maemae a ke Akua i hana mai ai me 'na hana hoomaka'uka'u i ku i ka weliweli no ko'u huli ana ae ma ke alahele e loaa ai i kuu uhane ka maha." Ua lalau aku la o Alahaki i na. lima o Eakona, ame ka leo haalulu i piha me ka ilihia no na olelo ana o ka lohe ana aku mai ke kanaka make mai, ua i aku la oia i ka olelo o ke ola, me he makua la e a'o ana i ke keiki i ka pane ana aku: "Ke hauoli nei aai i ka hoike ana aku ia oe e Bakona, ua ma kaukau loa ke Akua e hookipa aku ia oe i keia wa ano, ke leha aku kou mau maka nraluna o kana mau hoopakele ana ae mai kou komo ana aku iloko o ka luaahi pio ole au i hoike niai nea ia'u. "E like me ka loaa ana he uha,ne iloko ou, pela no auanei ka hiki ana i ke Akua ke huikala mai i na hemahema i lianaia e oe, aka 0 ke kumu nui no nana i alako aku ia oe iloko o ka nenelu o ka hewa, mamuli no ia o kou mau manao hopohopo a maka'u wale i ke ku ana aku e paio 110 kou pono mai kou manawa i hoomaopopo a-e ai i ka pono ame ka hewa." "N'awai i hoike aku ia oe e Alahaki i keia mea?" i ala ino ae ai ke poo o Bakona mai ka uluna mai ana e hiamoe ana, me na maka hoi i pilia i ke pilioilioi. "Aole he mea nana i hoike mai i'ke ano o kou hooliala aua i kou mau la, opio, aka nau maoli no i hoike mai n.ei ia'u ia mau mea aj.au. Ua maopopo ia'u, aia na manao maikai apau e puapuai mau ana ou i kela ame keia manawa, a na makaukau mau oe i kekahi ma,nawa e hoopuka aku ia niau mea, eia nae, ua. ae aku oe e lanakila mai ka liewa maluna o ka pono. ' "Ua ike aku au i kou hoao ana e lekei ae ma ka aoao o ka pono 1 kekahi' wa, me ka halii ana ae o n'a li(xrj)oluluhi ana a na manao liewa ma kou mau maka ; eia nae ua ae w r ale aku oe. e lilo.mai 06 i kauwa na ka heNva, a 0 keia ilio la no ke kumu nui nana i kaualako aku ia oe e iho ilalo 0 ka po, aka e hoolana i ka mana» e ka makua, a e kau aku na maka maluna o ke Akua, a nana 110 auanei e a.po mai i kona lima aloha, a. hoopakele ae ia oe mai ka make mau loa mai." Ia hooki -ana iho c ka Alahaki kamailio ana aku i kela mau oklo ae la, ua waiho malie iho la ke poo o Bakona maluna o ka uluna, alaila hoomaka mai la e kamailio: "Ua lawa kena mau olelo aiu e lioopuka, mai nei e Alahāki, no ka mea ke ike ; aku nei au ika pololei 0 kau mau olelo a'o, a oiai he hana okoa ka'u o ke kauōha ana aku nei" e noho pu mai kaua me a'u i keia po, nolaila, he manaiwa keia no'u e hoike aku ai i ko'u 1110olelo ia oe, a i kou lohe ana ia nioolelo, e konnohia iho auanei ka manao iloko ou, 0 keia ke kumu o ka pipili 'ana o ko'u manao inahopo ou e Alahaki! A pehea ua maluliia anei kaua mai ka lohe waleia mai 0 na olelo e ka nui 0 na kanaka a e Petela paha?" "Aole he hopohopo ana no ia mea, oiai aia o Petela iluna o ka oneki kalii i ku ai i kana uwaki me ka nui 0 na ka,naka," wahi a Alahaki me ke ake nui ana e lolie i ka moolelo ,a Bakona e lioike aku ana iaia. "Ina pela e neenee loa mai oe a kokoke ma kuu aoao, no ka mea, aole au i makemake e loheia mai kekalii 0 ka'u mau olelo e kekahi mea e ae, aoe wale no, a£e kauoha nei no lioi a,u ia oe e malama loa oe aole e kamailio wale aku i na kanaka maluna nei 0 keia moku o kakeu." No ka nui maoli 0 ka ehaeha e hana la ia Bakona, ua liiki hou ole i ua kanaka nei ke kamailio koke mai ia Alahaki, a moe iho la kona mau maka, me he mea la. e haalele mai ana oia ia Alaihaki me kona hoike ole mai i kona moolelo, eia nae aole pela, i ka hala ana o ka liapaha hora mai kela, manawa mai o kona maule ana aku, ua kaakaa liou ae la konalnan maka a, i mai la: "E Alahaki, ua piha maoli 110 ko'u mau la i hala aku la ihope me na hana hewa like ole, a kuu uhane i auamo hoomanawanui ai i na hoehaeha ana he nui. E manao mai ana paha ko'u mau hoa, ua hauoli au i na liana a makou 0 ka lawelawe pu a.na, aka i hoike aku au ia oe e ke keiki, owau hookahi ka mea i ike i ka nui o ia mau hoohaeha ana.. "Aole no ar. he kanaka hewa maoli, oiai iloko 0 ko'u mnīi la opio, ua alakaiia au ma ke alanwi 0 kai pono ame. ka pololei. Iloko 0 ia inau la i haulehia ai au i k0 aloha me kekahi kaikamahine opio, me kuu manao o maua like la iloko o ia haawina hookalii, oiai & liauoli like a.na maua, e liele pu ana i na wahi apau, a ia'u e kaunui aku ana e komo iloko o ka hauoli o kuu mau la opio, ine ka loaa ole la he ao hakumakuma nana e alai ae a.na ia mau upu ana, ua; huli ku-e mai la ua aloha la a'u, a. koho aku la> i kekahi kanaka e ae, mamuli 0 kona waiwai ame kona kulana hanohano. "Uoko o ka'u mau uwao ana aku aj>a,u imua ona, me ko'u kuknli maoli ana aku malalo o kona mau kapuai wawae e maliu mai hoi oia ia'u, eia niie aole he hooloheia mai o ia mau leo, a no ka. mea, aole no ona walii aloha iki no'u, he aloha hoopunipuni wale iho no like me ko kamalii ano." ]\la keia wahi 0 kana moolelo e 'haha'i la ia. Alahaki i puliki ae ai oia ma kona umauma, mamuli o ka nui o ka eha, a mamuli hoi ker kalii oke ala ana m'ai ona hooniana.o ana no kona mau la opio. s "Ma keia nianawa mai ka hoomaka ana o ke komo o ka lioo naukiuki ame ka huhu iloko o'u, ine ka maopopo ole nae ia'u o ke alahele a'u e hele aku ai ; a oiai au e ku ana a e nana ana i na mea e oili ae ana mamua o ko'u alahele, ua halawai iho la au me Petela, a hooholo like iho la maua. e lilo i mau alihikaua ma ka aoao 0 ke Diabolo, no ka hoolilo ana i ka maikai he ino. "0 ke kanaka nana i kaili aku i kuu aloha, oia kekahi 0 na enemi o Petela, a no kona hoohoka ana mai hoi ia'u i komo pu aku ai au/ ma ke kokua ana i ko Petela mau manao no ke kinai ana i kona ola, aka e ke keiki, he hana ku i ka ehaeha ka hoomanao ana ae ia mau hana a maua. Aole loa he mau hoahewa ama aku maluna o kela kanaka, no.ka mea aole loa oia i lohe mua no'u, aika e hoomanaw r anui mai nae oe e Alahaki i ka hoolohe anal a hiki i ka pau pono ana o ka moolelo a'u e hoike aku nei no kou pono." "0 oe e Alahaki ke keiki ponoi a ka wahine a'u i aloha aku ai, aka ua hala aku nae oia ma kela aoao 0 ka. honua, a. me he mea la ke ike aku nei au i kona helehelena iloko o ke aouli, a i ola oe a hiki 1 ka lielii ana aku i ka lepo o Enelani, alaila> e loaa no ia oe ka he o ko makuahine i kanuia ai, aia maloko o ka ilina 0 Minika, a ilaila i hookaheia ai na waimaka mai kuu mau lihilihi aku. "Ua make ko makuahine mahope koke iho 0 kou hanau ana mai, nolaila aole i maopopo iaia kekahi mau mea e pili ana ia oe; a j>ela hoi oe'iaia." e Bakona e oluolu oe e hoike mai i na mea e pili ana i kuu makuakane," i ninau aku ai 0 Alahaki me ka uumi ana X kona hanu. "E haawi aku ana au i na mea apau i oi ae mamua o kau i makemake ai a i manaolana mai ai paha e lohe mai ia/u aku, aka aole nae e hiki ana ia oe ke hoomaopopo i keia moolelo oiai oe e noho pu ana me Petela. "Ke nawaliwali loa aku nei au e Alahaki, nolaila: e ho mai i kela kiaha wai no'u e inu ae ai," a ia manawa i lalau aku ai 0 Alahaki i ke kiaha a haawi.mai la ia Bakona e inu. » Aoie i Pau.