Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 21, 21 May 1909 — KA OLOHANI O NA KEPANI O NA MAHIKO. [ARTICLE]

KA OLOHANI O NA KEPANI O NA MAHIKO.

0 ka olohani ana o na Kepani liraahjina o kekahi mau mahiko o ka Mokupuni o Oahu nei e like me ia i hoikeia aku ai ma ke Kuokoa o ka pule i liAla, aole ia he manao i ulu ae iloko o keia mau la, aka ua hoeueuia, a ua aku ia iloko 0 na limahana no kekahi mau manawa loihi ae nei i hala, e like me na leka lehu leliu i kakauia aku i ka Ahahui o ka Po« Kanu Ko, e ka Ahahui Uku Kiekie 0 na Kepani. 1 ka hoomaopopo ana, aia iwaena 0 na kaukani Kepani i haa lele aku i ka liana 0 na maliiko, he heluna nui 0 lakou ma ka ihana aelike, a ke loaa nei ia lakou na uku kiekie ma kahi o ke kanakolu dala a oi o ka mahina, a o lakou ka poe i minamina loa i ka hoalaia ana ae o keia olohani ana a ko lakou mau hoa lahui, aole nae e hiki ia lakou ke ku-e mai. o lilo i mea hoopilikia aku ia lakou. Eia ka poe olohani, ame ka poe na lakou i hoalala aku ia ihana ke ku aku nei a nana me ka manao e haawipio mai ana na mahiko malalo o ka lakou mau kumu koi, aka nae, ma na pane a na lunanui o na maliiko 0 Ewa ame Waipaliu i hoouna aku ai ia lakou, ua akaka loa, aole na mahiko e ae aku ana e alakaiia lakou e na poo, a mau alakai hoi 0 kela hana. y No ka lawe ana ae 0 na maliiko i ke kulana hoohoka aku i ka poe olohani, ua ae aku lakou -i 'kanaka Hawaii, na Pake, na Poko Riko ame na Pukiki e nolio hana:joie-ana o ke Kulanakāuhale nei e hele aku e hana ma na mahiko, no ke dala hapalua o ka la, he makemake hoi i hookoia aku me ka hahalia ole e keia mau limaLāna ma ka Poalima aku la 0 ka pule I4fala. Mah'a paha e liiki ama i na Kēpani*olohani ke noho wale me ka liana ole no kekahi mau mahina m#' ka maikai, mamuli 0 na kaukani dala a Mr. Makino, ka Pere«id|na 0 ka Ahahui Uku Kiekie e kaukai aku nei e loaa ia iakou lja E pono ihalaila, aka nae, ke manaoio loa nei makou e oi aku ana ko lakou miinamina no ko«lakou poho. mamuii 0 ka noho hana ole, ma o ka ae kuliihewa ana aku i kela hana olohani, me ka manao e pili wale aku ana na mahiko malalo o ko lakou mau manao. Mamuli nae o keia olohani ana o na Kepani, ua hoolawaia ae ka makapehu hana 0 kekahi heluna nui 0 na kanaka Hawaii, ame kekalii mau lahui e ae o keia kulanakauhale, a makou no e mānaoio nei, ina e hoike maoli ae ana lakou i ko lakou manao makee hana, a. iini e noho paa aku ma na mahiko, e lilo ana i hikimua na na mahiko, ka wae ana mai ia lakou i mau limahana paamau. 1 0 ka manao olohani, aole ia he mea malihini, aka ke lolii mau nei ia manao iloko 0 na laliUi like ole, a liiki loa mai no na kanaka Hawaii. » , Oiai he manawa hoaa maoli keia e ikeia nei 0 pa Hawaii i ka hana, e hou hewa ana i o a ia nei, nolaila i ko makou manao ana, he hana hawawa ka hoalala ana i na manao olohani, ke ole e hoo'kahuaia maluna o na kahwa maopopo loa, mamuli o ka maoliia ana 0 kekahi mau mea kuj>ono ma ka aoao o na haku hana, a no ka mea, aole 0 ka hana ke pilikia ana, aka 0 ka poe no e haalele aku ana i ka hana. 1 ka huli ana aku ihope mai ka manawa mai i hoalaia ai k«a hana mahiko ma Hawaii nei, a mai ka manawa mai hoi i komo mai ai na Pake ame na Kepani i Hawaii nei no ka hana ana ma na mahiko, aole i ikeia h'e olohani e like me keia. A ina no ka uuku maoli o ko lakou ukuhaha e lawa ole ai ko lakou ola maikai ana, ke kahua nui o ka lioalaia ana ae 0 kela olohani, alaila he kahua ano kohu ole no, oiai o na Kepani kekahi poe nui o na elala maloko o ka banako e lioahu nei i keia manaw T a. Malia paha e loaa ana no he poho i na mahiko mamuli 0 keia olohani ana o na Kepani, aka e oi loa aku ana nae ke koikoi o ke poho jnāluna o ka hapanui 0 na Kepani olohani, oiai he poe paa aelike wale no lakou no na mahiko, i hiki ole mai i ka wa no ka ohi ana i na pomaikai o ko lakou lnhi. Ua kau iho ke koikoi maluna o £a hapanui 0 na Kepani paa aelike, ame kekahi mau Kepani naauao 0 keia. kulanakauhalē e hoopakele ae ai i na limahana o ko lakou lahui ponoi iho, ma o ka hoala ana ae i hui hou, e hoohiolo aku ana i na hana puni alunu a na alakai 0 ka Ahahui Uku Kiekie, a no ka mea, eia no ka ipuka o na limahana o na lāhui e ae ke hamāma iiiai nei, no ke kii ana aku o na mahiko ia lakou ,a hookoino māi il6ko nei o ka aina, me ka rana ole aku i keia mau kaukāni Kepani.

Aia he mau bila maikai a ka Elele Kalanianaole i hookomo aku ai iloko o ka Aliaolelo Laliui, a ina no ka lilo o ia mau bila i niau kanawai alaila e kulike ana ia,me ka makemake o na makaainana o ke Teritore nei, e like hie Ua ka Ailiaolelo kuloko i hoao ae ai e loaa mai ka mana kau i mau kanawai aina n'o Hawaii nei; lta hookoia mai o ke koi a ka Moiwahine; ka haawi wale ana no i ua hana aupuni i na makaainana Amerika a i ka poe paha e makemake mai ana e lilo i mau makaainana; ke kukulu koke ana aku i ka hale aupuni ma Hilo aiiie ka hoomahuahua ana ae i ka uku la o na kiure Federala ame ka uku mile.

Aole lie manawa e ae i makemake nuiia ai na kanaka Hawaii 110 ka liele ana e hana ma na mahileo, e like me keia manawa o na Kepani e olohani nei. nolaila o ka makou e a'o aku nei i na Hawaii hana ole, mai kali aku no ke kuaua elua, aka i ke kuaua mua no. hoomaka no ke kanu ana i ka lau uwala, a ma kekahi olelo ana ae hoi, e hele koke i ka hana me ka hoohakalia hou ole aku a mnu hoakamai ana ae palia, a no ka mea, o ka lima paa i ka hana, he mea ia e pili ai ka lako.

O ke ahi i ikeia ae ai ma ka halewili ko o Waipahu ma ka auwina Ta Sabati i hala, ua lilo i mea hookahaha aku i ka manao o ka poe o ka mahiko,>a oiai he manawa keia e okaikai nei mawaena o na Kepani Olohani nolaila, o ka ikeia ann ae o kela ahi iloko o leeia manawa, he kulana hooliuoi maoli ia, aole nae e hiki ke oleloia ae na ka i>oe olohani, aka hookahi nae mea i hoomkopopoia, aole S hele ae ka poe o lakou e ku kokoke mai ana ma kahi o ke ahi e kinai i ua ahi la.

Aole he mau kumu kupono na na kanaka nele e hele ole ai i ka hana ma na mahiko i makaukau e hookipa aku ia lakou, aka hoi ina no ua maa i ka noho palanalelo, alaila, no ia poe ka kahiko i olelo ai, "hiamoe ke kane, nana wale ka wahine."

Tna o ke dala ke kahua hookelakela a na Kepani olohani o na nia®ko e kakali mai nei e ike i ka hopena, alaila o ka lakou toau eke no ke opaha ana, ina he manawa loihi ko lakou e ku wale mai ai a nana ika poho ona r■> .