Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 23, 4 June 1909 — HE HOONANEA NO KA MANAWA [ARTICLE]

HE HOONANEA NO KA MANAWA

Mamuli o ka iokomaikai o kekahi 0 ko ke Kuokoa poe heluheluu, ua hoea mai la i keia keena he wahi moolelo o ke au kahiko o Hawaii nei 1 hoounaia mai eia, a-malia hoi, o lilo ia i mea e hoonaneaia ai no hoi ka lehulehu heluhelu ke ike iho iaia, nolaila ke paneeia aku nei imua o lakou i lilo ai i mea hoonanea no ka manawa. Penei ua moolelo la: He mau kanaka elua keia e noho ana ma Kalaoa, Kona Akau, Hawaii iloko o kela au kahiko i hala no laua na inoa pakahi o Hoakiki ame Hoapuu He mau kino kanaka maoii no ko laua nei e like me ko na kanaka o kpia au hou, aka o laua nei nae ka hoa paio a paonioni o kekahi eepa i kapaia he puhl, a oia kela ano puhi e kapaia nei he Pu"hi Wela. Aia kahi o ka hale o keia mau kanaka kahi i ku ai i kela manawa ma kahi i kapaia o Puamana, a e like no hoi me ■na hana maa mau iioko o ia au e laa ka n«i.hiai ame ka lawaia, o ka hanā iho la no ia a'keia mau kanaka lloko o ia au. Oi noho nae ua mau kanaka nei, a i kekahi 'la, ua s i mai la kekahi o laua, oia o Hoakiki i kona hoa, "Ea auhea oe, e u iho paha kaua i kahakai i ka la apopo i ka lawai'a i wahi i'a na kaua, akahi mai la ka hoi ka ono i ka i'a?" "A iho kaua 1 ka lawai'a, heaha ka i'a e loaa ia kaua?" i ninau aku ai o Hoapuu ma ke ano pane i kona kōkoolua "He hookaJ>i no hoi paha i'a e loaa, 0 ka puhi, akahi hoi ka ono maā la 1 ka puhi!" "He manao maikai no kena ou, e i mai la, a heaha ka ai e kohu ai kena i'a?" i ninau mai ai kekahi o laua. "He Hookahi no ai kohu me ka puhi, o ia no ka hapuu ame ke ki." "A pehea aku ka hoi ka loli, ka i'a holo ole, o ke kii wale aku no a lawe mai?" "He i'a no hoi paha ia, aka he uaua ke nahu iho, o na niho ka luahi, aole e loaa aku ka puhi, he pahee ke moni aku e haupa iho ai me ka hapuu, a kupalaka ke kai o Hana." "Ina hoi ha pela ua pono, a e u pii mua kaua a loaa mai ka hapuu, a komo iloko o ka imu, alaila iho kaua k.a lawai'a puhi, a i hoi mai ia ua mo'a ka hapuu, o ka poke puhi ae hoi ,a o ka pauku hapuu mai, he ono mai hoi kau a koe aku." O ko laua nei pii aku la no ia a hik.i i kahi o ka hapuu ame ke kii,. a o Hoakiki ka mea o lauq, i hele e hana ki, a o Hoapuu ka i ka hapuu. Hoi mai la laua a hiki i ka hale, kaka no ka wahie a o ka hoomaka no ia 0 ka ho'a o ka imu, a kalua no hoi ka imu, hoi aku la laua a ko laua wahi hale, haule āku nei hiamoe. O ko la.ua nanea keia i ka hic(ttiofe. a iwaenakonu o ka po, ua lohe. aku la o Hoakiki i ka leo o kekahi mēa mawaho o ko laua nei wkhi hale i ka olelo ana ae: ~ ' ē . "Eia kail pauku ki, a 6ia no'hoi leau pauku hapuu," a hoomaka loa" ae la oia e ala iluna a hoala aku jvei;i kona kokoolua iaia la,.e nonolo. la napukaihu ika i ana iho: ' r M Eia nei e moe "nei; eia nēi e ! %s9 ( nei! o ,lta moe np ka kau pau a kaua i.ka hua'iia," eia na«, r . ; aoW he oniooi. iki ae o kela, kanaka o laua, a rio ko ia nei lohe hou ole aku i ka leo, ua haule hou aku la keia hialihoe O ko laua moe ia a r ke ao ana ae 1 ke kakahiaka, ua i aku la kekahi iaia i kiei aku ai iwaho a īke i ka palaha mai o a lepo ilalo, ma kafii o ka imu a laua o ke kalua ana:~-"AoIe ka imu a kaua la, aole he waiho: mai, | ua pau ke W a ua pau ka kal laweia e ke kolohe!" Akahi no a hoike mai kona kokoolua i na mea ana o ka lohe ana i ka po aku mamua, a o ia kana o ka i ana aku. "Ia oe paha e pauhia loaia ana i ka hiamoe, he leo ka'u o ka.lohe ana aku i ka i ana ae 'Eia no hoi kau pauku ki, a eia no hoi kau hapuu, a ua noke aku hoi au i ka hoala ia oe, eia nae aole ou wahi mea a onioni ae." Ia hele io ana aku ko laua nei hana e nana i ka imu a laua, he oiaio, aole wahi mea i loaa aku ia <laua, ua pau loa i ka laweia e ka mea kolohe a laua i maopopo mua ole ai. , No ka hooko ana aku i kela manao mua a laua o ka hoolala ana, ua hoomakaukau i'ho la laua no ka iho ana aku i ka lawai'a puhi, eia nae ia laua i hoea aku ai i kekahi punawai nona lea inoa o Wawaloli, ua hoomaha iho la laua Waila. , | He punawai keia i maa i ka heleia e ka lehulehu i ka ukuhi wai a he wai hukakai ko keia punawai, 'e like! no me ke ano o na punawai o na Kona i keia mau la. Ma keia wahi i hele aku ai laua i ka huli maunu puhi, o ia ka paoo, a ia ahu ana no hoi o ka maunu, o ko laua hoi mai la no ia a ma kela punawai no, koala iho la kekahi, a waiho hoi kekahi i maunu puhi na ■ laua. O ko laua nei noho iho la ia ai, a I ka maona ana, hoomaka aku fa 6 hele no ka īawai'a puhl ana, ma kela' wahi no e waiho, ia i kapaia o ka Lua Puhi. Nui ka laua nei puhi i loaa,'o kela ame keia ano pvthi e paa mai ana .i kS>< !aua makau, a o ko laua kokoke hoi ia e huli hoi aku no ko laūā' haie, , ua apo 'iho la kekahi puhi nui, o t ka nui paha ia la ke hele la a pilia he j elima anana kona loa ,a he hookāhi anana ke anapuni. Ea aohe no keia he puhi a l&he mai i ke a'o, ae no ka mea he eepa keia no ke kai loa, no ke kai popolohua a Kane, a o Wela ka inoa o keia puhi, ka mea auanei e lilo aku ana i hoa paonioni no keia mau kanaka, a. o keia no hoi ke kupueu nana i hele e hual ka imu hapuu a laua neī, a nona 'ka leo v i loheia ai, ina ka po aku mamua. Paa nae hoi ke kolohe ia laua nei, na keiki eli ki a Kuahapuu, o Keaau, a o ka laua ia i manao ai o laua ka i noho lanakila maluna o keia puhl nui, aole nae hoi laua i ike i 'ka wa e oni mai ai o ka puhi, hooululu ino, he la makani. Hoi aku la nae laua nei a hiki i kaii a laua o ka ai ana, a i kii āku ka hana i ka umeke a laua, ua hele oloko a piha i ka loli, mai ke nul a 'hiki i ka liilii, a o ia ka kekahi o laua o ka hooho-ana ae: "Auwe no ka hoi e! ua hele ka umeI ke a kaua a piha i ka loli, nawai la l hoi keia mau haii£L kolohe o ka'hoo-| piha ana iho nei' i ka umeke a kaua i| ka loli?" (Aole i pau.) 1