Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 23, 4 June 1909 — GARONA KE KIAI HALE IPUKUKUI A I OLE Na keiki Olulo i Hoopakeleia Mailoko Mai o ka Ino. [ARTICLE]

GARONA

KE KIAI HALE IPUKUKUI A I OLE Na keiki Olulo i Hoopakeleia Mailoko Mai o ka Ino.

MOKUNA XIX. -nwau ka iuea i kaili mai iaia mai ka umauma mai o«ke\:A\i iuvu e y»uili ana iaia, a manao no hoi au, ua hiki no ke oleloia ua'u oia i iioopakele, no ka mea ina aole ko'u hoea ana aku ma'.iiia. ina aole oia me i keia minuke a kakou e nanea Bei;'' -Na ke Akua e hoomaikai mai ia oe e ka ojjio nO kou hana ana n<» ka mea no'u iho, ua piha au i ka aie no kou lokomaikai, a '.rt-hfa na lioike aku nei anei o Ela ia oe e pili ana i ka moolelo o koiia niau nnikua?" •*Aole a maua mau kamailio no ia mea a hiki wale mai la oe, a manawa maik.ii paha keia no'u'e lolie ai i na mea e pili ana i >.4)na inau la kamalii mai ia oe mai,"' walii a Alahaki me ke ano k«:aki n<» nae no keia hoomaopopo ana ona no keia kulana ano hou j loaa aku ia Ela. •'Aole io ka o Ela i hoike akn nei ia oe i kona moolelo, a lie nani j ; 11i ia <-ia kakou apau maloko o keia keena, nolaila e hoike aku ana aii i na mea apau e pili ana iaia. •He umi-kumamakolu makahiki i hala ae nei, owau ka mea uana hoomalu ana i kekahi aumokukaua ma na kai o Inia, a ma k< ]a liuakai a makou o ka ? u waliine pu kekahi am€ ka maua wa'hi -Xo na makahiki elua ko maua noho ana ilaila, ua looliia ihoi ia kuu wahine i ka ma'i, a o ka mama hoi o kuu Ela nei, a make aku la oia. me kuu nni minamina nona. "Xo ka hiki ole ia'u ke malama mai i ka. maua walii kaikaj;iaiiiiie. ua kakau okoa aku la au i kekahi o ko'u mau ohana ma I.a<iann no ka īnalama ana iaia a hiki i kuu huli hoi ana aku no ka "Yi\ haawi aku la au i kun kaikamabine uuku malalo o ka malu «. kt- ka]»ena o kekahi moku e huli hoi ana no Ladana, me ka ukali 111 ana aku o ka'n mau kauwa elua me ia, a he oiaio, aole i loaa aku ka leka a'u o ke kakau ana i ko'u ohana ma Ladana. I kela manawa a ke kanaka malaina hale i]>ukukui i hoolaha ae ai maloko o ua nuiK*])a no ka loaa ana iaia o kekahi wahi kaikamahine u"uku, a<>].* l<»a i loaa aku ka ike i kuu ohana. no ka haalele ana, aku o kuu i na kapakai o Inia, a pela i hoomaopopo ole mai ai lakou i jia mea maloko o kela hoolaha. -l*a loaa ae ka lohe ia'u ma Kolokata no ka poino ana o ka moku o kuu keiki i hoi mai ai a aole loa au i manao, ua loaa kekahi in< a nana oia i hoopakele, a no na makahiki elua. ko'u noho ana ihiila, alaila ua huli boi loa mai la no ka home nei. o keia mau makahiki ehiku i hala ae nei, ua hoopoina h.-aia na hoomanao ana no kuu keiki mai kuu noonoo aku, a aia wale no ka'u mau nana ana akuv maluna o ko'u mau waiwai ma Kumalana. "Ke hoomanao la anei oe i kela halawai mua ana o kaua ma ka hale liookipa? I hele aku au e makaikai i kekahi o ko'u mau aina hanai holoholona, a i kou manawa i hoike mai ai i kou moolelo, me ko hoike pu ana mai hoi no ka hoopakeleia ana o kekahi wahi kaikaniahine uuku e oe, aole loa i ala iki mai na lioomanao ana no kuu wahi kaikamahine uuku ia manawa, mamuli o .ka lilo o kuu noonoo no kekahi hana okoa ae. •'la'u nae e holo ana ma ke alanui, me he mea la ke pa mau mai la kau mau olelo apau i haha'i mai ai ia'u ma kuu pepeiao, a nlu mai la ka hoohuoi iioko o'u, malia paha o na w&hi kaikamahine iiei au o ka hoike ana mai ia'u, o kuu wahi kaikamahine ia a'u i manao ai ua make. < 1 "Aole i loihi aku kuu noho ana ma kahi o kela aina. o'u, aka ua hoi wikiwiki mai la au no Ladana nei, alaila hele aku la no. ka liui kino ana me ke kaikamahine au o ka hoike ana mai ja'u. -Hoea aku la au i Devona Hila, ma ka hale o ke kanaka malama hale i]Mikukui. a ia'u i ike aku ai ia Ela nei, aole e hiki ia'u ke h«Mihewahewa aku iaia, a he oiaio o ua waiii kamaiki nei no ia a*u, eia nae ua hele oia a nui maoli, aka aia no na hiona maopopo loa n:a kona helehelena e hoike mai ana, āia kuu koko e holo ana iloko una. I -He mea eliaeha nae o ka naau no'u ka hoike ana ae i ke ano auie ka liaawina i kau aku maluna o ke kanaka pialama hale ipu'kukui, oiai i kuu wa i hoike aku ai iaia, o kuu keiki kela, ua uwe maoli <»ia nie ka ininamina, a hiki i kuu koi okoa ana a.ku iaia e lioi i!iai me a*u e noho ai, eia nae ua hoole paakiki loa mai oia, me kona i okoa ana mai no lioi ia'u e aho kona make ana mamua o kona hoi ana mai me a'u e noho ai. "Ya ike maoli aku no au i ka eīiaeha o kona naau, a pehea aolo onei i loaa like aku ia liaawina ia oe e kuii Ela?" •*E kala mai oe ia'u e papa ke olelo ae. he keu maoli ka nui o kuu alolia nona," wahi a Ela iaia i holoi ae ai i na waimaka mai l.ona inau papalina ae, alaila hoomau hou mai la i kana kaniailio ana. "He kanaka maikai maoli o Luka Garona, a ua kohu makuakane ponoi no hoi no'u i ka manawa i loaa ole ai ko'u makuakane Aole no e holoiia ae na hoomanao ana nona mai ko'u noonoo ae, a !•-hea hoi e hiki ai, oia ka mea nana e malama a e pulama ana ia'u iiH- ka maikai loa. a ina no no kuu ike aku iaia i keia manawa, e liookipa mai ana au iaia maloko o kuu home nei, a liaawi aku i na inea apau i loaa ia'u. "l*a aie au i kona lokomaikai, a o ko ike ana mai ia u e papa ine keia kino o'u, inamuli wale mai no ia o ka nni o kona lioomanawanui. a ke liopoliopo nei au, me he mea la, o ko'u kaawale ana mai i.ūa mai, ua lilo ia i ukana luuluu nana e aua.mo mau ai iloko o kona mau la o ke ola ana." "A pehea e Sir Uilama," i pane mai ai o Alabaki, me ka holoi 1 n ana ae no hoi i kona mau waimaka. "E hiki ana anei ia oe ke ku.hikuhi mai, a i ole ia hoike mai paha i kona wahi e loaa ai ia'u k<> huli aku?" "He ninan hiki. ole kena. ia'u ke pane aku ia oe e Alaba.ki, oiai n.alio]»e koke ilio o knu kaili ana mai ia Ela, ua haalele aku la oia i kela liana, aole loa au i lohe hou nona ma ia liope mai a hiki i keia manawa. He nui ka'u mau leka o ke kakau ana aku i Devona Hila <• ninau aku ana nona, eia nae e>boike mai ana na kamaaina o kela wahi. aole o lakou'ike iaia." Xo ko Sir Uilama ike aku i na hiohiona kaumaha maluna o na "]»io. no ka hoalalaia ana mai o na mea e pili ana ia Luka Garona, n«»laila ua hoohuli ae la oia he kumwhana okoa ka lakou e kamailio ii. eia nae he hana paa-kiki loa na Alabaki ka hoomalielie ana i na • iianao uluku iloko ona', a mamuli wale no o ko Ela nolio aku imua " kona alo, ke kumu nana i kaohi mai iaia e noho a hoololie aku | i na inea e kamailioia mai ana iaia, a aole no hoi oia i liiina iho i ka j li«»ike ]>u ana aku i na mea e pili ana i kona moolelo ponoi iho. Mahope o ka lakou paina ahiahi, ua hooh.ila liouia he mau iioia loilii o ia po e lakou ina ke kamailio ana.-a ua kokoke i na liora aninoe, akalii no iakou a hoi aku no ka hooluolu ana. Xo Alahaki iho nae. aole e hiki iaia ke hoi koke aku e booluoiai he nui na mea i halawai mai me ia iloko o ia la hookahi. O kona ku ana imua o ka aha hookolokolo ame kona hookuuia ana niai, mamuli o ke kokua ana a Sir Uilama, kona hookipaia ana e keia kamaaina. kona halawai pu ana me Ela, ua hele maoli keia

mau inea a lilo i īaea hooniua i kona noonoo, a no ka nui makehiamoe maoli, ua haule aku la oia hooluolu no ia koena po. MOKUNA XX. Ma kekahi kakaliiaka ana ae nae, ua hoea koke mai la kekani kauoha ia Sir l'ilama no ka hele ana aku ma kekahi hookolokolo koa, lie kauolia hoi e liiki oie ai iaia ke pa.le ae, a ma kela huakai ana, lie pono iaia ke lawe pu aku i kana kakauolelo, a e koe koko> \\iii wale iho ana no o Ela ame Alahaki ko ka hale me na kauwa lehuleliu no hoi. , Mamua o ka haalele ana mai o ua Adimarala la, no ka hooko ana aku i ka liana koikoi i hooiliia mai la maluna ona, ua i mai la oia ia Alabaki i ka pane ana mai: "E liala ana ia ? u lie elua pule ma keia huakai a'u e hele nei, aka aole au mea-e hopohopo ai ke noho ma kuu nei. Aia kuu keena h<»luhelu buke, ua hiki ia oe ke hooliala i kekahi manawa ou maloko olaila ma ka nana ana i na buke, a ina no >hoi oe e molowa, e kauoha aku i ke kaliu kaa e lawe aku ia oe e liooholoholo ma na wahi ano nui o ke kulanakauhale nei. "He mau pule hoomaha wale no keia nou a liiki i kuu huli hoi ana mai, alaila nana aku au i kekalii mau mea nou e pono ai, a oiai ke noho pu nei no hoi olua me Ela, ua liiki iaia ke haawi aku i.na mea apau nou e hauoli ai, x>iai ua aie oia ia oe, a peia hoi au i aie pu aku ai ia oe no ke ola o kuu keiki nei," o keia na olelo hope a Sir Uilama i kamailio hoolana mai ai ia Alabaki, alaila ua haalele mai la oia i na opio e noho kokoolua e like me kela mau la a laua e noho pu ana ine Luka Garona. Iloko o ka pule mua o ko Alaba,ki ma noho ana, aia no laua ke kamailio like la, ke iieluhelu UUe U\ no hoi i na buke, me ka uuani nuilie ana ika iini ako laua mau puuwai pakahi. Iloko no nae o keia manawa, ke hoike mau la no o Alahaki ia Ela i ka inoolelo o kona hele ana i ka inoana. a i kekahi manawa e hoohuli ae ana no oia i kana kamailio ana i ko lakou manawa e nolio pu ana me Luka, a e hoolo<he mai ana no hoi o Ela me ka piha i ka liialaai me ko Alabaki lioomaopopo a.ku, aia pu no na hoomanao ana o Ela no kela niau la a laua e holoholo like ana ma ke ano he mau keiki makua ole. . , . Ma ka lua ae o ka pule ua kuu liilii aku la o Alabaki i na mapuna wai o kona uuikemake ame kona iini, a aole no nae i lioi nele mai ia mau hoao ana aku ana, oiai e haawi mau mai ana o Ela i kana mau minoaka «hoohie ana, a ia manawa i ike ilio ai o Alabak», o laua. no ka a elua iloko o ia kulana hookalii.* I ka hiki ana mai i ke kolu o ka pule, aole o Sir Uilama. i huli hoi mai, aka aole no nae ia i līlo i mea'auo nui i ka noonoo o na 'Opio, a i kekahi ahialii, e noho like ana laua mawalio o ka lanai 0 ka hale, e nanea ana no lioi i ke kamailio, a ia wa i hoomaka hou aku ai o Alabaki e lioalala i na hana o ko laua mau la bebe, a hiki 1 ka i okoa ana mai o Ela. w AoIe loa au e uluhua i ka hooīohe ana aku i ko kaua ano iloko 0 ia mau la, a ina o kau moolelo liookalii wale iho la no ia e noke mau mai ai ia'u i ke kamailio, e lilo ana no ia i mea na'u e hoilioi loa ai." "Ua pilia maoli no kaua i ka hauoli iloko o ia mau la a kakou e noho ana, aole anei hoi pela e Ela?" "'Owai hoi ia inea lioole aku i ka hauoli, oiai e heleia ana ka hoi na wahi apau e kaua, a ua aneane maoli no e naha kuu puuwai 1 kela wa o kou nalowale ana mai ia'u aku, a pehea e Alabaki, aole anei hoi ke hauoli nei no lioi kaua i keia ihanawa?" "Malia paha he hauoli i kou manao, eia nae he kaumaha i ko'u;* wahi a Alabaki me ka nana pono loa ana. aku ma na maka o Ela. Ua lalau mai la o Ela i na lima o Alabaki, me ka nana pu ana mai hoi maluna o ke kanaka opio, a ke ike aku la o Alaba.ki, aia io ka niakemake ame ka iini o Ela e noho mau aku o Alabaki me ia, a o ia ka ua kaikamaliine nei o ka ninau ana mai: "E oluolu anei hoi oe e Alabaki e hoike maopopo mai i kou manao ina kela mau olelo au o ka hoopuka mua ana mai nei?" "He mau olelo hiki ole ia ke hoopukaia?" i pane aku ai o Alabaki me ke ano kuoo. "Alaila aole ka paha no'u kena manao au o ka malama ana, ina pela na hiki no, a ina hoi no'u. alaila. e hoike mai hoi paha oe ia'u, malia hoi he manao maikai no hoi ?" "Aole he mea e ae nona ka manao a'u i makemake ai e hoopuka aku, aka nou hookahi no ia e Ela, aka pehea nae e liiki ai ia'u k<> hoopuka aku," a hiolo makawalu iho la kona mau waimaka, me ka liaalulu pu ana o kona mau lehelehe, a ia manawa i neenee loa aka ai o Ela a pili ma ka aoao o Alahaki noke hou aku la i ke koi a hiki i ka pane ana mai o Alabaki i ka i ana mai: "Jna aole e hiki ia'u ke hoike aku ia oe ma na huaolelo maopopo, aole anei e liiki ia oe ke lieluhelu mai i na mea i palapalaia ma kuu umauma?" "Ua hiki ia'u ke ike aku i na hiohiona o ka mea au i manao ai e kamailio niai, a no keaha no hoi ka mea hiki ole ia oe ke kamailio mai ia'u mamua hoi o kou uumi wale ana iho no iloko o'u?" "He mea makehewa wale no paha ka hoike ana aku ina) no hoi ua maopopo mai la no hoi ia oe?" "He mau mea ia e hooluolu mai ana i ko'u manao e Alabaki, nolaila e oluolu hoi oe e hoike mai ia'u," i noke paakiki loa aku ai no o Ela i ke koi me ka moe okoa ana mai imua o ka umauma o Alabaki, a ia manawa i hoala pono ae' ai o Alahaki ia Ela iluna a nana ]»ono loa aku la nia kona mau maka a i aku la: "He nani hoi ia, ua hookikina mai nei oe ia'u e hoike aku ia oe i ka manao a'u e hiipoi nei, a oiai no hoi ua maopopo aku na hiona o ua manao la ia oe, nolaila e Ela, e hew& anei au ke 'olelo ae, ua aloha aku au ia oe, me kuu uhane apau?" "Alaila no ia aloha wale no ka paha kau e noonoo nui ana?" "Ae, no ia. mea hookahi wale iho Ja no, a o ka'u no ia e hiipoi nei mai kela manawa mua loa i komo mai ai kuu poo malalo o na j kaupoku o keia home." U A pehea aole anei hoi i loaa aku ka hauoli id oe iloko o i;i aloha?" ''O ka hauoli aole loa ia i loaa ia'u i keia manawa." a Ke hoomanao nei au e. Alabaki, i kou olelo ana niai ia'u no kou hauoli iio kou aloha ia'u." "He oiaio ia au e i mai la e Ela, aka o ia aloha nae, ua kaokoa loa ae ia mai keia aloha ae. Ia mau la a kaua e holoholo pu ana, ua lawe mai au ia oe, me he mea la na'u ponoi oe, i kela mau manawa a'u e haawi aku ana i ka'u mau pulama ana no kou pono, na manawa a'u e haawi aku ana i ka'u mau makaala ana apau, aka i keia manawa, ua kaawale loa aku oe mai a'u aku. "Ua lilo maoli kaua i mau kanaka makua i keia manawa, a ua holo aku ko kaua mau manao e like me ko kaua mau makemake iho. Xo ka lioike ana aku ia oe me ka hookamani ole o ua aloha la i kukuni paaia iloko o kuu puuwai, ua hiki ole ia ke hoea aku i ka hopena i upuia aku ai, a no kuu manao he mea maikai no'u ka hoike ana. aku ia oe i keia mea pela au i luai aku la imua ou me ka huna ole iho i kekahi mea." "Pehea. ilio la lioi e hiki ole ai ke hookoia kela aloha ou?" "Ua hiki no ia oe e Ela ke hoomaopopo mai oiai he hana paakiki no'u ka hoike maopopo aua aku ia oe." "Mai maka'u a mai kopohopo i ke kamailio maopopo ana mai ia'u i kekahi 'mea," i hawanawana aku ai o Ela me ka leo malie imu.a o Alabaki. "Ae, akahi no a loaa mai ka manao ia'u no ka hoike ana aku ia oe ika ukana nui a kuu puuwai e hiipoi nei. Ua i mua aku nei hoi au ia oe, ua aloha a.ku au i kuu Ela, o ua aloha la, he aloha ia e liiki ole ai ke kiola waleia, koe wale no ka hookoia o ka hopena i manaoia aku ai a ma ka hoike pokole ana ae he hookahi wale no inoa nana e hoomaalili mai i kona mau aoao." (Aole i pau.)