Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 27, 2 July 1909 — KA HALAWAI A KA PAPA LUNAKIAI. [ARTICLE]

KA HALAWAI A KA PAPA LUNAKIAI.

O Mr. Sanders ke kanaka a ka Meia i wae ai i kanaka nana e nana i ka waiu, eia nae aohe i aponoia e 1-a Papa Lunakiai ma ka lakou halawai i malama ai ma ka po o ka Poalima i hala. No ia.nele ua wae hou oia ia Mr. Silva ma kona wahi, ua lioopaneeia ka noonoo ana i kona inoa i loaa i manawa no ka Papa e noonoo ai i kona kupono. Ua kokua o McClellan i ka inoa o Mr. Sanders, a pela pu me Quinn. Ua kokua o McClellan i ka inoa o Sanders mamuli o kona ku-e i na inoa e ae e holo ana no ia kulana. Ua kohoia o Kauka Bruce McV. Maekall i Kauka no ke Kalana me kekalii leo ku-e ole, a pela no me ke kohoia ana o Kauka Monsarratt i Lunanana i'o Dipi, a pela aku. I ka wa i laweia mai ai ka inoa o Mr. W. K. Williams i Lunanana i'a, ua pahaohao na hoa n 0 ka īke oleia o kona helehelena ame kona ano imua o ka Papa, a pela pu me ka wa i laweia mai ai ka inoa o Jos. Kauai e noonooia. Ua pouli loa na hoa i ka ike ana iaia owai la ia, eia nae, ma ka Uoomaopopo aku ina i waiho hou mai ka Meia i ka inoa o Williams, ina ua apono koke ka papa i kona inoa. I ka wa i pau ai ka halatfai ua halawai mai la me na Lunakiai o Mr. Williams, eia ka he kanaka no i kamaaina mua ia lakou ua hoohewahewa nae i kona inoa. Ua aponoia na makai kula he umikumamalua. Ma ka Mr. Cox nana ana i na inoa o na makai kula lie mau inoa Pake kekahi, a oia kana i kamailio ae ai he makemake* oia e ike he poe kupa Amerika anei laua aole paha. Na ka Meia i paue mai ua hui kamaiiio oia me ka Luna Nui o ka Oij hana Hoonaauao, a ma kana olelo mai ua hookupaia laua. Ua lilo kela hoakaka a ka Meia imua o ka Papa i mea e hoopauia ai ko lakou pohihihi, Ua lioakaka pu ae'ka Meia imua o ka Papa he hana pono"loa ka ponoia o na Paka ma kahi koleoke i na uwapo, a- ua lilo no ia hoakaka ana i niea aponoia e ka papa. A no ia manao o ka Meia ua waiho ae oia i ka inoa o Charles Fern i kanaka nana e malama ia mau paka. Ua hooholo lokahiia ka inoa o ka moho nana e malama ia mau paka. O ke kanawai Kalana a Mr. Logan i W aiho mai ai i kekalii mau halawai i hala hope aku nei e pili ana i ka hookumu ana i oihana hoolako no na laleo apau o ke aupuni Kalana, ua vitoia e ka Meia. He mea waiwai ole wahi ana, oiai o na oihana lilee ole a pau e lawelawe mai nei i ka lakou mau hana ua ikeia no l«a holopono e makemake oleia ai ia oihana i keia manawa, 0 ka aeia *ana e hoolakoia na hemaliema o ke aupuni kulanakauhale mamuli o lea lawe ana ma ka aelike ke kumu e lilo ai kela oihana i manaoia 1 mea waiwai ole. E noonoo ana palia na Lunakiai i ka -vito a ka Meia iloko o elima la a pane aku aole paha; ma ka hoomaopopo aku nae me he mea la e liamau ana na Lunakiai apau mamuli 0 ka pololei o na hoakaka a ka Meia. # Na Clemm Quinn i waiho mai he noi d hana kokeia na alanui o Palolo mamuli o ka ikeia i ka inoino maoli no ka hele ana, makemake kolaila poe hookaa auhau e hinuhinu kolaila mau alanui. Na ka Lunakiai Quinn i hoakaka ae e waiho ka hana ana i na alanui o na wahi mawaho o ke kaona a hiki i ka malama o Augate oiai he nui no na alanui ma ke kaona nei- (kahi 1 hana mauia a lilelile) e hoopau pono aku ai i ka hana ana; aole i pau maikai ke alanui Moi i ka hanaia a pela me kekalii mau alanui e ae o ke kaona nei. Ma ka hoakaka a ka Meia o na alanui inoino lpa e hiki ole ai ke hele aku a hilei i ka ipuka hale ke hana muaia a mahope na wahi e ae. He olelo hoolaha ka Lunakiai McClellan i waiho ae'ai imua o ka Papa ma ka palapala e noi ana, e hookuuia oia mai ka hana aku oiai oia e haalele iho ana i keia mau mokupuni no ka holo ana i na aina e. E haalele iho ana oia ma ka la 7 o lulai a hoi mai ma lea la 10 o Sepatemaba. Ua waiho ae ka Hope Loio Kalana Milverton i ke kanawai e pili ana» i ke kukulu ana i na hale hoolimalima i waihoia mai 'ai imua o ka Papa e ka Loio Weaver ma ka aoao o ka Hui Kaahumanu o Makiki, e ke'ake'a ana i ke leukulu ana i mau hale hoolimalima ma ia mau wahi. O ka hoololi wal'e 110 i hanaia ē ka Hope Loio Milverton ma kela kanawai e pili like kela kanawai ma na wahi apau o ke kulanakauhale holookoa aole hoi ma Makiki wale no, o ia lioi ma ke kulanakauhale ame ke Kalana holookoa o Honolulu aole hoi ma ka Apana o Honolulu wale no. E liooliloia ana lee kahua o ka paka i manaoia no Wahiawa i pa Aupuni hoopaa holoholona. He noi ka i wail>oia ae 6 ka mea liana pahao ame na kia hoomanao o leeia kulanakauhale, Erank Henricks e paniia ke alanurhelewawae e pili ana i ka ilina o Kawaiahao no kanaono la oiai e hanaia ana ka pahao e hoopuni ana i ka ilina. Waihoia i ke Komite Alanui. He palapala ka i heluheluia imua o ka Papa mai ka Peresidena mai o ka Papa Ola Mott-Smith e pili ana i ke leahua hou o ke alanui aupuni e holo ana a hiki i ka halema'i o Kalihi a waihoia i ke Komite Alanui. Ua welieia na leohokoho ana no na lako o ke Kalana no ka mahina o lulai, heluheluia a waihoia no na koho a ka poe kolio haahaa. Ua haawiia aku ka ae ia Matsumoto e pani hapa i ke alanui helewawae ma kahi kokoke i ka Empire Theatre ame ka Hub. E pili ana i ka palapala hoopii mai Palolo mai e hanaia ko lakou mau alanui aupuni i hiki kupono ai ke hele ua hoike ae ke Komite Alanui i ko lakou ae e hana kokeia ia wahi ma keia mua koke iho. TJa hoopanee iki ia ka hana ana i ke alanui o Kaimanahila a ka wa pono. Ua haawiia ia W. W. Dimond & Co., ka aelike no ka hoolako ana i ka halepaahao o Kawa me na lako halekuke apau. O kana paha ke koho haahaa aole paha, eia nae ma ka manao no o ke komite ua lilo aku la iaia ka aelike. No ka mea e pili ana i ka palapala hoopii e liana houia ke alanui Luapohaku a Puowaina ua ike' ke komite no Kapiolani Estate ia wahi, nolaila aole lakou e ae ana e hooloihi houia aku kela alanui. Ua hoike aku ke komite i na makaainana e noho nei malaila, ina e loaa mai ana ka eia ia lakou mai Kapiolani Estate mai e hana i alanui alaila e hana koke aku no ke Kalana, aka, e like iho la me ia i keia manawa, aole ke komite e ae ana e komo kuleana ole aku malaila. i Ua hooholo ka papa a hookaawale i

ka huina o $100 no ka hana ana i na hoailona ma na huina alanui mamuli o ke noi i waihoia mai mai ke alanui Thurston mai. Ua aponoia na bila kikoo ukuhana ame na koi no ka hapa hope o lune. Ma ka halawai a ka Papa i malaina ia nia ka po Poakahi nei, ua nui ke ku-e o na Lunakiai e alakaiia ana e Aylett i ka Puuku Kalana no ka hoopii ana i ka ukuhana o aneane e pau loa na limahana o ke Kalana. Ua laweia ae e Aylett he mau olelo hooholo e hoakaka pakahiia ka ukuhana o kela ame keia aole hoi ma ka puu huahelu nui e like me ka Logan i waiho huikau ae ai i $300,000 ine ke akaaka ole o ka maheleheleia ana o ka'uku o kela ame keia. I kinohi ua manao na hoa o ka papa e kinai i na olelo hooholo, aka mahope o ka noonoo ana ua pono ka Aylett, ua kakoo o Kane ame Ahia i kana, a o na hoa ma ka aoao ku-e o ia o Logan, Quinn ame McClellan; pai a pai mamuli o ka ole ana mai o Mr. Cox. Mahope iho ua hooholoia kekahi mau Olelo Hooholo, a i ka holopono ana'o ia mau mea ua pau ka hapanui o na Olelo Hooholo e iho i ka hooholoia me ka hakalia ole, he hana hoi nana i hookahaha loa aku ia Mr. Aylett. Ua liolopono kekalii' mau hookohu a ka Meia. Ua hookohuia o Halvor Myhre i Lunanana Waiu a o A. K. Williams i Lunanana i'a ma na makeke. O ka bila haawina 'nui e hoaka.ka ana i na hoolilo no na ukuhana, na lako meahana ame na pono apau o ke Kalana nona ka huina he $312,568.50 e like me ka Logan i hoonohonoho ai, aole i korao pu maloko o ia huina na hoolilo no ke kaa otomobile o ka Meia. i hookaawaleia ai, aka ua komo maloleo o ia huina na ukuhana i hoomahuahuaia ma na oihana like ole o ke Kalana. Oka bila haawina i heluhelu muaia ai a hoolioloia ua oi loa aku ia mamua o mau hualielu a Logan i waiho hou mai nei. Maloko o ka Olelo Hooholo a Aylett i v waiho mai ai ua hoakakaia maloko olaila na ukuhana o ke keena o ka Loio Kalana e like me ia malalo nei: No ka Hope Loio Milverton he $225 no mahina; lie $40 hou iho, he $185 no mamua. . Kokua Elua, A. M. Brown, $200, mai ka $175 mai. Ua hooholo loaia ka ukuhana o keia mau hope mamuli o ka hoakaka a Logan i ka nui I maoli no o ka laua hana. Ke Kakau- J olelo 1 Nui i $110, a no ke Kakauolelo | pokole i $100 no ka mahina. Ua hoopauia ka Elele o ia keena a he hoonele ana aku ia ia Willie Crawford mai kana wahi papaa berejia aku. Ua ku-e mai o MeO'lellan i na ukuhana o Milverton ame Brown mamuli o ka hoo-! holomuaia ana o ko laua mau ukuhana e kekalii halaw'ai a na Lunakiai e haawi paa ana i ko laua mau uku ma ka $200 ame ka $185 pakahi. "He liana pono na ka Papa ka noonoo pono ana ina hoolilo'' wahi aka i Meia, "no ka mea, ke ike aku nei au ua hoopiiia na ukuhana ina na oihana likei.ole o ke Kalana. Mai uhaai ioa aku oukou i na hoolilo, me he mea la no ;keia mau mahina hou aku eono ke hopohopo nei au i ke oki houia mai o na ukuhana mamuli o keia ololiani o na Kepani, a e emi mai ana na loaa auhail, a na Lunakiai Logan i hoakaka aku ai mamuli o na hana hou i hookaūia mai maluna o na poo.o na leeena oihana pela i hoopii houia ae ai ka ukuhana i kupono no ia mau hana hou a ka Ahaolelo i hooku hou ae iiei maluna o ko lakou mau hokua. Na ukuliana pakahi i hoakakaia maloko o ka Olelo Hooholo a Aylett. Maheleolelo Hawaii ame Kakauolelo, $115 no ka mahina; Maheleolelo Pukiki, $75; Paniolo, $75; Kepani, $75; Pake, $75; a ipamuli o ka hiki ole ana mai o Cox ua hoopaneeia ka liooholo loa ana. • ! Mā ka Olelo Hooholo no a Aylett no ke keena o ka Puuku Kalana: Kakauolelo poo, $150 no ka mahina; kupakako no na laikini, $125; kona kokua he $125. No ka bana. Hawaii, he $185 o lee kumu, kokua kumu, $85; a no na kanaka e ae, mai ke $75 a hiki i ke $30 o ka mahina. Keena oka Lunahooia: Kakauolelo, $125 no ka mahina; kokua kakauolelo $85 no ka mahina. Keena o ke Kakauolelo Kalana: — Kakauolelo Nui $150 no ka mahina; Kakaupokole ame ka mea kikokileohua, $105; kokua Kakauolelo, $100; kakauolelo malama o na palapala, $90. Na kiai Paka: Elua no Kamaki Kuea, $40 pakahi; elua no Aala, $40 pakahi; hookahi no ka Ema Kuea, $40; hookahi no na paka ma na uwapo, $40. Keena o ka Enekinia: Ko ka Enekinia, $250 no ka mahina; no ke kokua, he $150; hookahi k&naka lawe laau, $40, a no ke leanaka huki kaulahao, $40. Keena Kinaiahi: Luna Kinaiahi Nui, $200 no ka mahina; kokua enekinia, $14o; elima mau kapena ma ke $85 pakahi; ekolu lukanela ma ke $70 pakahi;- elua lukanela ma ke $75 pakahi. Oihana Alanui: Luna alanui ame ka Luna Nui o ka oihana opala, $250 no lea mahfna; Kikola, $80; Mea malama buke, $150; kakauolelo pokole, $100; luna o na paahao, $75 pakahi; ua wailioia ke kumuhana o ka oihana alanui ma ka papa. _ Ua hoole o Aylett ame Ahia i ka 0. K. • ana i kekahi bila no ke kikokiko ana i kekahi kanawai a ka Lunanana Nui o na hana paipu, a pela aku, me ko laua hoakaka ana o ka Loio Kalana wale no ka .mea i aponoia e hana i na kanawai Kalana. He $19 ke koi no kela hana i hanaia.. Ua haule ke koi ma ke koho ana. . Ua aponoia ka hoike a ke Komite Kukui Uwila. O na lilo apau no ka hana ana i mau kukui hou he $900. La kauia kekahi mau kukui. Ua heluheluia kekahi leka mai a G. K. Carter mai ma ka aoao o na kaliu waiwai o ka halema'i Moiwahine e noi ana e hoike aku ka Papa i kana olelo hooholo e pili ana i ke kokua ana aku ia halqma 'i, a ma ka Logan hoakaka ua hookomoia kela koi iloko o ka bila haawina o ka halema'i. Ma ka hoakaka a Logan ua hoike mai ka Loio Kalana iaia he $1000 no . ka mahina ka itamu i waihoia ae iloko o ka Ahaolelo i hala, a kiolaia ai e ka Ahaolelo. Ua hookomoia maloko o ka •bila haawina he $1150 no ka halema'i Moiwahine no ka mahina. Ua noi mai ka Luna Nui o na hana liou i ka papa e huli i hale hou no ka oihana alanui oiai oia e makemake ana e hoihoi ae i ke keena Aina iloko o ka mmi a ka oihana alanui e noho nei i keia manawa. He leka ka i heluheluia ae imua o ka Papa mai ia W. W. Hall ae e koi ana i ke Kalana e hana koke i ke alanui mahope o ko laua mau hale me S. M. Damon.