Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 29, 16 July 1909 — HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA

Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA.

MAKAIKIi; r\\"!l.A. 0 keia moolelo hou e paneeia aku nei iniua o ko ke Kuokoa ]»oe heluhelu, he moolelo ia no kekahi makaikiu opio i kapaia o Uwila. a 110 ka inea iloko o na wahi hakihaki kanawai apau e hoea mau aku ana oia ilaila iloko o ka imo ana a ka maka. 1 ka hookolo mau ana aku maliope o kona meheu, e loaa no auanei ka hoomaopopo ana i kona ano maoli, e hiki ai ke kaena ae, he oj>ua oia i ka maka o ka uwila, a he aka maalo hoi i k& imo anu a ka maka. I ka welie ana o keia moolelo, e ike miw ana kakou i ua makaikin opio nei e kiei ana, e halo aiia ma na keena liilii oloko o kekahi lialepaahao, a aia hoi maloko mai o kekahi o na keena i pakukuia me na hao loloa kahi ana i ike aku ai he kaikamahine u'i uoua na helehelena nohea, ana e hiki ole ai ke hookuku ae me kekahi o na kaikamaliine opio ana i kamaaina ai. Iloko uae o ia helehelena u'i, ua awiliwiliia na haawina o ke kaumaha aine ke kaniuhu, a na na kulu waimaka ma kona mau lihilihi ooi i hoike okoa mai i ka nui o ka ehaeha iloko o kona uhane no kona hoea ana Snaloko o kela halepaahao. I ka makaikiu nae e nana pono ana maluna o kela kaikamaliine, ua maalo ilio la ka lunapaahao mamua o kona alo, a ia wa i lohe aku ai oia i ka pane ana mai o ua kaikamahine nei i ka j ana mai: "E oluolu anei oe e hele mai maanei, ua makemlike hoi au e kamailio aku ia oe i kekalii mea?" He lunapaahao wahine keia, no ka mea uq. hookaawaleia no ! ka luna no na lawehala wahine a pela no hoi ko na kane, a i kona lohe ana i ka leo oluolu o ke kaikamahine o ke kahea ana mai iaia, | ua hele aku la oia a ku aku la mawaho o ka puka aniani a ninau aku la: | "Ua kahea ae nei nae paha oe ia'u ea?" ; "Ae, na'u oe i kahea aku nei, no kuu makemake hoi e ninau aku ina paha aia he alahele e hiki ai ia'u ke hoouna aku i ka lolae U kuu mama e noho mai la i kau«hale e pili ana no keia paa ana mai nei o'u iloko o ka halepaahao." I "Auwe, aole ka i \ohe kou makuahine no kou paa ana mai i ka hopuia?'' i ninau aku ai ka lunapaahao wahine me ka piha i ke kahaha. 1 "0 e hoopakele i kuu mama! e hoopakele ae iaia mai ke kau ana aky o na hoehaeha ana maluna ona. Aole i maopopo ia'u ka hoea ana aku o ka lohe imua ona, aka ina paha he alahele kekahi e hiki ana ia'u ke kakau aku iaia, alaila e hoike mai oe i keia manawa ano, i hoomkmaia ae ai ke kaumaha ame ka luuluu iloko o'u no kuu makuahine. Xo kela mau olelo a ke kaikamaliine opio, ua kulu iho la na waimaka o keia "ninapaahao wahine, a o ia kana i ninau aku ai: "I ka manawa hea oe i hopuia ai a hoopaia mai iloko nei o ka halepaahao?-' ' "I ke ahialii nei iho Ia no ko'u hopuia ana, mahope iho o kun ( lawe a haawi i ka ona o kekahi halekuai i na mea a maua| o ka liapa ana nana, oiai lie maa mau no maua i ka hana malalo ona." | "A heaha ke kumu hoopii I kauia mai maluna ou, no kou hewa 0 like me ka ke aupuni i ike ai?" i "l'a olelo mai lakou ia'u, ua liopuia ka au, no ka aihue ana i na mea i haawiia mai na maua e liana aku?" "A pehea malia paha ua hewa io no hoi oe?" "O! aole loa au ame kuu makuahine i huna iho i kekahi lopi na maua, a oki loa 4 aku lioi na mea i oi aku ko lakou waiwaiio niamua o keia," i hoolio ae ai ua kaikamahine la, me ka leo o ka mea i piha me ka ehaeha me ka palulu okoa ana mai i kona lima imua o ka lunapaahao. "He k<Mi io hoi ke kupaianalia o kou liopuia aiva me ka hewa ole, a heaha ke kahua a lakou i kalele ai i ka lakou kumu hoopii?" "Auhea oe e ka Madame. aole au i ike i ke kaliua o ka lakou kumu hoopii. lloko o kela mau la aku nei, ua loaa mai la ia maua he mau lole no ka humuhumu ana aku, a o ka lole hope loa no hai kela a'u o ka lioihoi ana aku ma ke ahiahi nei, a ia'u i "waiho aku ai i ka maua buke, no ke koi ana aku i ko maua ukuhana, oiai aole maua i uku ikiia mai ho ko maua luhi, ua olelo mai la, ka ona o ka haleknai, aole ka oia e uku mai ana a hiki i ko maua hoilioi ana aku i ke koena o na lole, ana ojke kapa ana mai, ua pau ka ia maua 1 ka aihueia." "Ua hoike aku la au iaia i ka mea pol&lei, aole' loa he walii apana o kela poe lole i hunaia e maua, a ia manawa oia i kapa mai ai ia'u ina na inoa ku i ka pelapela e hiki ole ai ia'u ke lioike aku ia oe i keia manawa. , "Ia maua no nae e kamailio ana, i oili mai ai kekahi kanaka me ke ano okalakala, a'u o ka maopopo mua ole ana i kona walii 0 ka ]»ee ana a kau mai la i kona mau lima maluna o kuu poohiwi me ka i ana inai, owau'ka kana paahao." "A pehea he oiaio anei, ua hoihoi pololei aku anei oe i na lole 1 haawiia mai na olua e hana?" "E like no hoi me ka'u i lioike mua aku nei ia oe, aole loa he wahi lopi a apana lole paha i hunaia o maua." Ua hoaulieeia ae la ka nanaina uahoa mai kela wahine lunapaahao mai, oiai ua oi loh ae ka hiki ana iaia ke hilinai aku i ka ihana mamua o na huaolelo. "Ke manaoio aku nei au i kena mau mea au e hoike mai nei ia'u e ke kaikamahine, no ka mea o ke ano iho la kena o ka hapanui o ka poe kolohe, o ka imi ana i na hana apuka apau i wahi e pulapuia aku ai na paahana, a i ole ai e malele aku kekahi o -ka lakou mau dala ia oukou. He makuakane no nae paha kou e ola nei?" "Aole o"u makuakane, aka lie makualiine nae kou e ola nei, a ina oia e lolie aku ana i keia pilikia i loaa ia'u, e lilo ana ia i kumu hoopilikia aku iaia, e ku a ma'i maoli ai, a o ka make ka ukali aku mahope ona." "Mai hopohopo oe e kuu keiki no kou liihia, oiai he kanaka maikai loa ko kakou lunakanawai, a ina e lohe aku ana oia i kau moolelo, aole no e nele ana kona liolo mahope ou, a e kaa ana ke koikoi maiuna o kela poe kolohe ka lawe ana mai i na ike no ka pono o ko lakou aoao." "Aole no o'u hopoliopo no ko'u hihia, aka pehea nae kuu makuahine»?'' "Xa'u ia e noonoo aku, a ke manao nei au e hiki ana no īaia ke hele mai e ike ia oe maloko nei, a oiai hoi aole oe i ai i keia. kakahiaka. nolaila he moa anei kekahi au i makemake ai na'u e lawe mai nau?" , "Aolo o'u pololi, o ko'u ike wale no i kuu makuahine ka u mea nui e noonoo nei, a no ka mea ina no oe e lawe mai ana i na mea al na'u. aole no au £ ai aku ana a hiki i kuu ike ana i kuu mama.

| "Ina pela e lioouna.koke aku ana au i kekahi mea no ke kii [ ana aku i kou makuahine e Uele inai, aka he inea pono no nae ia oe l e inu walii ti a kope paha," a o ke kaha mai la no m o ka wahine lunapaahao hele uiai ke keena mai o ke kaikamahine i hoopaaia ai. MOKUNA 11. Ia hala ana aku nae o kela wahine, o ka manawa ia i oili niai ai kekalii kanaka kino loihi a iaia i hookokoke mai ai ma ka puka aniani o ke keena a ke kaikamahine e noho aku ana, ua haawi mai la oia he minoaka hoohie, eia nae aōle no ia he mea e hilei ai ke lioonalonalo ae i kona ano maoli, oiai ua piha keia kanaka i na hana ekaeka o ke kulana haahaa loa. Ia ike ana mai nae o kela kaikamahine, ua emi aku Ia oia ihope me ka pilia i ka maka'u, aka ua kahea aku la nae ua kanaka nei: "Auhea oe e Hete, kuu keiki, he keu maoli ko'\i kaumaha mamuli o ka haawina i lOaa ia oe," a hoomaka iho la oia e uwe, me lie mea la ua piha io oia i ke kaumaha e like me kana mau olelo e lioike aku nei. "E Mr. Uere. ke hoike mai nei oe i kou kauinaha no'u, aka ke i aku nei nae au ia oe, aole loa au i makemake e lohe aku i kou a e hoolohe aku hoi i kena mau olelo kohu ole au no'u." "L'a piha kaumaha maoli no au nou ame ko makualiine, a o ke kumu nui iho la ia o ko'u hele ana mai e ike ia oe i keia kakahiaka n hoike aku. no ko'u auamo pu ana me oe i keia haawina." "Ina o ke» ano ia o kau misiona o ka hiki ana mai la, alaila aole o'u makemake e komo pu mai oe iloko o ko'u mau kaumaha, e pono no oe e kuumaha nou iho.'' "Aole wale no o ia ka'u misiona o ka ihoea ana mai la, aka no lee kokua pu ana ia oe i wahi e kaawale ae ai na hoopilikia ana mai ia oe aku. He oiaio he nui ka olua mau kekee a ku no hoi i ka hoihoi ole i hana mai ai ia'u, aka e hoike aku ana no nae au i ka'u mau hana maikai ia olua. u lna no lioi paha aole olua i kaui>ale mai i ka'u mau kokua e j noke mau aku ana i ka haawi ia olua iloko o na manawa ae nei i hala, ina aole e hookomoia aku oe iloko o ke kulana kupilikii e like me keia. v i "'Alaila ke manaoio loa uiai nei anei oe, ua lawehala io au i ka ha'i, a pela ilio la i kau mai ai keia haawina maluna o'u?" "Aole e hiki ia'u ke hooia aku pela, aka ke a'o aku nei au ia oe e hoike mai i na inea apau ia'u, a i ka manawa auanei e hoea mai ai o kou hiliia no ka liooloheia ana inma o ka lunakanawai, na'u e kokua aku i wahi nou e lanakila ai mai! keia hewa koikoi ae.'' "Aole loa o'u makemake i kau mau kokua ana e kena kanaka lapuwale, lie oi loa ae ko'u noho ana a make maloko o keia keena paailiao mamua o -kuu ae ana aku e hoopaa aku ia'u iho malalo o kekahi kanaka i kaupaonaia kana mau hana lapuwale. '•He hookalii nae a'u mea e makemake ai ia oe e hana mai, o ia no ko ku leoke ana a liaalele mai ia'u i keia manawa, oiai ua lawa no au me na hoaloha na lakou e kokua mai ia'u iloko o ko'u mau pilikia, a e hoea mai ana lakou ilolvo o ka manawa pokole mai keia manawa aku." " Ia pau ana iho no o ke kamailio ana mai a ke kaikamahine, o ka wa ia i lolieia aku ai ka pane» ana mai o kekahi leo mahope aku a Mr. Gere i ka i ana mai: "Eia au ka lioalolia au' e kali nei e Miss Bete Lanada, a ke hoomaikai ae nei hoi au i na Lani no ka ae ana mai ia'u e hoea inai i ka wa pono loi\ no ke kupale ana no kou pono. E nana i keia moo nahesa ka mea e lioao nei e wili i kona liuelo a e haawi aku i kona wai awa iloko ou e ke kaikamahine," a kuhikuhi iho la oia i ke keonimana mua o ka hoea ana aku me na olelo pelo imua o ke kaikamahine no leana mau kokua ana. O ka mea nona ka leo i loheia aku ai, lie keonimana opiopio oif- ; a e lulie ana lioi kona lauoho i hoololoaia a kohu ilikini. Aia mo kona mau maka na helehelena o ka wiwo ole ame ka uahoa ke (halawai me ka poe kolohe, a ke lele wale la no kona mau onohi maka mai kekahi walii a i kekalii. 0 kona kulana ame kona oiwi kino, he kilakila ia e like me na kaikamahine u'i opiopio; alea aia nae ma kona mau lima kahi i kukuni paaia ai ka wikani ame ka ikaika e hiki ole ai ka holona ke hoonailioa aku me ia ma ke ano kuliiliewa i kona ano. O ua keonimana opio la, oia no ka mea nona keia moolelo a i kapa ia lioi o Makaikiu Uwila, ka mea i kauia ka weli e ka poe hakihaki kanawai a]»au, a o ka mea nana i hoopahaohao aku ia lakou, me lie aka maalo la no ke kulu aumoe. "Owai oe e keia kanaka?" i ninau mai ai o Gere, me ka huli ino ana mai ihope ma kalii aka makaikiu eku aku ana. Mahie ae la kela ano kaumaha ana o ka hoopunipuni āna aku i ke kaikamahine, a .hekau iho la ke ano kepolo maluna ona, e hoike okoa niai ana i kona kohu nahesa. „ "Ha, ha'.'- i noke ae ai ka makaikiu i ka akaaka, a i aku la: "Owau kekahi o na hoalolia o keia kaikamahine opio hewa ole, i lilo i luahi no na hana a na kanaka lapuwale e like me kou ano e kena kanaka." "He keu maoli ka hoi ko'u hauoli $o kou hoea ana mai nei e Pilipo, Kelemania," i pane mai ai o Miss Bete maloko mai o kona keena paahao iaia i ike mai ai i kona ihoalolui. Pehea Ia i loaa aku nei ia oe ka lolie ua paa mai au iloko nei o ka halepaahao, a pehea ua lolie no anei o mama no'u?" j u O ko'u lohe koke ana mai nei no ia la no kou pilikia, a lioouna pn aku nei no lioi au i ka lohe i kou makuahine, a malia o hoea mai no oia i ka wa pono." "Heaha kou kuleana, a. i ole heaha kou pili i keia kaikama.hine opio, i ninau liou aku ai o Gere i ka makaikiu. # "Aole loa ou kuleana e ninau mai ai ia'u pela e Mr. Gēre." "Alaila ua ike mua no ka paha oe ia'u, i maopopo wale ai ko'u inoa ia oe?" "Nawai hoi e ole ka ike, ua halawai inua no hoi kaua, aole ka paha oe i hoomanao?" Ua hookoikoi maoli lea makaikiu i kela mau olelo ana o ka hoo-, puka ana 'aku, a o ia ka ua o Mr. Gere i pane mai ai: i "Aole e hiki ia'u ke hoomanao no ko kaua halawai ana mamua, j aka oiai hoi ke koi mai nei oe i kou lilo ana he hōaloha no keia kai-i kamahlne, malalo oia o ka'u hoopakele ana no kekahi mau maka-| hiki ae nei i hala. \ "Na'u e liaawi aku ana i na kokua ana ia laua me ka'u mau dala ponoi iloko o ia mau makaliiki loihi, a ina aole kela mau ko-1 kua i loaa aku ia laua mai ia'u aku, ina he mau mea uiakilo laua, a i ole eia paha laua ke noho nei maloko o ka hale o ka poe ilihune i keia la." "Mai noho oe a hoopunipuni mai ia'u e keia kanaka!" wa>hi a ka makaikiu me ke kuoo. "E akahelf e ke kanaka opio?" wahi a Gere me ka pupuku ana iho o kona mau ku'emaka. "Ina aoīe oe e akahele i ka hoopuka ana mai i kau mau olelo imua o'u, e ike auanei oe i ko komo iloko o ka poino." "Aohe a'u nana. i keua mau olelo hoonuinni au, manao anei oe e maka'u aku ana au i kau mau olelo pulapu?" "Aia a ike aku oe i ka loaa io ole aku o ka pilikia ia oe, ina he manao liokai kekahi ou i ko'u kuleana me keia kaikamahine. Ma ko'u ano he hoalo.ha kahiko nona ame kona makualiine, pela au i hele mai nei no ka haawi ana aku i ka'u mau kokua ana iaia. A pehea e ae mai ana anei oe e Bete na'u e kokua aku i kou pilikia?" "Ma ka aoao o keia kaikamahine. ke law*e nei au i ke koikoi o ka pane ana aku i kau ninau, me ka hooia ana aku i kōu ano hoaioha io no laua, a iloko o ia manawa hookahi, ua hiki pu ia'u ke olelo ae, ua lilo aku oe i euemi ino loa no laua mamuli o kau man hana ku i ka pakaha o ka hilahila ole." Aole i Pau.