Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 34, 20 August 1909 — HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA

Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA.

MOKUKA IX. -Kakahiaka wale mai la ka lioi oe, heaha ka meahou au i lawe li.ai la iia'u i keia kakahiaka?" -o ka'u ia o ka hoea ana mai la no ka ninau ana aku ia oe no k.i nu'ahou, nialia hoi he mealioii kau?'' "He mealiou no ka'u, alia nae hoi. he makemake ko'u e hoike inua mai oe. pehea na hoaloha o kaua a mau liaku hoi ma ka hana?" •*Xo keia manawa, ua hiki ia'u ke olelo aku ia oe, ua hala ka ua ;ni).• ka makani mawaho, a koe aku keia mau la a kaua e noho aku ai." ••He keu kela o ka po nui o ka ino a oukou o ka 'holo ana; a hiuu*Y\ nae kuu ulianp no ka hiki ana ia oe ke hoopakele ia laua mai iia liina mai o keia poe kolohe." **lVla iho la e ikeia ai ke kanaka koa, o ka hoonalioa i ka la ino. a ua pau ko laua pilikia i keia manawa, k aia laua ke noho la maloko o kekalii hale hoolimalima, ma ka'e o ka muliwai" •*A<- aohe oielo. hou ana na laua no keia manawa, a akahi no aii « paiie akn no kau ninau no ka meahou. Ke hoomanao la no h..i paha <»e 110 Loio Gere ea?" -A»'. ke hoomanao nei no au, oia kekahi o na kanaka lapuwale loa. a ka kaua i kela kanaka?-' •■o ka īueahou hoi ia a'u oka hoike ana aku nei ia oe. Ua loaa ia'u k»-kahi mea e'pili ana iaia, a ina able oia e hooponopono koke iiuk<» (i ki'kahi mau mahina pokole, alaila e ike ana oia i kona ku nmli*- iluna me ka moe ole o kona poo ilalo.*' uuhou ano nui io ka hoi kau, a heaha ke ano o ka mea i ]«»;!:! ia oe e pili ana iaia?' J -Alia e pane mua mai nae oe i ka'u ninau. E hiki ana no nae j ahn k<* loaa ia kaua kekahi huina dala mahuahua?" Va mae iho la ka helehelena o Makaikiu Uwila, aka ua pane aku la no nae oia i ka mea pololei i ka i ana aku: •Aole a'u dala e hiki ai ke hoolawa aku i kou makemake, koe wale iho no ko'u wahi nku mahina, aka ua hoopaaia nae ka hapalua o ia mau dala uo ka uku ana akn i na hoolilo o Mrs. Lanada ame kana kaikamahiiie no ka noho ana ma kela hale hoolimailma a'u i hoouoho aku ai ia laua.'' "Ina pela mai hopohopo kou manao. malia o hiki no ia'u ke law»* aku i kela kanaka kolohe imua o ke kanawai me ke dala ole, a ina no aole e hiki ma ia ano, ma kekahi ano okoa ae no e ku ole aku ai imua o ka a«lia hookolokolo." "A ina aole e holopono ana na mea au e hoolala nei, nawai e uku mai ia oe i kou mau luhi." "Ina aole au e lanakila ana maluna o kela kanaka, alaila he liookahi no o'u uku, o ia no ko'u ike ana ua hooko aku au i ka hana hiki ia'u no ka pono o ko'u haku, a ina hoi no ko'u ko ma na keehina a'u e hoolala nei, alaila e uku pono ia mai ana, au e ko'u haku. I'a maopopo aku la anei ia oe ke ano o ka hana a'u i manao ai?" "Ke hapala wale mai nei no oe ia'u, aole he loaa aku ia'u ka knanao maoli o kau mea e hoolala nei e hana. E hoike mai hoi palia oe i ka mea i loaa ia oe no kela kanāka!" "O ka mea i loaa ia'u, o ia no ko Loio Gere paa ana malalo o kona malu i kekahi waiwai nui no Bete Lanada, he kaikamahine 00 ole.' Ua hooi loaia aku ko Makaikiu Uwila pohihihi no na mea ana e lohe nei. a hoo'maka hou mai la e ninau: "Aiole anei oe i kuhihewa?" "Aole loa au i kuhihewa, a aia no hoi oe a ike aku la i ka pololei o na mea a'u e hoike aku nei ia oe." "Ina pela ea, ua kaa ke eo ia oe. aua hoohokaia au. Ua hooliuoi mua no au e like me kau e i mai la, o ia maoli ke kulana o kela loio kolohe. eia nae hoi, aole he loaa iki ia'u o kahi e hooiaioia mai ai ia hoohuoi o'u'. He makaikiu ka'u hana, aia oe nae e pahu'a ana ka hoi ko'u makaukau ia oe e kuu hoaloha." -He makaikiu io oe, aka he loio nae au. 0 ka hana hiki ole ia oe ke liooko ma kau hana ike, e ahuwale ana ia ia'u, ma ko'u ano loio, a haule aku hoi ma na hana i pili loa i ke kuekaa ana ae i na mea huna pohihihi, ma ia wahi la, hiki ole ia'u ke pilipili aku ia oe." "Ke hauoli nei au no keia meahou au o ka hoike ana mai la, ina oe e lanakila ana maluna o kela kanaka, alaila e loaa ana kekahi makana nui loa ia oe, no kou luhi, i oi aku imua o kau i moeuhane ai." "O! mai manao no paha oe e pahu'a ana au, aole! a no ka-mea na puka mai au mailoko mai o kekalii o na ohana i ike ole ia mae he lioohokaia. No kau houpuupu hoi ika makana, aole o'u noonoo nui no ia mea i keia wa, aka ua paa nae kuu manao, i kuu manawa 1 haawi aku ai i ka'U mau leokua ana no ka hiliia o Miss Bete Lanada, ua ae aku au e hana me ka uku ole a hiki i ka pau ana o keia hihia. : "He kanaka ano oluolu paha au i ka ka f lehulehu nana mai, aka nae aole loa e hiki i kekahi ke hoohulihuli i ko'u mau manao paa mai ka mea a'u ī ike ai ua pono a pololei. Mainuli oke ku ana o kekahi o ko'u mau kupuna ma ka aoao ana i ike ai he pololei i molia ia ai kona ola, pela auanei oe e ike mai ai ia'u, i kuu haawi i kuu ikaika apau no ka i>ono o Mrs. Lanada ame kana kaikamahine, ina paha he mea ia e lilo aku ai kuu ole no ka hooko ana i ka pono aine ka pololei." Akahi no a ikeia aku ka mohala maikai ana ae o na maka o ka makaikiu, a a mai la kona mau maka me he uwila la, a ia manawa pu hoi oia i haawi mai ai i kona lima akau imua o ka loio opio a pane mai la: , "Auhea oe e kuu mai keia manawa aku ke makemake nei au e lilo kaua i mau hoahanau ma keia hana nui, a i hookahi no ko kaua «hooikaika like ana e hana no ka pouo o kela makuahine ame kana keiki." "Ke haawi aku nei au i kuu ae e hana e like me kau e olelo mai j nei," i pane mai ai ka loio me ka pahola ana ae o ka ula ma kona j mau papalina, a o ia ka Makaikiu Uwila o ka i hou ana aku i kona hoa." <; Eia au imua o kou alo i keia manawa. a ina lie hana kekahi au i makaukau na'u e hooko aku, ano ka manawa hoike mai, a e ike auanei oe, aole e hiamoe ia ka po o Makaikiu Uwila." "Aole a'u hana e haawi aku ai nan i keia manawa, aka owau no ka mea haua ma ka hora elua o keia auwina la. no ka mea e hele aku ana au e hui pu me Loio Gere, a hoike aku iaia, no kona paa hewa ana i na wai'wai o kekahi kaikamaliine oo ole." "A pau ia hana au ,lieaha hou aku kau mea e hana ai?" i ninau hoomaopopo aku ai no o Makaikiu Uwila. "Ina oia e ae mai āna i ka'u koi aku no kela mau waiwai, alaila e koi hou aku ana an iaia e hoike inai i kekahi hoike piha no na dala apau i loaa aku iloko o kona lima mai kela waiwai aku." "A ina oia e hoole mai ana i kau koi aku, heaha hou aku kau mea e hana ai?"

"Ina oia e hoole mai ana, alaila e hoike aku ana au iaia no ko'u wailio aku he noi iloko o ka aha hookoiokolo no ka hoopau ana iuai iaia, mai kona noho kahu ana no kela kaikamahine." <; Ua manao no anei oe, eae mai ana kela loio kolohe, apuka a pakaha i ko ha'i pono e haawipio i kela waiwai?" "Aole o'u manao pela, aka he manaoio ko'u ua hiki ia'u ke uoi aku imua o ka aha, a na ka aha e kauoha ae iaia e haawipio uku i na waiwai apau malalo o kona malu iloko o ka lima o kekahi kahu liou e lioo"kohuia mai ai' ma kona wahi, a ua hiki pu ia'u ke kau >lia aku ma o ka alia la i kona mau hope, e hoihoi mni i na keneka apau i pau i ka uliaai wale ia eia iloko o makahiki." Ke nolio hanian loa la o Makaikiu Uwila me ka puai leo ole, a me lie mea la e noke ana oia i ka noonoo, a o ka 'hoomaka aku hoi koe e kamailio. aka ua liuli ae la oia no kahi o ka puka, a i mai la i kona kokoolua* "E liaaleie koke ana au ia oe i keia manawa, a i ka wa hea kaua e liui hou ai?" <( Aia i kau mauawa e olelo mai ai he hooko wale aku no ka'u." ' "Ina pela, aia a mahope iho o ko olua hui pu ana me Loio Gere, ia manawa kaua e halawai hou ai, a o ko'u kumu o ka waiho aua aku la a hiki i kela manawa, i maopopo pono ai ia oe ke ano o ke kanaka au e manao nei e hoopapa, a e akahele nae oe iaia. "Aole paha kela he kanaka, aka lie akua lapu, a ina no o ka hookāhe koko ka mea e hookoia ai koua makemake, aole oia e waiho ana i kana palii, aka e hoohana ana oia i kona oi, me he mea ole la ke ola iaia. E hoomanao pu no hoi oe, aole oia hookahi wale nu ma keia hana, aka lie mau kokua lehuleliii kona i makaukau mau iloko o na manawa apau e loaa aku ai na kauoha mai iaia aku, a pehea ke aa la no nei oe e halawai pu me keia kanaka?" "Aole no o'u kanalua ke hele aku e halawai pu me ia, a no ka mea aole au he hohe wale." "Ua maa no nae paha oe i ka halihali mau ana i ka pu panapana iloko o kou pakeke ea?" "Aole he haule o ia mea ia'u, no ko'u kamaaina no hoi i ke ano o na kanaka o keia kulanakauliale." pela ua pono, a e makaala loa oe nou iho. Ikawa e pau ai o Kou kamailio ana me Loio- Gere, e akahele loa oe i ka poe apau e halawai mai ana me oe, no ka mea e hoike mai ana no lakou i ko lakou ane oluolu e punihei aku ai oe ia lakou, aka o lakou no nde ka poe na lakou e hahao aku ia oe iloko oka ipuhao. He hookaihi a'u mea e hoi>ohopp nei, malia paha ua maopopo e aku nei no i kela kanaka na mea apau e hoolala ia nei mawaena o kaua. Oke aloha ko kou, a ike hou/aku kpua." MOKUKA X. ' Me kela mau huaolelo hope, ua puka aku la ka makaikiu iwaho> 0 ke keena a liaalele hookahi mai la i ka loio me ke kali ana o ka hoea mai i kona manawa e hele aku ai e ike ia Gere. I ke kokoke ana ae i ka hapalua o ka hora elua, ua haalele iho la ka l'oio opio i kona keena, a iaia i komo aku ai i ke keena o Loio Gere ma keka&i hale ma ke alanui Nasau, ua loaa aku la iaia ua kanaka nei e heluhelu ana i ka nupepa o ia 'kakahiaka, a ia ike ana mai iaia nei, ua haalele aku la oia i ka nupepa a pane mai la: "O oe anei ke keonimana i hoike mai ai ma kekahi leka e kipa mai ana oe e ike īa'u i keia auwina Ia?" "Ae, owau io ka mea nana i hoouna mai ia oe i kela leka," wahi a ka pane a ka loio opio." "E noho ilio hoi lia ilal<? ma kena nolio aku, a hoolohe aku hoi au ike ano o kau hana o ka. hoea ana mai nei." * Ua lalau iho la ka loio opio i ka noho i kuhikuhiia mai ai nona. a kaikai aku la a kokoke ma ke pakaukau a noho, iho la ilalo, me ke ka'uka'ulua ole i-ho. Ke noke loa mai la o Loio Gere i ka hakilo me na maka kokoe 1 keia loio o laua mai ke poo mai a hiki aku i kona mau wawae, a i hakalia no ka loio opio a noho iho ilalo, o ka pane koke mai la no ia o Gere i ka i ana mai: "Healia keia hana nui au o ka hoea ana mai e ike ia'u i keia la? " "Ua makemake au e ninau aku ia oe, ina paha o oe ke kaliu nana e malama nei i ka waiwai o kekahi kaikamahine oo ole nona ka inoa o Bete Lanada." Ua nalohia koke aku-Ia ka minoaka mai na papalina aku o Gere, a pupuku niai la kona mau maka no ka puiwa i ka pahu ponoia ana aku o keia ninau iaia, aka nae aoie no oia i hoohakalia iho i kana pane ma ka wailio ana mai he ninau i ka ioio opio: "Heaha kou kuleana e ninau mai ai ia'u no keia mae? Ina paha owau a o kekahi mea okoa aku paha ke kahu no ka waiwai 0 kena kaikamahine, heaha kou kuleana ma ia mea?" "E hoomanawanui iki mai oe no ka'u pane no kena mau ninau au. aka e oluolu nae oe e pane mai i keia ninau a'u o ka waiho ana aku !a ia oe." "He oiaio eia au ke paa nei ina ke ano kahu malama i ka waiwai o kek.ahi kaikamahine oo ole i kulike loa ka inoa me ka mea au 1 kamailio mai nei, a heaha iho la kou pili ia waiwai?" "Akahi no au'a pane aku i ko ninau. O ua kaikamahine oo ole la nona ka inoa o Bete Lanaela, oia ka haku nana au-i hoolimalima mai no ka imi pono ana aku i kona mau waiwai, ua lohe aku la anei oe?" . ■, "He keu aku oe o ke kanaka hoopunipuni," i pane mai ai' o Loio Gere me ka a o kona rn.au maka i ka liuhu. Mamuli hoi o ke kapaia ana mai o ka loio opio i ka hoopunipuni, ua huki mai la oia i kona noho ihope, no ka hoomakaukau ana ae e ku iluna oiai ua hele mai Ia oia a piha i ka hoonaukiuki no kona kapaia ana mai i ka hoopunipuni, a pane aku la me ka leo kuoo o ke kanaka makua i ka i ana aku: "Auhea oe e Loio Gere, no ka ihiihi o kuu inoa, a no ka hanohano o ka oihana a'u e paa nei, ke kauoha koke aku nei au ia oe e hoihoi liou aku i kela mau oleio hailiili au o ke kapa ana mai nei ia'u i na sekona mamua iho nei, a ina aole oe~e hana ana pela, e hoeha koke aku no au ia oe i keia manawa ano!" "Me lie wahi keiki uuku iho ia o Loio Gere i kela manawa, kona kauoha hookikinaia aku e keia ioio opio, a mai ae ole no oia e 'like me ia i kauohai aku ai aka noonoo iho la oia, ina laua e hakaka ana maloko o keia keena ona, alaila aole e ihoiopono ana fcana papa kuhikulii hana, nolaila ua i mai la oia me ka leo maiie: "E kala mai oe e kuu hoa ioio ia'u, ua puka aku nei keia mau olelo ma ke ano pupuahulu." "Aoie no keia mea ua hala ae la ia, aka ina oe e hoao hou mai ana e hoopnka i kekahi mau olelo ku i ke ano peiapehi a haiHiH paha imua o'u, pela no auanei e kauia akn ai na pahe kupono no ia mau hana au." , "Ha l aole paha nau au e ruki mai e keia keiki opiopio laa i ioaa ole ka makaukau ma ka oihana loiol 0 ,ka'u ihana keia oka loio no na makahiki loihi, a oiai hoi o oe ae nei ka ka loio no Bete Lanada, ke ninau aku nei au ia oe, aia s ihea ua haku nei ou kahi i noho ai?" , "He mea huna ia na'u hookahi wale no e ike, a i lohe oe ea, ua (leaawale loa oia i kahi e hiki ole ai kekahi o kau mau <hana koiohe a epa ke lanakila aku maluna ona." "O oe aku kekahi o na kanaka opulepuie a'u i halawai pu ai, a ninau ia aku ka hoi i kahi o kona haku, he okoa loa mai la ka pane no ka'u ninau." Ia Loio Gere i kamailio mai ai, aole oia i hoike mai i kona ano pioioko no kona kapaia ana aku no kana mau hana kolohe, aka ke noho hoolai wale la no oia, me he ona miliona !a e āi ana i kona aina ahiahi, a o ka loio opio o laua ka i piipiikai, aka ia akakuu ana iho nae o na manao uluku o ka loio opio, ua hoomaka hou aku la oia e kamailio i ka pane ana aku: (Aole i pau.)