Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 35, 27 August 1909 — HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA

Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA.

MOKU>*A X. "I hele mai nei an e kamailio pu me maluna o kekahi liana au«» nui. aole paha o kene ano olelo ka ? u e hoolohe aku ai." "Ha! aole e hiki ia'u ke umi iho i ko'u kapa ana aku ia oe pela <• like me ia a'u o ka hoopuka mua ana ae nei, no ka mea, eia no au k«- noho kahu nei no Bete Lanada e like no me ko'u kulana no na makahiki he ulni-kumamalima i hala ae nei, a i keia kakahiaka iho la iiō i hoea mai ai o Mrs. Lanada noloko nei o ko'u keena a ukuia aku nei iaia he hookahi kaukani dala e a'u no kona ola ame kana kaikamahine oo ole." (>iai o Loio Gere e noke mai nei i ke kamailio, aia wale no kona mau maka maluna o kona hoa, a he oiaio ua komohia ka haohao ame ka lmohuoi pu no iloko o ka loio opio no na mea ana i lohe aku' ai, a u ia kana o ka hoomaoe hou ana aku: •I nei nei iho nei anei o Mrs. Lanada ame kana -kaikamahine?" •I ehia la a'u hoike ana aku ia oe, e loaa ai ia oe ka hoomaopnpo ana no kou ano opulepule!" -Alaila ua kuhihewa maoli ka au, o ko'u ae ana aku e lilo i ii.ūi» uo kela mau mea," •O ka'u no hoi ia o ka olelo mua ana aku nei ia oe, eia nae w ikiwiki niai nei oe i ka huhu. A pehea ua kamaaina no nae paha oe i k<-la makaikiu ia Uwila?" "Ca kamaaina au iaia, a heaha iho la ka pili o ka kaua mau ni« a e kamailio nei iaia?" •Malia paha nau hoi oia i hoolimalima e hookolo ma ka meheu e piii aua i keia liihia, a i ole o oe ka i hoolimalimaia eia. O keaha ka mea oiaio?'' l'a hiki ole i ka loio opio ke pane aku i kekahi o keia mau ninau. oiai ke imiia mai la ko laua nei wahi i kamaaina ai, aka i ole ai nae oia e ku i kahi o ka hoka, ua pane aku la oia: "lve hooinanao nei au, ua hoolimalimaia ka Makaikiu Uwila ma keia hHiia e like no me ko'u hoolimalimaia ana." "Aiaila lieaha aku la ka hana i hoolimalimaia ai o ka makaikiu? Aole hoi o kou hoolimalimaia ana, ua maopopo he loio oe, a n.a na mea pili kanawai wale no kau hana, eia paha hoi o ka makaikiu. aoleo'u wahi ike i ka hiki iaia ke hana i kekahi mea ma keia liihm." Ke noonoo la ke kanaka opio i kana mea e pane aku ai, a no kona lohi loa i ka pane ana, ua hoomaka hou mai la o Loio Gere i kekamailio ana: "Ke ike akn nei au ia oe, na pohihihi ioa ke alahele nou ma keia hihia, a ma kekahi olelo ana ae hoi, ua alakai hewaia oe e kekahi mea. a ina oe e hoike mai ana i na mea apau ja'u, alaila na'u auanei e alakai aku ia oe i kahi nou e pomaikai ai." "Aole a'\i mea e «hoike aku ai iaī oe e Mr. Gere, aka ina ia nei io iho nei o Mrs. Lanada ame kana kaikamaMne, alaila na pau ae la no ko'u kuleana ma keia hihia, oiai ua loaa iho nei no paha he mau 'hooponopono maikai ana mawaena o oukou!" "Heaha auanei ka makou mau mea e hooponopono ai aole i loaa iki he mau ku-ee ana mawaena o laua ame a'u, a me ka maikai wale no makou i kamailio iho nei la a hiki wale i ka loaa ana aku nei ia laua o kela kaukani dala." "Ina hoi ha aole >he mau ku-ee ana mawaena ou ame kou mau haku. pehea ka oe i ku-e loa ai i kela kaikamahine i ka manawa e hooloheia ana kona hihia imua o ka aha hookolokolo?" Ua kulana koke mai la o Mrs. Gere ihope o kona noho, aka aole no nae ia he mea no ua kanaka la e hopo iho ai, oiai ua ike mai la oia e hiki loa ana iaia ke paani mai i keia N loio opio, a o ia kana o ka pane ana mai: •'Akahi no au a hoomanao ae IU, o oe ka ka loio i kupale ai i kela kaikamaliine nana i aihue i kekahi waiwai i haawiia aku nana ame kona makuahine e liana. He keu maoli no ke akamai o kela kaikamahine i ka aihue a o kekahi hana kolohe aku no hoi paha o ia ke kapa ana iho i kona inoa o Bete Lanada." "Alaila ke olelo mai nei anei oe, ua kolohe kela kaikamahine 0 ka lawe ana mai i ko ha'i inoa a kapa iho l malnna ona?" "O kena maoli no ka mea pololei, a ina aole li ahewaia kela kaikamahine no ka ailiue, alaila mamua ae o kona haalele ana mai ialoko o ke keena hookolokolo, e hopu houia aku ana no oia no kona lawe i ka inoa hoopunipuni, oiai he lehulehu wale ka poe i pulapuia e kela kaikamahine, ma o ka hele ana aku e aie iloko o na halekuai lehulehu me ka olelo ana oia o Bete Lanada." I kela manawa i loli ano e ae ai ka helehelena o ka loio opio, oiai ua ike iho la oia, eia ka oia ke alakai hewaia nei a ke 'pulapuia nei -hoi e kela kanaka, a o ia kana o ka hooho ana ae: "He keu maoli au o ke kanaka naaupo." "Ae, o oe kekahi o na kanaka puni wale i ke alakai hewaia, a pela no hoi au i noke aku nei i ke pahenehene ia oe mamua ilio nei, Ve hoomaopopo mai la anei oe i kahi o kou pulapuia?" "Ua maopopo ia'u ia mea au e i mai la, a aole no hoi keia he walii pulapu a lohe mai i ke a'o, aka laki nae au i ko'u ike koke ana 1 keia manawa." no a koliu ko kaua kamailio pu ana, a ke manaolana nei no au e hoolo-he loa mai ana oe i ka'u mau olelo." "E hoolohe aku ana no an ia oe, a i ku no i kahi o ka hoole, he hoole no nia ko'u aoao, a i ku no hoi i kahi o ka ae, he ae kolaila, keaha hou mai kau ?" "Alaila ke ae maoli mai nei anei oe, ua pulapuia oe e ka poe na lakou i hoolimalima mai ia oe ea?" j "Ua pulapu io ia au, aka aole nae na ka poe au e olelo mai l nei?" j "A pehea, malia paha na ka Makaikiu Uwila?" j "Oki loa aku -hoi ia, aole he wahi hewa i kau aku maluna ona| ma keia pulapuia ana o'u." "Alaila nawai ka oe i pulapu?" "Xau no hoi e kena kanaka! Ke aliewa loa nei au i ko'u puni wnle ana aku i kau mau olelo pelo, me kuu ike no o oe kekalii o na kanaka lapuwale e holoholo nei maluna o ka ili o ka honua." «I MOKUNA XI. I f Xo kekahi manawa ma ia liope iho, aole e hiki ia Loio Gere ke pane koke mai, oiai ua ahuwale aku la kona mau ano apau 1 ka walihini, a e like me ka haawina i loaa i ka loio opio mamua iho, pela aku la ka hahwina i loaa ia Gere. aka e like no 'hoi me ke ano mau o na kanaka koa, ua hoomau mai la no o Gere i ke kamailio ana iaia nei i ka pane ana mai: "Ina aole i maopopo mua ia'u, o oe kekahi o na kanaka i alakai hewa ia, ina ua alakai aku au i kahi kupono loa no ka poe opu-

lepnie apaa e noho ai, ua lolie pono aku la anei oe?" "iN'awai hoi e ole ka lohe, eia no ka hoi kaua i kahi hookahi, a ina ua makaukau oe no kau liana, alaila i hakalia wale no ma kou aoao, aka auilieu oe e Mr. Oere, ke kapa hou aku nei no au ia oe i ke kolohe, ka epa ame ka aihue i ko ha'i waiwai. '"He keu ko piha akainai i ka pulapu ia lia'i, me ko alakai hewa ana i kekahi lieluna kanaka e lawelawe mai malalo ou i holopono ai kau mau hana ekaeka, aka i hoike aku nae au ia oe ea, ua lahilahi loa oe. e hiki mai ana ka manawa e wi ai ko niho me <he iole la il6ko o ka umii." ; "E akahele oe i kou hoopuka ana i kau mau olelo hailiili e kena wahi keiki omo waiu, no ka mea ua makaukau loa au e kiola aku ia oe ma kela puka aniani, ke pau ka'u paluku anā aku maloko i»ei o keia keena." I panai no na olelo kikoola a Loio Gere, ua liilinai aku la ka loio opio imua, a pa'i aku la ma na papalina o ua kanaka nei, ka mea nana i hookunahihi ae i kona muu maka a iho iho la kona lima no ka nanao ana i kaua pu panapana maliope o ka pakeke o īkona lolewawae, a ua liemo no *hoi kana pu iwaho, a i nana mai kona hana i koua hoa, e kau aku ana he elua mau pu panapana mai ka Makaikiu Uwila aku maliope pono o ke kua o ka loio opio. <fc E hookuu koke i kena pu e Mr. Gere, o ike pono auanei oe i na ilio bulu a Makaikiu Ilwila e haha ana i ko puuwa!," i pane aku ai ka makaikiu me ka leo mana, alaila ua laka aku la i ka puka a paa, a i liou mai la: "E s£r. Ekaela, e kii aku a kaili mai i ka pu mai ka lima mai o ke kanaka omo koko, aole paha o ia ka mea hana iloko o ka wa 0 ke kamailio pili i na hana kanawai, he keu no hoi o ke akamai ka mea e lioohaua ai ma na liiliia ano nui, eia ka o ka waha o ka pu panapana ilio la.ka mea e hoomaka'uka'u mai ai i kona hoa loio." Me lie mea la aia ka uwila ke holo la ma na lala o Gere ka hele o ua kanaka la a 1010, aohe onioni ae, a mamuli hoi o ke kauoha a ka Makaikiu Uwila, ua eleu aku la o Ekada a kaili mai la i ka pu paiiapana me ke ku-e ole mai o Mr. Gere iaia. "Auliea oe e Mr. (iere, aole o keia hana a olua ua pau ae la hoi ia me ka maikai, a oiai hoi ua lioea mai la au i ihoike no ka olua mau hana, nolaila e noho malie aku no hoi au. hoolohe i ka olua mau kamailio." "E ike ana olna e kena mau kanaka i ko olua uku no keia mea a olua i hana mai ai maluna o ? u," wahi a Loio Gere rae ka piha i ka huhu ame ka hoonaukiuki. ''He.'iha la hoi, aia <hoi paha a hoike mua mai oe i ke ano o ke kai'aima pepeliikanaka au o ka hana ana, alaila hoi uku aku maua 1 ko maua uku hoopa'i, pehea ia?" "Owai ka mea nana au e hoahewa mai i ko'u hana ana i kekahi karaima pepeliikanaka?" i puoho mai ai o Mr. Gere me ka hele o na maka a kohu mea ua make, ke naka la Ihoi kona kino me ka piha liaalulu." "Owau! owau! ka mea e kapa aku nei ia oe i ka pepehikanaka a i ka limakoko o ke ano hilahila ole!" 4 'Aole no au e hopo ana i kou kapa mai ia'u i ka pepehikanaka. Ina he mau kokua kekahi o'u maanei i keia manawa, ina ua kauoha koke au e liopu ia olua a hoopaa aku iloko o ka halepaahao, aka e ae aku ana no au e kamailio pu me olua. "Ua kapa mai nei <hoi paha oe ia'u i ka pepehi kanaka a i ka lima koko, e hiki ana anei ia oe ke i ka. mea a'u i pepehi aku ai?" "He rnea maalahi wale no ia ia'u ka pane ana aku ia oe. He keu no hoi ua ike no oe, a ina au e olelo aku aua o ka makuakane o Bete Lanada kau o ka- pepehi ana, heaha kau kumu pale ma kou aoao, a e hoole mai ana nae palia oe ea?" Ina i hoomaopopo ka poe heluhelu o keia moolelo i ke kulana o ka mea i kokoke loa e make, o ia iho la ke ano i halii iho maluna 0 ka helehelena o Loio Gere, a me he mea la e lele loa ae ana kona aho, ua i mai la oia: "He keu oe o ke kanaka hoopunipuni, owai oe e kena kanaka e kapa mai nei ia'u i ka lima koko?" "Alia aole ka oe i ike ia'u. Owau kekahi o na makaikiu o ke kulanakauliale o Nu loka nei, a e hookolo aku ana ma ka meheu o ka poe pepehikanaka apau, a o oe pu aku auanei kekahi a'ū e lawe aku ana e lioopaa ma ke. ano he kanaka hana karaima." "E hele aku e imi i na kumu hoopii au i makemake ai e ku-e mai ia'u,a aka e haalele koke mai ialoko nei o kuu keena ano," o kahea aku auanei au i ko'u mau kokua no ka hele ana mai e pepehi aku ia olua a elua." "O kahea lioi paha i ko mau kanaka kokua e hele mai, aka i hoike aku nae au ia oe ea, he oi loa ae kou maalahi o ka hana ole ana pela, no kou pono iho, ke aku nei au ia oe, e hoopau koke oe i kau liana me keia keonimana." "Aole a'u hana me keia kanaka, ua hiki loa iaia ke ku a hele mai ko'u keena aku, oiai aole no na'u i kauoha aku iaia e hele mai e halawai pn me a'u i keia la." Eia no ka loio opio ke hoekepue malie nei me ka pane leo ole, 110 ka mea ke hookuu nei oia ia Makaikiu Uw 7 ila e papa olelo me Mr. Gere, a lie hookahi no ana hana, o ka nana pono i ka loli mau o ka helehelena o Gere i kela ame keia manawa e like me ia e loaa pono aku ai ma ka olelo i ka makaikiu. "Ke hoomanao la no hoi paha oe e Mr. Gere, i hoea mai nei au 1 keia la e like me ka'u i hoike mua aku nei, ua hoolimalimaia mai au i loio no ka huli pono ana i ka waiwai o Miss Bete Lanada e nokeia nei e oe i ka uhaulia ma kou ano he kahu no kela waiwai. "Ma ka mana i loaa mai ia'u mai ia Mrs. Lanada mai, ke kauoha aku nei au ia oe, e «hoike mai oe i pepa hooia no na dala apau i ohiia e oe mai kela waiwai mai, a pela pu hoi me na dala i hooliloia aku e oe, no keia mau makaliiki he umi-kumamalima, a ina aole oe e hana mai ana pela, alaila e hoopii maoliia*aku ana oe e a'u a hiki i ko kauoliaia ana mai e ka aha e waiho aku i kau mau hoike no na mea e pili ana i ka waiwai o kela kaikamahine." "Hea]ia auanei hoi, e lilo no hoi paha au i mea hoolohe aku i kau mau mea e kamailio mai ai ia'u," wahi a Gere o ka pane ana mai me ka puili ana ae i kona mau lima mamua pono o kona umauma. "E like me.ka'u o ka hoike mua ana aku nei ia oe, he loio au no Mrs. Lanada ame ka waiwai o kana kaikamahine, nolaila ke kauoha aku nei au ia oe e waiho mai oe i kau hoike no na mea e pili ana i ka waiwai au o ka hooponopono ana no keia mau makahiki he umi-kumamalima. "O kou hana ole ana mai e like me ka'u e koi aku nei ia oe, o ia no ko'u kapa ana aku i kou aihue i ka waiwai i «haawiia aku nau e malama." , , ~>«*( "Ina oe e liooia mai ana imua o'u aole oe e hokai wale mai i ka'u mau oleio, alaila e lioike aku ana au i ka'u mea i ike ai no keia īnea au e ninau mai nei ia'u." "Ke ae mao'i aku nei au ia oe, a ia olua hoi a elua, owau ka mea i hiookohuia mai i kahu malama no ka waiwai o Mis» Bete Lanada, he kaikamahine oo ole. Ke hooia aku nei no hoi au ia olna. aia no he wahine ame kana kaikamahine i lawe ae i ka inoa o Lanada, a ke ole au e kuhihewa, o keia na mea na laua olua i hoolimaliina mai. "Iloko o kekahi manawa ae nei i hala, i hoea mai ai laua a koi mai la i ka'u kakauolelo e nku aku ia laua i ke dala mailoko aku o keia w r aiwai, aka mamuli nae o ko'u hoea koke ana mai i ko ole ai ko laua mau manao kolohe. Ina io o keia ko olua mau haku, a!;laila ke i aku nei au ia olua, e hele koke olua e ike i ke diabolo i keia manawa ano." "Ala.il a o ia ilio la anei kau pane hope no keia kumnhana ano nui ea?" (Aole i pau.)