Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 36, 3 September 1909 — HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE OKE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA

Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE OKE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA.

MOKUNA XI. "O kena aku la ka'u pane bope Jor, a o ka pau ana lioi ia o ko*u kamailio ana me oe maluna o keia ninau, a ina ua manao oe r lawe aku i kau hihia iloko o ka a>ha hookolokolo, ko hauoli loa u«'i au e hoea aku ilaila a waiho aku i na hooiaio ana no ko'u mau haku, na laua au i hoolimalima mai, a ilaila pu hoi palia oe e lawe iw ai i kau mau hoike no ka pono o kou aoao." "Heaha la hoi, ua lohe aku la no maua i kau pane no keia hana a keia loio o ka hoea ana mai nei imua ou i keia la," i pane aku ai o Makaikiu Uwila, me ka hele ana aku no kahi o ka puka, n haawi niai la i ka hoailona i kona hoaloha opio e hahai aku mahope Ia laua nei i hala mai ai, ua koe hookahi Avale aku Ia no jo Loio lieie maloko o kona keena, a oiai ke waiho la no kana pu pauapana maluna o ke pakaukau i haaleleia aku e laua nei, ua lalau h«>u mai la ua kanaka nei i kana pn, me ka noke ana i ka nainunainu liilii i ka i ana ae: •Akahi no au a hoomaopopo, o keiā ka wehe mua ana o ke kaua mawaena o*u ame kela mau kanaka. Aole no o'u hopohopo 110 kela loio opio, oiai ua hiki loa ia'u £e paa ma kona mau wawae a ho<»lewalewa me he wahi keiki uuku la, aka no kela makaikiu, oia ka'u kanaka maka'u loa, ua like kona uahoa ame ka weliweli iīie ke I)iabolo." la pau ana o ke kamailio ana a Loio Gere i kela mau olelo, ua kulou iha la kona poo maluna o ke pakaukau, a ua piha paha ka l>apalua hora o ia noonoo ana ona, ua aea hou mai la oia iluna a i :-,f la: | "He keu maoli ko'n ha'oha'o i kela makaikiu. Ina no hoi aole au e kuhihewa, me he mea la o kuu kakauolelo mua. no kela a'u o kt- kipaku ana. Ina o ua kanaka hookahi io la no kela, e ike pono ana oia i ka wi o ka niho ona, e ike hou ole ai i ka malamalama o ka la." Iloko o kela manawa i hemo mai ai ke pani o ka puka o kona keena a oili ana tfo o Kalaka a o ia kana o ka pane ana aku: "Auhea oe e Mr. Gere, i holo mai la au e hoike aku ia oe, ua ike mai nei an i kela Makaikiu." ! **A ike aku la oe iaia, lieaha iho la ko kaua pomaikai iaia?" **Mai manao mai paha oe, he wahi mea ano olē loa keia a'u e hoike aku nei ia oe. Ua loaa «mai nei oia ia'u e hele pu ana me kela loio opio i kupale ai no Bete maloko o ka aha hookolokolo. E lohe pono oe e Gere, eia kela mau kanaka a elua ke hoohalua nei ia oe, a o ka'n ia o ka hele ana mai la e hoike aku ia oe no kou makaala ana nou iho." "Iloko iho nei no hoi laua o kuu keena a hoi aku neli, a he o?aio kau e olelo mai la, eia laua ke makemake nei e kaa aku au malalo o ko laua malu." . j **Pela io ka hoi, naw T ai no la e ole ko laua loaa koke mai nei! no ia'u mawaho ae nei. Aole no hoi e nele aku la ka pii o ka lia i maeele i ko mau kumu pepeiao." **He niaeele mai hoi kau a koe, a he nani hoi ia ua hoea koke mai nei oe i keia manawa, nolaila ua makemake au e hoolala kaua i wahi no kela mau kanaka e make ai. 0 ka'u e manao nei, ina paha e loaa ana he kokua ia kaua; o ia >hoi i kanaka maka'u ole i ka pepehi kaiiaka, a nana e hele e pepehi i keia mau enemi ino o kaua." MOKUNA XII. "Alaila ke makemake nei oe i kekahi o na kajnalii kolohe e komo pu mai me kaua ma keia hana nui ea?" **Heaha auanei ka hewa o ia mea e Kalaka. Malia paha he mkemake lioi oe i ke elala." "Auwe! owai hoi ia mea makemnke ole, ina e loaa mai ana ia oe e Gere." "Alaila e heie aku oe e -hoike i kekalii o na kamalii e hookōlo aku i ka meheu o kela mau kanaka, a ke holopono kana hana, e loaa no auanei ia oe he iwakalua-kumamalima kaukani dala mai ia'u aku. pehea ia i kou manao?" **He huina .nui maoli kela, e kani ai ka Alae, a e kuhikuhi pono mai hoi paha oe ia'u i ke ano o ka wea au e makemake nei e hookoia aku?" **He ekolu a'u poe e makemake nei e hanaia i, mau pohaku mahala no lakou, ua lohe aku la anei oe?" "Aole pa<ha ia o ka'u hana lie kalai pohaku mabala. E hoakaka pono mai oe i ke ano o kau mea e manao nei." "Ina pela ua pau ae la no ko'u makemake ana ia oe e Kalaka, he keu no hoi ua maopopo maoli ia oe ke kaona o ka hana a'u i makeniake ai ia oe e hele aku e hooko no'u. Auhea kela kanaka o Pileno? Manao au o ke kanaka hiki ia ke kamailio pu me a'u, a ina no ka hookoia o ko'u makemake ma ona la, alaila iaia au e haawi aku ai i ka iwakalua-kumamalima kaukani dala." -Ina pela ke hoopau nei au i ko'u ano pakike ia oe, a e hoike maopopo mai hoi paha oe i ke ano o ka hana au i makemake ai?" •*Ua makeinake au ia oe e hele e pepehi i ekolu poe, ua maopopo aku la paha ia oe ko lakou ano ea?" "Ea auhea oe e Gere, he hana hookahe koko maoli kena au e hookikina mai nei ia'u, a no ka makemake hoi i kena mau dala mahuahua au e haawi mai ana, ke manao nei au, e hiki ana no ia'u ke liooko aku me ka maka'u ole, a owai ka mea e ku mai nei mamua o kou alahele e Gere?" "Aole anei ou hoomaopopo i kela kaikamahine ia Bete Lanada?" *-Ke hoomaopopo la au iaia, aka heaha auanei ka kaua nana iaia, oiai ua lele ka manu mai ka punana aku." V"0 kona loaa aku ia kaua, ame kona pepehiia a make, o ia ko kaua lanakila ma keia hana nui." i4 Ae, ke ike la au ia mea e Gere, a owai hou ae ia mea au i makemake ai?" "0 kela loio opio o Kolina, oia kekahi e pono e luma'iia iloko o ka lua mimilo o ka make mau loa, no ka mea ua loaa i keia kanaka ka ike ame ka hoomaopopo ana no ko'u ano kolohe, a ma ia wahi la, he mea pono e kaiehuia aku oia mai ka ili honua aku." **Aole he pilikia no ia kanaka, ua hiki ia'u ke luma'i aku iaia iloko o ke kai, a na ke koronelo ia e kii e -huki mai i kona kino iluna o ka aina inaloo, a owai hou ae ke kolu?" "O kela makaikiu au o ka olelo ana mai nei. O keia ke kaa'u e makemake loa nei e hoihoiia aku oia e noho pu me Diabolo, e hiki ana no anei ia oe ke hookolo mahope o kona meheu?' "Alia au e ae aku ia oe, o hewa auanei au ma ka ae e ana.

I lolie pono oe e Mi'. Gere, ua manao au he akua lapu maoli no ke ano o kela kanaka. Ina paha he hiki iaia ke hiamoe aohe a kaua olelo ana, lie liana maalahi wale no ka j>epehi ana aku iaia a make, aka aole o'u manao he hiamoe kela kanaka i ka po, no ka mea e maalo mau ana oia me he akaku la i na manawa apau." "Aole kela o ke kanaka au e maka'u ai e Kalaka. e hoole mai ana ka paha oe aole e hiki ia oe, ke hoopapa aku me ia?" k< Aole ko'u ke maka'u maoli ; aka ua ike maoli no au i ke ano e o kela kanaka. Heaha la hoi e hoao aku no hoi paha kaua e liooko i hana nui. E hele aku ana au e hui pu me kamalii a kainailio no ka holopono o keia hana. "I hoike aku no nae au ia oe i ka mea oiaio ea, ua kupfono maoli no ke kapaia ana o ka inoa o kela kanaka o Makaikiu Uwila, no ka mea iloko o ka nianawa au i haupu mua ole ai nona, e niaalo iho ana oia me he anapu aniT la na ka uwila, a ia oe e alawa aku ai & nana aku ma kau wahi o ka ike ana iaia, ua nalowale !aku la oia me he makani puahiohio la, a pela au i olelo aku nei ia oe mamua, he keu aku keia o ke kanaka kupaianaha loa." "Healia auanei ka'u, ua haawi aku la au i ka hana iloko o ka poho o kou lima, a e hoomanao oe lie iwakalua-kumamalima kaukani dala kou uku ina e make ana kela kanaka ia oe.' E hele aku oe a haawi i kekahi o kela mau dala i na kamalii, a na lakou ia e ukali aku mahoj>e o ka makaikiu a hiki i kona make ana." <k E hoopanee iki palia ko kaua kamaiiio ana no kela makai kiu i keia manawa, a pehea o ke kaikamahine paha ka mua e hoouna aku ai au i kekahi o na kamalii no ka huli ana iaia?" '•Ae, lie manao maikai no kela ou e Kalaka, a ke manao nei no au, eia no oia maloko o kekahi walii o ke kulanakauhale nei kalii i pee ai, a eia ae no he mau kii leiliulehu ona ia'u kalii i malania ai, a o keia mau kii kau e hoolawa aku i na kamalii a kaua, a lioouna aku nia na wahi apau e hiki ana ia lakou ke hele aku e huli a hiki i ka loaa ana. ,J <l He manao maikai mnoli keia ou e Gere, a e like no hoi me ka'u i hoike niua aku nei ia oe, aole o kaua «hopohopo ana no kela loio opio, ua hiki loa oia ke pa-kaia ae iloko o ka manawa pokole, a no Jvela Makaikiu Uwila, aole i maopopo ka hopena no kela kanaka kepolo." Aia iliea ua kamalii kolohe nei kahi i noho ai?" i ninau mai ai o Gere me ka hoololi ana ae i ke ano o ka laua kumuhana. "Aia no lakou ai>au maloko o kekahi rumi kahi i akoakoa ai ma ke Alanui Ewalu, a i hakalia paha i ka hana a komo aku iloko 0 ko lakou mau lima, ua hiki loa ia lakou ke ihooko aku iloko o k.a manawa i>okole, ke loaa e aku kekahi mau dala puhi siga ,ia lakon." "E haha'i mai ana oe la i ka inoa o kela poe kanaka ia'u, i ike aku ai hoi au ia lakou." "Ke maopopo la no nae paha ia oe .ke kanaka nana i wawahi ka pahuhao ma ke Alanui Lekinakona ea? Ke kanaka no hoi nana i komo ailiue oloko o ka hale hana o kekahi kanaka ihana gula, a he nui loa ae o na kamalii kolohe e noho pu la i kela wahi." "Ina lioi ha'pela ua pono. Aole anei he liank maikai loa ke kono ana aku i ka makaikiu e <hele aku no kela wahi, ma ke ano e pulapu mai iaia ma kekahi ano?" "Ma ke ano hea la kau e manao nei?" "E hoouna aku i kekahi leka īaia, me ka olelo ana, no ka hoo'huoiia ana o kekahi hale, i manaoia e powaia ana ma. kekahi po, eia nae e makaala loa oukou o loaa pono ka oukou mau hana kolohe, a he manawa aku ana, kakau hou aku i leka iaia, no ka aihueia ana o kekalii mau wahi okoa aku, a ke-holopono ka lioi ia papahana a oukou, o ka paa no ia o kela makaikiu iloko o ka umii me ka maalahi loa." "Akamai maoli no oe e Mr. Gere i ka hoolala ana ma keia liana, aka e like no hoi me ka'u i i mua aku nei ia oe, ke hopohopo nei iio au no kela makaikiu, oiai ia makou paha auanei e hoolala ana no kekahi liana, o ko ia la manawa ia e maalo ae ai me he aka la, a ahuwale na inea huna i kela kanaka." Maliope iho o ka hooliala ana o ua mau kanaka omokoko la i kekalii mau minuke hou aku ma ke kamailio ana, ua haalele aku la o Kalaka ia Gere a huli hoi mai la me ka noonoo nui ana i walii e loaa ai iaia kela mau kaukani dala, ina e hiki ana iaia ke lawe 1 ke ola o kela poe ekolu. He elua niau la mahope mai o ka halawai pu ana o kela mau kanaka elua e hoolala no ke ola o Makaikiu Uwila, ua hoea mai la he leka i ka makaikiu, no ka hoea ana ae o kekalii kanaka aihue i hoohuoiia ma ke keena o ka hale ma ke Alanui Ewalu, e hoike pu ana lioi i ka hora ana e hoea ae ai, ame ka po iloko o ia pule. E kauoha pu aua hoi kela leka, he mea pono i ka makaikiu ke hfcle hookahi aku, no ka mea pela wale no e pau ai ke kolohe i ka liopuia, a i hooko ole oia i ka manao o kela leka, alaila aole e paa ana iaia ka mea nana i hana ka aihue. Ua haawiia kekahi puu dala nui ma ke ano makana i ka mea e liopu ana a paa ka mea nana i aihue, aka oiai aole i lioounaia mai kekaihi dala me kela lek'a e liiki ai ia Uwila ke manaoio aku i ka oiaio o ka mea i kakauia mai iaia, nolaila ua loaa ka hoohuoi iaia no ka epa o ka nianao maloko o kela leka. iMa kona ano nae lie makaikiu, aole loa i lilo ka hooliuoi iloko ona i mea nona e maka'u ai a hopohopo ai paha no ka hooko ana aku, ina no ia he mea nona e poino ai, aka aia nae oia ke nana 'a no kona kaulana, a ma ia ano, ua hooholo iho la oia i kona manao, e ihele aku ana oia e hooko me ka hooliakalia ole iho. Ma kela. auwina la nae o ka loaa ana mai o kela leka i ka makaikiu, ua hele aku la oia e ike i kona hoalolia opio maloko o kona keena loio, a ia komo ana aku o ka makaikiu iloko o ke keena, aia ka loio opio iloko o ke kulana ulumahiehie, e hoike okoa mai an;i kona ano i kona halawai ana me kekalii ulia laki ma kana oihana. <4 Ulumahiehie mai nei hoi .oe e kuu hoa i keia la, ua halawai ka paha oe me kekahi ulia laki, aoie anei pela e Mr. Kolina?" "He laki mai auanei hoi kau a koe aku, no kekahi wahi loio pakalaki la e* like nei me a'u ke ano. No'u paha ka oleloia ana la 'O ke ao ae no hoi koe, ai ia t ka makau eka Hauliuli." "Heaha keia haawina laki ou e kuu hoa? Ua hele keia la a haka-nu a o ka lohe ana i na meahou maikai mai ia oe mai, ka mea nana e hoauliee aku i na manao maikai ole, a malia no <hoi he mea no no kaua e hauoli like ai." "O ko'u nanea iho nei no paha ia, hoea mai ana kekahi wahine, a o ko ia la hoolimalima koke mai la no ia ia'u i loio no kana hihia. He pono hoi ia ina oia i hoakaka ponp mai nei i ke ano o ka hihia, aka o kana o ka hana ana mai nei, o ia no ka waiho e ana mai nei he hookahi hanei'i dala uku mua'ma ke ano hoopaa no ko'u lawelawe maoli aku i kana hihia." I ka manawa a Makaikiu Uwila i noho iho ai ilalo, a hodlohe akn i ka nuhou liauoli a kona hoaloha opio, aia na minoaka ma kona mau papalina, aka iaia i aku ai no ka hoea ana aku o kekahi waliine ilaila a waiho aku he hookahi haneri dala ma ke ano he uku mua i ka loio, ua nalohia koke aku la kela hiona mai iaia aku, a hekau iho la ka nanaina hooku'emaka nui a "hakumakuma, a noke wale iho la no kona mau manamanalima i ke koekoe maluna o ke pakaukau, a o ia ka Kolina o ka i ana mai: "Hea>ha keia ou e kuu hoaloha?> Iloko ka hoi o kou ano hauoli a'u o ka ike ana aku nei, o kou ano e koke mai nei no ka hoi ia!" "Aole e hiki ia'u ke liauoli like aku me oe; ua like au me kekahi kaikamahine i kiei aku a nana i ke kiliapai pua a kekahi kanaka waiwai, nie ka honi ana i na ea aala kupaoa o na pua nani, a huli hoi aku no kona hale me kā nele!" "Ea ke hoopohihihi maoli mai nei oe ia'u ma ke ano o kau mea e kamailio mai nei. Aole au i ike mua, he hiki ia oe ke kainailio i na olelo o ke ano hookaau." (Aole i pau.) f