Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 37, 10 September 1909 — MALAMAIA HE HALAWAI AKEA MA AALA PAKA Loheia ka Leo o na Kanaka Kaukanawai o ka Ahaolelo Lahui o America Huipuia. [ARTICLE]

MALAMAIA HE HALAWAI AKEA MA AALA PAKA

Loheia ka Leo o na Kanaka Kaukanawai o ka Ahaolelo Lahui o America Huipuia.

Ma ka j>o o ka iPoaono i hala i haawi ae ai na Solona Kaukanawai o ka Ahaolelo Lahui o Amerika Huipuia he mau ha'iolelo ma ka halawai makaainana ma Aala Paka. No ke akeia e lohe i ko lakou mau manao ame ka lakou mau mea e kamailio mai ai e pili ana no Hawaii ua hele no o Aala a ohuohu i na kanaka i hele ae e ike kumaka i ka lakou ha'iolelo ana. He halawai ia i haawiia aole me ka manao e ha'iolelo mai ana lakou ma na mea pili kalaiiana, aka ma ke ano laula e pili ana.i na alahele e holomua a e pomaikai ai ka nohona lahui ame ka hooponopono aupuni ana. Na Senatoa John C. Lane i noho lunahoomalu i ka halawai, a mahope o kona haawi ana mai i kekahi mau olelo pokole o ka hoolauna no ke ano o ka halawai i malamaia ai, ua hoolaunss mai la oia ia W. R. Ellis o Oregona, i unuhiia hoi kana ha'iolelo e R. N. Boyd, a penei kana hai'olelo: >. "Ke hauoli nei au i ka loaa ana o keia manawa e kamailio aku ai imua 0 'oukou e ka poe i akoakoa mai nei ma keia po, no ka haawi ana aku hoi 1 p.a mahalo kiekīe, no na hookipa ohaoha a oukou i pahola mai ai imua o makou. "Ia makou i hēle makaikai ai ma na huli aku nei o oukou, ua ike makou i na mahiko nunui, a oukou paha i manao ai, o ka hana oi hookahi iho la ia e pono ai ke hanaia no keia Teritore, aka aole nae pela ko'u manao. "Ke manao nei au, he oi ae ka maikai ina e inaheleheleia na aina aupuni iloko o na aina hookuonoono, no ka mea, ina e laweia mai ana ke "kanawai hookuonoono o Amerika Huipuia, e loaa auanei ke alahele maalahi e maluhia ai, ko ke kanaka ilihune paa ana i ka aina mai ka hokai waleia ana mai e na haku aina. "Ua loaa ia makou lie alahele e hooniomona ai i ka lepo o na aina waiho .wale, a ina e loaa ana i keia Teritore ia pono, e hiki auanei i kekahi ohana nui ke loaa he mau eka aina e loaa ai ia lakou lie kumuwaiwai no lakou e ]>ono ai ka noho ana aku, mamuli o ka mahi ana i ka aina a hua nui mai na huaai e kuaiia aku ai ma na makeke." Ua ukali mai o Barchfeld o Penikelovania mahope mai ona, i maheleia hoi kana haiolelo e P. W. Beckley. Ua kalele oia i ke ano nui o kana ha 'iolelo inaluna o ka pii mahuahua ana o Auierika Huipuia mai kona kulana nawaliwali mai ma ka waiwai ame ka ikaika a hiki i kona iilo ana i lahui pookela ma ke ao nei. Wahi ana i keia la, aia ma kahi o ka hookahi hapakolu o na Inea a ko ke ao holookoa e komo nei a e ai nei i hanaia iloko o Amerika. Aia a Jriki mai i ka wa e moku ai ke alahele

moana e hoaoia mai nei e oki, e htki mai auanei i ka manawa a na mokuahi ame na moku kalepa waiwai o na aina e e kipa nui mai ai no Hawaii nei. I kona hooki ana iho i kana hai-! olelo, ua hoikeike mai oia i kona manao hoomaikai a mahalo no ka Elele Kalanianaole, no ka mea aole oia he Keikialii wale no ma ka inoā, aka he Keikialii oia mailoko lilo loa mai o kona puuwai ma kanu mau hana. | Mahope mai ona o Lunamakaainana Miller o Kansas, a o kana haiolelo e pili ana ia i na Kepani, o ia hoi, ina ua manao na Kepani ua oi ae ko lakou ike i ke ano o ka hooponopono ana i ke aupuni, e hiki mai ana ka manawa a lakou e ike ai i ko lakou kuhihewa loa. ; I ke komo ana mai o kekahi lahui a noho pu ma Hawaii nei, a ina aole

lakou e hana like ana me na kanaka oloko nei o ka aina, he oi aku ka pono | no lakou e ku a hele -mai keia wahi j aku. I He nui ka poe i kamailio mahope o kela poe mua, aka he hookahi no a lakou olelo nui nia ko lakou mau waha { 0 ia no na mahalo. no na hookipa i i paholaia aku imua o lakou. j Ua pau na Demokarata ame na Repubalika i ke kamailio ma kela po a j oiai aole he. hookahi iwaena o lakou i 1 kalele i kana ha'iolelo maluna o na mea pili kalaiaina, nolaila ua like ke j ohohia o ka poe makaikai i ka lakou mau hai'olelo. f j He hookahi paha hoi kumu nūi o j ka noke o na kanaka i ka aka mamuli j 0 na maheleolelo. I ke kamailio ana mai a kela poe kaukanawai, aole .no o ke kamailio a ku mai nana i ka maheieolelo, aka he hookahi no kuu ana 1 ke aho, aia no a piha ke kaau, alaila haawi mai la na ka maheleolelo e au aku, a ma ia n6, ua poina aku la kekahi mau mea i kamailioia, aka hoi i wahi e oi loa aku ai ka maikai o ka ha 'iolelo, ua hookapalili iho la na maheleolelo ma na hookaau olelo ana a na | Hawaii ,he hu hoi kau o. ka aka. I ka manawa a S. L. Desha (Eavini) j e mahele ana i ka ha'iolelo a kekahi; o na Lunamakaainana, a i ka hiki ana ma kahi o kana mau olelo mahalo no i na alanui o .Oahu nei, ua hookapalili loa aku la o Kivini i ke kamailio ana 0 ia hoi: "Aia lakou nei a hoea aku 1 Hawaii, e ike ana lakou i ka hula olapa.'' | Ma kahi hoi a kekahi o ua poe. Solona kaukanawai la o ka paha ana ma* i na mele pili i kona mokuaina, ua hiki ole ia Kivini ke hoomaopopo aku i na mea i kamailioia mai, aka kuu mai la no kela i na inele pili i na pua, ka makani, ke ea, a pela aku, e nele ole ai ka hu o ka aka o ka poe e hoolohe aku ana ma kela po. No ka noke mauia o ka unuhi ana a na maheleolelo i ka aka, ua ku okoa mai ua poe kaukanawai la me ka piha pahaohao a ninau mai la heaha la ke kumu i aka ai o na kanaka, a i ka hoikeia ana aku ia lakou, ua paku'i houia iho kekahi mau mea e oi loa aku ai ka hialaaiia o ka lakou haiolelo, ua hoopauia ko lakou pohihihi. I ka nana aku nae iā lakou apau i ha 'iolelo ai ma kela po, he poe lawai'a wale no lakou apau no ke kai hohonu, me he mea la ua walewaha na mooileio o na aupuni o ke ao nei ia lakou, ka maopopo o na huahelu ame na makahiki o ka nee ana o na hana ano nui o ke ao nei. He hookahi nae mea aka a ke anaina ia lakou, o ia no ka puana anai ka huaolsJo Hawaii, o ka lakou puana ana o Hawaia, a o ka kekahi hoi i ka inoa o ka Elele Hawaii o Kalaneauol#, O k» Elele Kalanianaole kekahi. ( i ha 'iolelo pokole ma kela po ma kana olelo makuahine, oiai wahi ana ua makemake maoli na kanaka o ka Ahaoleīo e lohe iaia e kamailio ana ma kana olelo ponoi, oiai ua kamaaina lakou i ka lohe ana iaia e kamailio ana ma ka olelo haole. Ua hele a hiki i na hdra o ke aumoe, ua hookuuia ka halāwai ma kelā i>o, me ke meleia ana o ke mele lahui o Amerika Huipuia. !