Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 38, 17 September 1909 — HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA

Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA.

MOKI'NA XIII. <*He mau hana pulapu wale no ia a'u. a aole ka ou hoomaopopo i k,e ano o ko'u komo ana mai nei iloko nei ma ke ano lie lualiine?" "Alaila ke i hou mai nei oe o keia komo hunahuna ana mai n»'i ou iloko nei e kuai ai i pika bia, he hana hoonalonalo wale iho im> ia au, e like me kela hana au o ka wahahee ana mai nei ia mak«»u? Ke i aku nei au ia oe e Kalaka, ina aole oe e hele aku ana kuai i wahi jama no kakou, e ike aku ana oe i ka uumi ia o ko kani a-i e a'u, a hiki i ke oleleha ana o ko mau onohi maka." **He keu aku ka hoi oe o kahi keiki okalakala," eia nae aole he lioolohe mai o kona hoa papa olelo i kana namunamu aku, a hiki i ka nana'o okoa ana iho o ua o Kalaka iloko o kona pakeke a kauoha aku la i ka bakipa e haawi mai i rama no ua poe kamalii kolohe la. I ua poe kanaka la nae e noke la i ka inu, ke noke pu Ia hoi i ke kukahalake, komo mai ana kekahi kanaka malihini, o ke ano kanaka Ailiki ke nana aku, a hele pololei aku Ia oia a noi aku la 1 ka ba bakipa e haawi mai i rama nona. Aole o Kalaka i ike mai i kela komo ana mai o ka malihini, uiai ke lilo loa la oia i ke kamailio me ka bakipa, aka no ka maliliini nae, ua noho iho la oia me ka nui o na kanaka e ae, oiai ua kamaaina mua no lakou ia lakou iho. MOKUNA XIV. Ia pau ana hoi o ka Kalaka kamailio ana me ka bakipa, ua huli mai la oia a i ke kanaka i kamailio mua loa ai me ia, ua kauoha mai la iaia e komo laua ma ka rumi mahope, a o ko laua la hele aku la no ia me ka haalele ana iho i ko lakou nui mawaho o ke keena inurama. I ua mau keonimana la i hoea aku ai ma kela keena ; ua noho iho la o Kalaka maluna o kekahi noho ma ke pakaukau, oiai hoi kona hoa e noho mai ana mamua pono aku ona, a hoomaka aku la no o Kalaka i ke kamailio ana i kona hoa i ka i ana aku: "Anhea oe e kuu hoaloha e Sake, heaha ka papahana o keia po?** wahi ana me ka noke ana iho i ka uhuuhu. "Mai ninau mai oe ia ? u i ke āno o ka hana e Kalaka, aole anei ou ike he hana kau i makemake ai ia'u e hana aku nou i keia po? Ke makemake nei au e ike i« ke dala no kela hana, no ka mea ua ike no oe, aole au e ae aku ana e lawelawe i kekahi hana me ka maopopo mua ole o ke dala, a ina e hookoia ana kela hana me ka liolopono me ko haawi ole mai i ke dala, alaila e ike auanei oe i ka lewalewa o ko alelo iwaho, ke lohe mai la anei oe e Kalaka." "Auhea oe e kuu hoaloha, ua ike anei oe he hoopunipuni aa ma ka'u mau mea e olelo ai?" "Aole e hiki ia'u ke hoeia aku ia oe no ia mea, aka ua ike no oe aole keia he w r alii hana uuku a'u e hooko aku ai, a ina e loaa mai ana au no ka hoao ana e pepehi i kela kanaka, alaila aole o oe ke pilikia ana, nolaila o 'ka loaa mua mai no o ka'u mau dala o ia ka pono i pilikia aku no ia o'u ea, hiki no ia'u ke uku i ko'u hoopa':, a i ole i pakele mai no hoi ia, ua loaa no ka'u mau dala e holoholo ai. Heaha auanei kou nana mai ina e komo aku ana nu iioko o ka pilikia mamuli o keia hana a'u e hooko aku ai no kou pono e Kalaka." *Tupuahulu no hoi oe e kuu hoaloha, aole anei ou hoomanao iho i ka'u uiau hana ia oe iloko o na wa i hala ae nei, a ma ia ano iio hoi e ike iho ai 'oe, aole he paahana e nele aku ana i ka ukuia!" *'He mea oiaio no ia aka e hoomanao pu iho hoi paha oe, ina e ikeia ae ana ka make ana o kekahi kanaka, e haawi kokeia ana he makana kiekie no ke poo o ka mea nana. i 'hana kela karaima, a ,e manao anei oe e huna ana ko kakou kamalii ia'u? Aole loa lakou e hoao ana e hoopakele ae ia'u aka e hoike aku ana lakou na'u i pepehi i kela kanaka, a o kela makana kiekie i haawiia e ke aupuni, o ka lakou ia e noke i ka ai uhauha, me ko'u lewalewa pu iluna o ka amana likanaka." "Ua makaukau maoli oe e Bake i na kumu pale ma kou aoao, a ina aole e loaa aku ana keia mau dala ia oe, no kou uku o ka hooko ana aku i kela hana heaha mai ana kau mea e hana ai?" "Heaha auanei ka'u mea e hana aku ai maluna ou, e laweia aku ana oe e a'u iluna o kela noho e waiho mai la ilalo, a ilaila oe e hoolana heleia aku ai iluna o ka wai, a malia he mea ia nou e liooko mai ai i ka mea au i olelo mai ai ia'u no ka hana o keia po." "Ina pela e hoomoe keia hana a kaua a no kekahi manawa hou aku, ke maka'u nei au o hoea mai kela makaikiu i keia manawa, ua hoomanao no nae paha oe i kona-manawa e hoea mai ai ea?" "Ke hoomanao nei au inawaena o ka hora elua ame ka hora ekolu o ka wanaao oia e hoea mai ai." "Ae o kona manawa io ka hoi ia e hiki mai ai maloko nei o keia hale. Ua lioounaia o Keaka e hui pu aku me ia, a nana e alakai loa mai i ua makaikiu la noloko nei o keia hale." 4 *A ma ke ano hea laua e,hoea mai ai noloko nei, ma. kela ano makaikiu no anei ona, a i ole ma kekahi mau ano okoa e paha?' "E hele mai ana oia ma ke ano ua hoohalikeia a kupono loa me ko kakou ano, a maluha oia o kekahi nolio ma ka akau o ke keena nei, a aia auanei a ihaawiia he hoailona, alaila o ka manawa ia e lele aluka aku ai na keiki maluna ona, a o kona paa iho la no ia i ka hopuia e kakou, a ke make ka hoi oia i keia po, alaila e mahele likeia he puu dala maliuahua mawaena o oukou apau." "Maikai maoii ka hoi kau lioolala ana e Kalaka, a pehea e manao ana no anei oe e hele mai ana kela makaikiu?" "Ua hoolala au i keia hana me ka manao e holopono, a nblaila ke manao nei au ua hiki mai i ko'u wa e hoi ai. a na oukou ae ke koena hana i kōe oiai aole au i makemake e awili paia aku iloko o keia hana i keia po." "Ina o kou manao ia ea, alaila aole au e ae aku ana e liookuu ia. oe. E noho mai oe a ike maoli i ka hookoia o ka hana maluna o kela makaikiu, alaila hoi paha ike pono no ua kanaka. aole hoi e kanalua ina e hoikeia aku ana mai kekalii mea okoa aku." "Aole e hiki ia'u ke noho, ua ike no hoi oe, he kanaka nui au iwaena o ko kakou poe, a ina paha e mahui ikiia ae ana owau, pu kekahi iloko o keia hale i keia po, he keu aku a ka nui. o ko'u hilahila a kaumaha no hoi no ka nokeia mai i ka paheneheno e ka lehulehu." "Aha! nui īuaoli kou akamai e kena kanaka i ka pelo. Manao anei oe e hoi oe e hiamoe me ka oluolu i keia po, a ia makou iho la ka puauu i keia hana au o ka hoounauna ana mai nei ia makou. He keu no o ka nolio mai no kou a ike i ka make ana o ko makaikin. alaila aole au mea e olelo mai ai no ka hooko pono oleia ana o ka hana. Ke īke aku nei au i kou maiiao e Kalaka, ua makemake oe e -holo ine kela man dala 7 alaila loaa kau mea e olelo mai ai, aole i make kela makaikiu ia makou, a ina e koi aku ana mak l kp*i i ko makou uku, alaila o kou maliawa ia e haawi aku ai ia Sakou i na lima o ke aupuni." "Ina pela e uku mua aku au ia oe i kou kuleana no keia hana

0 keia po, i loaa ole kau mea e hoohalahala mai ai/' wahi a Kalaka (me ka nanao ana iho i kona lima iloko o kona pakeke." '"Aole wale no o kou uku mai ia'u i ke dala ka'u e makemake nei, aka e noho pu mai no oe a ike maka i ko hoa paonioni." "Ina pela, ke ku-e nei oe i ka kaua aelike i hana ai, he keu no hoi o ka kaua o ka hooholo ana, o ia no kou hana hookahi i keia hana me kou mau hoa, a o ke dala hoi ka'u e uku aku ma ko'u aoao, eia ka owau kekahi au e kauoha mai nei e noho pu aku me oukou." "Aole loa au i ku-e i ka aelike a kaua, aka ke ma v kemake nei au e noho wale mai no hoi oe ma ke ano i hoike. He oiaio e uku mai ana oe ia makou i hookahi kaukani dala no ka mauna ana aku i ko makou ola no keia -hana hookahe koko o keia po, a ina e haawi mai ana ke aupuni i iwakalua kaukani no ka mea e loaa ana ka poe na lakou i pepehi i ka makaikiu, alaila aole paha e nele aua kou liele aku e haawi ia makou i wahi e hoi hou mai ai ko mau dala o ka lilo ana mai ia makou. "Aole loa au e ae aku ana e hookuu ia oe, a noho mai oe i ka la'i ia makou iho ta ka puauu aku i na hana o keia po." "Auhea oe e Sake, no ka nui loa hoi o kou paakiki aia no au a noho pu aku me oukou iloko nei o keia keena, nolaila, o ka'u e manao nei e haawi no au ia oe i elua kaukani dala, a e hookuu ma,i oe ia'u e ku a haalele i keia keena i keia manawa." Ua unuhi ae la o Sake i kana uwaki pakeke, a i aku la ia Kalaka: "Eia keia ke hele nei ma kahi o ka hapalua o ka hora ekahi 1 keia manawa, nolaila he hookahi wale no mea pono a'u e olelo aku nei ia oe, o ia kou komo pu ana mai me makou ma keia hana, a ina oe e hoole mai ana, alaila e paaia aku ana oe e a'u a hiki i ka hoea ana mai o kela makaikiu, o ko liaawiia aku no ia e inakou iaia, a kaualako huluhulu ia aku oe no ka halepaahao. "Aole no kena he liana au e kuu hoaloha, aka he kumakaia maōli no kau ia'u e ka hoalolia, o ia anei kou manao maoli?" "O ko'u manao paa maoli no ia, a nolaila nau no e koho mai nou iho lie makehewa ka houlolohi hou ana iho a hala wale ka manawa, o hoea mai auanei ua makaikiu la, o ko paa koke mai no ia i ka hopuia." "Ina pela ua pau loa ae la ko'u manao no ka hoi ana, a e noho pu aku hoi kakou e nana i ka oukou hana o keia po." "Ina pela ua pono e Kalaka,'' a ia Sake i h'oopuka aku ai i kela mau huaolelo, ua eu" ae la oia mai kona noho ae, a hele aku la a kaomi aku la i kekahi ko-lu e kau mai ana ma ka paia, a ia inanawa i nee ae ai he papa ma kekahi aoao, a hamama ae la ka papahele i lawa kupono no ke kanaka e iho ai ilalo o ke keena pouli o ua hale la. ka noho mai no ka kau e Kalaka, he keu no hoi ua ike mai la no oe i ka puka o ke ola, he wahi no hoi naui i hele a kamaaina, e eu mai hoi paha a iho ae kakou nolalo nei, a o oe nae mamua e iho aku ai, a na'u e nana i ka pau pono o ko kakou kainalii i ka iho ilalo o keia wahi, i hoea mai hoi paha ia o ka makaikiu, ua makaukau mua kakou iluna o ko kakou mau noho, a o ka maalahi no Ia o ka hana a ua kanaka." "Ua ike mai no hoi oe he kanaka elemakule au, o kou hookikina mai nei no ka ia owau ke hele e mamua. He keu no hoi o oukou o ka poe ikaika aku a mahope aku nei hoi kahi elemakule ,e ihookolo aku ai a hiki i ko kakou hoea ana apau ilalo." '•Aohe hoakamai olelo ana mai o keia wahi. Ke kokoke loa ae nei ka manawa e hoea mai ai ko malihini, nolaila e wiki oe, o kii okoaia aku auanei oe e a'u e kaualakoia mai no kela keena pouli." "E aho paha owau o kakou ka mea liope loa e iho aku ai, e kena aku oe i kela kamalii o oukou o lakou aku ka mua, a o kaua aku no hoi ka hope." "O keia ka'u oh-.10 hope ana ia oe e Kalaka, o kou manawa keia e iho ai il'alo, a ina aole pela ea, alaila na'u e kii aku ia oe, a malia 0 kou kumu palia ia e ae mai ai e hele mai no keia puka," a me ka hoohakalia hou ole iho, ua hele mai la o Kalaka no kahi o ka lua e hamama ana, a iho aku la ilalo me ka liaalulu. Ua iho malie aku la o Kalaka a hiki i kona ku ana ilalo, he pouliuli wale no oloko o kela keena, a no kona piha loa i ka maka'u, ua pii hou mai la oia iluna a o ka oili ae no hoi koe o kona poo maluna o ka papahele, ua pa e ilio la i ke pa'i a Sake, a o ia ka ua o Kalaka o ka pane ana ae: "Heaha lioi kau e pa'i nei i ko'u poo e Sake, e hoi Kou aku ana au iluna lie keu aku kela o kahi lapuwale maoli, aole e hiki ia'u ke hoomanawanui aku i ka noho ana ilalo o kela wahi.", "E hoi hou aku oe e Kalaka ilalo, o kiola maoliia aku auanei oe'e a'u. Manao anei oe e hiki ana ia makou ke hookuu wale aku ia oe e kena kanaka hoopunipuni. O ka elua kaukani dala wale no i ka makani kau e hooioi mai nei, o ia iho la ka kou mea e hookuuia aku-ai, e lioi koke oe ano o ike pono oe ia'u e ke kolohe," a mama hou ana o Kalaka i ka holo no ke keena pouli. Ma keia wahi he mea pono no i ka meakakau ke hoakaka akn Ike ano o kela keena a Kalaka o ka ilio ana aku la. Aole i ikeia kela keena e kekahi poe e aku, koe wale no ka poe hakihaki kanawai, aka nae i ka nianawa mahope mai i loaa aku ai i ka poe makaikiu ua ikeia,, o kela kekahi o na wahi nalo loa no ka poe hakihaki kanawai, ka poe hana kai'aima ame na ano hana ekaeka no apau e hanaia ai, a ilaila pu no lioi e pee ai ka poe i hawahawa na lima me na hana hilahila ole o ka pakaha ame ka haowale. , Ua eliia kela keena malalo loa aku o ka hale e ku ae'ana maiuna, me ka hanaia ana he mau keena liilii no ka manaoia pela e hiki ai ke hookauia aku ka make maluna o kēkahi poe a lakou e manao ana e lawe ae i ko lakou ola, mamuli o ke pani ana iloko o i kela mau keena liilii. j I kela manawa a Kalaka o ka hala ana aku no ua keena pouli la, ua liokio aku ia o Sake i ka nui o kona gaau lioa, a aole i hakalia iho, kapalulu ana*ua mau keiki nei, a o ka hoomaka aku la no ia e iho ilalo, a hiki i ke koe ana he elua wale no mau kanaka no ke kakali ana o ka hoea mai o Makaikiu Uwila. I Iwaena nae o kela poe i iho aku la nolalo, o Sake kekahi, a i na kanaka elua i koe iho ai noloko o kela keena maluna kahi a Kalaka ma o ka nanea mua ana me kona hoa, ua pani houia ae la j ka puka a paa i ole ai e ikeia mai i ka wa o ka makaikiu e hoea mai ai. i MOKUNA XV. Aia no hoi maloko o kela keena pouli, na mea paahana a ua poe kolohe la, e laa na meahana no ka wawahi ana i na paliuhao, na> meahana hoi no ka aihue ana, ame na mea no apau e hiki ai ka lakou mau hana hakiliaki a ku-e kanawai. I ua poe kolohe la e akoakoa ana nialoko o kela keena, ua hoaia ae la ke kukui, akahi no a ike ponoia aku na noho ame ke pakaukau i ke ku mai, a o ka haule aku la no ia o lakou apau maluna o ko lakou mau noho pakahi. No Sake nae aia oia ke noho pono aku la ma kekalii aoao mai 0 Kalaka oiai hoi kekahi mau hoa e ae e hoopuni ana i ko laua nei mau aoao. Ia lakou e nonoho la maluna o ko lakou man noho, akahi no o Kalaka a nana j>ono loa aku i kona mau hoa, a akahi no hoi oia a ike akn, eia ka o Sua kekahi me lakou, a o ia kana o ka hooho ana ae: "Ea! liauliauna kanaka mai nei hoi oloko nei o keia wahi!" me ka huli pu ana aku o ua kanaka nei ma kahi o.Sua e noho mai ana. Ke m>.ho hoola'i malie wale mai la no o Sua, me he mea la aole oia i ike mua ia Kalaka. a o ia ka Kalaka o ka i hou ana mai: k 'Ea ke poina nei au i ka'u wahi o ka ike mna loa ana ia oe e Sua, ke manao aku nei au ua mnke la oe, eia ka o oe kekahi iloko o keia puulu i keia po." (Aole i pau.)