Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 38, 17 September 1909 — KAA KE EO O KA HEIHEI KUKINI IA AKONI KAOO Ku-eia Nae ka Olelo Hooholo a na Lunakanawai no ka Haawi ana i ke Eo laia. [ARTICLE]

KAA KE EO O KA HEIHEI KUKINI IA AKONI KAOO

Ku-eia Nae ka Olelo Hooholo a na Lunakanawai no ka Haawi ana i ke Eo laia.

i 0 ka heihei kukini o umi mile i ma- ! lamaia ma ka auwina la o ka Poaono ■ | i hala ma ka paka kinipopo hou ma Leleo ae nei/ ua lawe haaheo ae o Akohi.Kaoo, ka "Lio heihei o Waialua" \ i ke eo o ia heihei a o ka lanakila ana maluna o na moho apau i ulele ae ma ke kahua heihei ma kela Ia. j O Jackson, ka ifloho pahu loa. 0 ke Teritore, a me Tsukamoto, ka olali o ka Ua Kanilehua o ka au ana mai o ke kai a o ka moho hoi o na moku- • puni no na mile he umi-kumamakahi ame ka nui o na keiki opiopio o na hana hooikaika kino, ua haulehia ko lakou mama i ke keiki o ka Ehukai o Puaena, a i keia la, ke o la kela inoa hanohano maluna ona, a na Hawaii e haaheo ai, ka moho o na Mokupunii Aole e hooleia ka mama o keleahi mau moho e ae i hahani mai mahope o Kaoo ma kela la, aka oiai nae he poe opiopio mai lakou mamua o ka moho nana i ahai ae i ka lanakila, nolaila- ! ua haawi aku ka lehulehu i ka lakou j inau mahalo ana ia Kaoo no ke kila- ' kila o kona kulana ma kela la. j Me he mea la nae mamua o ka ulele< ia ana o ka heihei ma kela auwina la, j a i ka manawa hoi a na moho apau e j kuku ana imua o ke kahua heihei, aia j ka hilinai ame ka manao paa ilok;i o ka hapanui o ka poe i hoea ae e ike I kumaka i kela heihei maluna o ke I Kepani mai Hilo mai, oiai he kohu

lio heihei i hoomoamoaia ke kulana o kahi kanaka ke nana aku, a e like no hoi me na lio heihei, o ia eena wale iho no kona kulana ke nana aku. Mamua ae o ka hoomaka ana o ka heihei, ua hoikeikeia ae iunja o ka lehulehu o Jaekson ame Tsukfrmoto, ma ke ano o laua na moh(T na laua e paa nei i ka hanohano o ka lilo ana he mau kae'ae'a no ka pahu loa ame ka pahu pokole mai, a ia laua i hoi mai ai no kahi a na moho e ae e ku laina aku ana, ua liuliu iho la ka hooniakaukau ana o na mea apau no ke alualu ana i ka lanakila ame kā hanohano o ka heihei a lakou i alana aku ai ia lakou iho imua ke kahua. Ma ka hora eha i kani mai ai ka pu hoailona no ka hoomaka ana o na ku- ! kini e holo ,a oiai e holo aluka ana

lakou apau i ka wa lioolialii, aole e hiki ke hoomaopopoia owai aku ana la o lakou ke hoea pono i ka pahu hopu me ka inaalahi. Oiai nae e aumeume ana no na moho iloko o na puni mua, aole i kalele ko ka lehulehu manao maluna o na moho e aumeiime aku ana i ka lanakila ma ia heihei. I ka hiki ana mai i ka eha o na puni, akahi no a kaa o Kaoo mamua o na mea apau, a mai ia manawa mai kona paa ana i kona kul'/Ha no na puni he kanaha a oi, oiai no nae e hooikaika mau ana ke Kepani e puka mamua, e haule mau ana uo oia ia Kaoo. I kekahi manawa, he mau sekona wa le no* ko ke Kepani mamua, ua oili aku !a no o Kaoo, a lilo aku la no iaia ke alakai ana o ka heihei, me ka hahani mau no nae o ke Kepani mahope o kona mau kapuai wawae, Aia ke kau nui ana o ka lehulehu mawaena o laua a elua, aka e bahani mau aku ana no nae kekahi poe e ae inahope o laua i na manawa apau, a o ka poe hapa mai no o ke aho, ua hoopau okoa i ko lakou holo ana, a hele malie okoa kekahi poe, oiai hoi kekahi poe e hooikaika poo aku ana aia ka ponu o ke kau aku ma kekahi o na helu kiekie. E hookikina mau ana na Kepani i ka lakou moho e holo a kaa mamua i loaa iki ai he nlanawa hoomaha, aka nae e ku inau ana ka Lio o T(Vaialua me ka makaukau e oni aku imua i, ka m'anawa a kona hoa j5aonioni e hoao aku ai e kaa mamua ona. Aole nae e hiki ke hooleia ka mama ame lee aho o kekahi poe moho no ka mea, me ka hooikaika maoli kekahi poe 0 lakou o ke aJualu ana aku ma na puni hope a hiki i ke kau like anaime ka poe mua. Oiai e kokoke mai ana i na puni hope e piha ai na mile he umi, aia ka pihoihoi lee halii la maluna o ka poe makaikai no ka ike aku owai la mawaena o Kaoo ame Tsukamoto o laua ke aha'i māi ana i ka haaheo ma kela heihei. ' ' A'a mau na kokua o ua mau moho la ma ko laua aoao kahi i liaawi ai i na olelo hoolana, a oiai.aīa no o Kaoo mamua mahope aku no ke Kepani ona, a o Ka puili hope loa no hoi ia, alaila akaka ka mea nana ke eo, a i ke kokoke loa ana mai i ka pahu eo, ia wa i hoomaka mai ai ke Kepani e kuu 1 kona mama holo apau, a oili aku la mamua o Kaoo iloko o na leo hooho 0 na kaukani o ka poe makaikai, me ka manao aole e hiki \a Kaoo ke alualu aku iaia. Me he pua la nae i .oili aku mai kona kakaka aku, a i ole me ka poka 1 oili aku mai ka waha aku o ka pukuniahi, i oni mai ai o Kaoo, ua kohu lio heihei no Kapiolani paka a oili aku aku la mamua o Tsukamoto, a mamua ae o ka hiki ana aku i ka pahu, ua palalia iho la oia a hina ilalo, iloko o na leo e hoopaiakuli ana i ka lewa. Oiai aia malaila na lunakanawāi o ka heihei kahi i. kuku ai, ua haawi ae lakou i ka lakou olelo hooholo ua kaa ke eo o ka heihei ia Kaa, oiai nae na Kepani e apu mai ana me ka manaoia e ala mai ana la he haunaele, eia nae aole he mea o ia ano i ikeia. Ma ka olelo a ka poe kokoke loa j ma kela wahi ua hina ka o Kaoo ma-1 mua mai o ka laina i kahaia ai o ka I pahu eo, a ua nee mai oia imua a hiki 1 i ka pa ana o kona iima i ka laina he inau sekona mamua ae o ka' hoea ana mai o ke Kepani, aka i ka poe • nae ma kahi mamao e nana mai ana, ua kaawale loa o Kaoo mai ke Kepani aku, a ina pole e hina e oia ilalo, ina aole he mau hoopaapaa e ala mai ma kela lanakila i loaa iaia. Mamuli o ka piha pioo o ka lehulehu,! ua hiki ole ke noonooia aku ka meal i kaa iaia o ka helu ekolu, aka ua | haawi nae na lunakanawai i ka lakou I olelo hooholo, ua lilo ka helu ekolu I ia Charley, he'' Pake" lawe waiii, a ia j Jack8on ka helu eha.

Ma ka aoao o na Kepani o keia kulauakauhale, ua hoea kino ae lakou maloko o ke keena o ka Advertiser ma ia ahiahi iho a hoike aku i ko

lakou manao no ke kaa, ana o ke eo 0 kela heihei i ka lakou moho, aka oiai e ku ana lakou ma ka olelo liooholo a na lunakanawai, ua makemake nae lakou e waiho ao i kekahi mau kumu ku-e e pili ana no kela heihei, a waiho aku imua o kekahi mau lunakanawai, a mau komite e kohoia ana no ka noii pono ana i na mea apau e pili ana i ua heihei la o ka Poaono nei. Ke loheia nei ke kaena ana o na Kepani no ka aa ana .mai o ka lakou moh'o e heihei hou me Kaoo ma keia mua koke iho, a ma ko Kaoo aoao hoi, ua oleloia ae, ua makaukau loa oia e kaili mai i kela mau dala makana ina no kona ae houia mai e ulele me Tsukamoto. Ua piha maoli na mea apau me ke pihoihoi ma kela la, a kapae maoli ae kekahi poe i leo lakou mau kulana keonimana, a he hookahi ka noke like ana i ka uwa, me ka piha hoohaehae 1 na Kepani, a ku a huhu a kūaki maoli no hoi na Kepani, oiai ua hoomakaukau mua lakou i na hae, no ke kaa o ka lanakila i ka lakou moho, he noke ka lakou i ke kowelowelo i ka hae, a; haawi paha i kekahi aha hoohauoli mk ia ahiahi. 0 Kaoo kekahi iwaena o na moho apau i heihei ma kela la ka mea kahiko o lākou, oiai aia kona mau makahiki ■ ina kahi o ke kanaha-kumama-ono, aka iloko nae o kona mau la opio, ua. kapaia oia o, ka '' Lio heihei o Waialua,".-no ka eo ana o ka lio iaia, aj pia. no hoi kekahi i komo nui ma na'lealea hooikaika kino lehulehu ma kekahi mau makahiki i hala ae nei. Oiai' nae-ua nui t ka nune iloko o keia mau ]a, no ke ano o ke kaa ana 0 ke eo o kela heihei ia Kaoo ua lawe ae na luhakanawai ame ke komite i ke koikoi o ka imi ana aku i wahi e pau ai na nunē aiia iwaena o ka poe i loaa na manao kanaiua no kela heihei 1 malamaia. O na lunakanawai na lakou i haawi kfj, olelo hooholo ma kela la no ke kaa ana o ke eo o ka heihei ia Kaoo, ua hooleia,ae ke ku ana o ka lakou olelo hoo'holo i ka' mana, oiai he poe lakou i kohoia aku no ka manawa, aole hoi o na lunakanawai i hoikeia maloko o ka pepa kuhikuhi o ka heihei kukini.' 0 keia ka mea i hooholoia ma ka halawai a na lunakanawai ame ke komite i malamaia ma ke awakea o ka Poakahi nei, a. koe aku na mea e pili ana i ka makana i haawiia no kela heihei. No ka pomaikai nae o ka lehulehu, ua haawi ae ka poe i kuleana i ka paka hei makana paku'i 6 hookahi haneri me kanalima dala mawaho ae o ka makana i haawi muaia, ina no ke kuea o kela heihei, a aa hou na moho e heihei ma keia mua koke iho, ua like hoi me elua haneri dala i ka mea e kaa ana iaia ka helu ekahi, a he hookahi haneri aku i ka elua. īmua nae o na kaūkani o ka poe i ike maka i kela heihei ana, aole e hiki ke hooleia ke kaa ana o ke eo o ka heihei ia Kaoo, a ina no pfaha he mau anana ke kaawale o Kaao mai kona - hoa mai, a pela iho la no ke ku ole ana o ka olelo hooholo a na lunakanawai i ka mana a i mea paa, e lilo ana no ia eo ana i mea ole.