Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 39, 24 September 1909 — HE HOLOHOLONA HOOPILIKIA. [ARTICLE]

HE HOLOHOLONA HOOPILIKIA.

KAPALAKIKO, Augate 28—Ua biki ae kekahi ano naonao hoopilikia i na mea kanu ma ka mokuaina o Kaleponi a he mea maopopo loa e hookahua lo* iho ana ia ma ia mokuaina ke ole e hanaia kekahi hana e kinai ai i ka laha loa ana ae ma na wahi apau o Amerika. 0 ka home o keia ano naonao o Argentine, a pela j kapaia ai kona inoa ka naonao Argentine. Ua kamaaina pu ka ikeia o keia ano naonao ma Berazila, ma Amerika Hema, a mailaila i laweia inai ai a laha i Amexika. Ua ike muaia kela ano naonao ma na uwa* po o Nu Olina mamuli o ka laweia ana mai o na kope mai Kio Janeiro mai i ka 1892. Aohe mea i hoomaopopoia aku no kela ano naonao a ano koke wale mai nei no, a iloko o umi-kuma-mahiku makahiki ua palaha loa ae la kela ano holoholona hoopoino maluna o 5000 mile kuea ma ka mokuaina o Luisiana. Ewalu makahiki i hala ae nei, ua hoounaia ae kekahi mau bena pulupulu mai Nu Olina ae a i Okalana a iloko o kela mau bena pulupulu kela ano naonao kahi i noho ai a i ka hiki ana ma Okalana a weheia na bena ua haumanana aku la kela ano naonao ma o a maanei o ka aina a pela i laha ai malaila, aole nae i hoomaopopoia ia manawa. īloko o kekahi mau makahiki lehulehu i kaahope ae me ko lakou hoopio oleia, ua laha loa aku la a hiki i Alameda, Kapalakiko, Stockton, San Jose, Los Angeles, Ontario, Riverside a pela ma kekahi mau okana aina <\ Kaleponi Hema. He nui ka poino a kela ano holoholona i hana ai ma na aina i ike nui ia kona laha ana. Pau na pua o na alanui i ka ai ia, pela pu me na pua like ole ma na kihapai kanu pua. Aole o na pua wale kana e hoopoino ai aka o ns popoki lillii kekahi akahi a hanau ae, e pau ana i ka make, a i ka wa e moe ai na bepe, e kolo ana kela ano naonao iloko o ka waha ame ka ihu a noke i ka nahunahu e hoopoino aku ai ia lakou. O na ano naonao e ae apau mamua o ko lakou alahele e pau ana i ka make ia lakou a hiki i ko lakou noho lanakila ana maluna o ia okana aina a Mokuaina paha. He hiki loa i kela ano naonao ke ai i ka papa a puka, hele maluna o ka wai me he aina paa la, iho ma lea uwea, komo iloko o ka waha a i ka ihu, a pepeiao paha o ka bepe i kona wa moe; o na popoki keiki e pau ana i ka ai ia, e ai ana i na pua e hiki ole ai ke hoohua mai i kekahi hua, e luku ana i kona mau enemi, e hoolilo ana i ka mala ululaau hua i mea waiwai ole, a iloko 0 kekahi manawa pokole, e hoolilo ana 1 ka aina ululaau hua i aina ululaau hua ole, e hoolilo ana i na lehulehu o ka poe hooikaika ma ka mahiai aole i poe pomaikai ole wale no ; aka i poe hoopoino mau ia. Ua hoomauia ka noho naaupo ana o ko Kaleponi poe a hiki i ke kau i hala i ka wa a J. C. Bradley, kekahi kanaka akeakamai o ke Kula Nui o Kaleponi i huli pono ai i ke ano ame ke ola ana o kela ano naonao. Ua lawe oia i kekahi o kela ano naonao a huli pono i kona ano a no ka maopopo pono ole iaia ma ka hoonoho papa ana ua hoouna ae oia i kekahi o kela ano naonao ia Porofesa W. L. Wheeler a nana i huli pono a hiki i ka maopopo ana. 1 ka wa i mahu'i ai o Porofesa C. W. Woodworth, ke kumukula poo o ke Kula Kiekie ,o ka Oihana Mahiai, ua holo koke oia i Nu Olina no ka huli

pono ana i ka oiaio ame na hana i hanaia mal&ila a i kona huli hoi ana mai ua hoala koke oia i kekahi hale hoao iwaenakonu o na okana aina o Kaleponi, oia ma Okalana Hikina. Ua kukuluia kekahi mau mea paahana kupono ma ke alanui Helu Iwakalua-ku-mamalua, a hoonohoia kekahi mau kanaka kokua malaila e kiai ai. Ma ia hoao ana, he liilii loa kahi mea i hanaia ma kela haulelau no ke .kokoke loa i ka manawa o ka hooilo. Ma ka mahina aku nei o Feberuari o L. E Day, ke kanaka akeakamai huli i ke ola o na mea kolo o ke Kalana o Benito ka i hoonohoia malaila e nana pono i ke ola ame ke ano hana a kela ano naonao, ma ka hoao ana e kinai me ka laaumake. He laau maikai loa kana i hana ai, he maalahi loa ka lawelawe ana mc ka hoopoino ole i ke ola o na keiki na holoholona, na manu ame na meli hana momona, Ua houia ka huahuakai me ka malakeke a hookomo iloko o ka omole i.paniia a paa me ka hou pukaia ma na aoao a kukulu aku iloko o na mala pua. E maau hele mau ana ka naonao ma o a maanei no ka huli ana i ai nana a oiai oia e holo ana ma o a maanei ua hiki mai la oia ma kahi i kukuluia ai ka omole, a hele hou aku la e ha'i i kona mau hoa, a hala he mau minuke hoea la malaila he mau haneri ko lakou nui. Mahope o ka ai ana he mau miliona naonao i kela huahuakai i houia i ka malakeke a pau, ua hou hou iho la oia i ka huahuakai me ka laau malee a waiho hou aku la. Mahope mai, ua ikeia ma kekahi mau wahi he maū mile kuea ka nui, o na naonao i ai ai i ka laau make, ua pau loa i ka make maloko o ko lakou mau halelua. He like loa ka noho ana o keia ano naonao me ko na meli hana momona, he moi*rahine ko lakou me na kane, a he poe kanaka hana malalo aku o lakou. Ma ke kau e hanau ai na Moi-

wahine, a o ka nui o na hua a ka Moiwahine hookahi e hanau ai he 600 ua lik6 me 600 keiki ia, a he umi-ku-maalua makahiki o ka Moiwahine hookahi e ola ai. Ma ka manao o Porofesa Woodworth iloko o umi makahiki me ke kinai ole ia e noho lanakila ana ka naonao maluna o lea Mokuaina holookoa o Ra- j leponi, a ina e hiki mai ana ia ano naonao ma Hawaii nei ehia makahiki a ike oleia kekahi huaai maluna o na lala laan. | O ka hana a Mr. Day e hoao mai nei ma Kaleponi oia ka hoohui aua i ka laaumake me ka malakeke a hookomo iloko o na ~omole waha nui a kukulu aku iloko o na kihapai, a i kona hoao mau ana pela ma kahi i ike nuiia ai ka naonao, iloko o ekolu pule ua ano kakaikahi mai ka ikeia o ia ano holoholona, a i ka eliia ana aku ma kekahi mau wahi ua ikeia ka nui maoli ka make o na naonao a ina e hoomau loaia aku ana ke kinai ikaika ana e loaa ana ka manaolana no ka puka pono o na huaai ma na okana aina i ike nuiia ka laha o kela ano naonao. Aohe hana o ka Mokuaina o Luisiana i kekahi hana e hoopaHele ae ai iaia mai ka pahola ame ka hoopoino ana a keia holoholona a mamuli o ia kumu ua heluia ma kahi o na miliona Va nui o kona poho ma na huaai a ma na mea kanu e ae. Ua loaa i ka Mokuaina o Kaleponi ka laau e kinai ai i ka laha loa ana o kela ano naonao, a nolaila e oi akji ana kona pono i ko ka Mokuaina o Luisiana. He hookahi hapa umi-kumamakahi o ka iniha kona loihi. He eleele kona kino me ka loihi i oi aku i ko na naonao kamaaina. O ke alahele wale no e mnopopo ai he naonao Argentine oia, oia ka pepehi ana a make, a honi ae; ina e hohono ole ana o ua ano naonao Ja ia, oiai o na ano naonao e ae he hohono ko lakou ea ke make.