Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 42, 15 October 1909 — HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA Ka Weli o ka Poe Kakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA

Ka Weli o ka Poe Kakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA

MOKUNA XVIII. •Ke i aku nei no hoi au ia oe e kena kanaka ina aole <»»• «• hookuu iho i kena pu au e kau mai nei imua o'u, e ike no auanei <>,• i ka lele o ko poo mai ko kino mai'." Ia pau ana no o kela mau olelo a Kolina, o kona wa no ia i lele mai ai maluna o ke kanaka malihini, me ka owili ana ae i kona lima, a haule iho la ka pu panapana iluna o ka papahele, a o kahi wale no o ka laki. aole he nui o ke kani o kela pu e lohe waleia inai ai. aka me, he wahi pahupahu nuku la ia i kani ae ai. Ke paa U no ka loio i na lima o ka elemakule, a hoomaka aku la o kolina e ninau. "owai oe e keia kanaka komohewa?" "Aohe ou .wahi kuleana iki e ninau mai ai i ko'u inoa," wahi a ke kanaka malihini o ka pane ana aku me ka leo kuoo. "Ke ikct aku nei au aote oe he kanaka elemakule, aka o oe kekahi kanaka opiopio i hoano e i kou ano maoli." M lna oia iho la £o*u ano, alaiia heaha iho la kou kuleana ma ia mea? v "E haawiia aku ana oe e a'u iloko o ka lima o na kanaka o ke aupuni. a na lakou e huli aku i wahi kupono no na kanaka e like la me kou ano! ,J "He hana lokoino loa hoi ha ia au ina e haawi aku ana oe ia'u iloko o ka lima o na kanaka o ke aupuni." •*E nana iho no hoi paha oe la, aole au e hoohala ana i ka'u mea o ke kamailio ana aku nei ia oe." • "Ke i hou aku nei au ia oe e >Ir. Kolina, mai hoao oe e haawi aku ia'u iloko o ka lima o na makai!" "Mamuli o kou pviakiki loa e keia kanaka malihini, ua konoia mai au e ninau aku ia oe, heaha iho la ke kumu maikai ma kou aoao e nele ole ai kou noho ana aku i ke puhi?" j "A no ka mea, owau no keia o ke aka maalo i ke kulu aumoe, j a o ka uwila anapa hoi iloko o ka imo ana a ka maka." j Va hoopukaia aku keia mau olelo me kela leo maoli o ka ma-l kaikiu i kamaaina ia Kolina, a ia wa i liookuu honua mai ai ka loio, i na lima o ka mea ana e paa ana, a hooho ae la me ka piha pihoihoi i awiliwiliia me ke kahaha i ka i ana mai: keu aku no hoi keia hana ku i ke aiwaiwa au e kuu hoaloha i hana mai ai ia'u, a heaha iho la ka manao o keia mau hana au?" Ua noke ae la ka Makaikin Uwila i ka akaaka, no ka mea o ua kolohe io nei no keia e hookololie nei i kona hoaloha, a wehewehe ae la i kona umiumi ku'i, a pela hoi me ka lauoho ku'i, a pane akū la me ka pau pono ole no o kona aka: "I mea nou e ike mai ai, aole wale no au he kanaka opiopio, aka he elemakule pu au iloko o ia wa hookahi, a ina e pohihihi oe no ia mea e,a, alaila e ike pu mai ana no oe ia'u iloko o ke kino o kekahi luahine a no ka mea pela iho la e hei ai ka i'a i ka upena, a e pili ai hoi ka manu ike kepau. Ua loaa no he mau wahi kauna ia'u i keia manawa aole nae hoi i mikomiko iho o Uwila eia aku no ua j)oe kolohe, a pela au i hoea mai la imua ou i keia la ma ke kino eleinakule!" MOKUNA XIX. , "Xokoaha kou kumu o ka lawe ana o keia kau mea e hoano e ai i:i oe iho, a lawe ole ae oe i kekahi mau ano hoano e ae?" -Xo ka mea aole au i makemake e ikeia mai au ma ke ano i maa ia'u i ka hoano e ana i ko'u ano, oiai o ko'u huli hoi koke ana mai ne.i no ia mai kekhhi hana nui a koikoi a'u o ka, hooko ana aku n» j i. aua ike pono aku nei au ika punana oka poe hakihaki kanawai. au palia e manaoio ole mai ai, no ka hiki ana ia'u ke komo aku iioko o ia wahi." "Alaila aole no hoi e nele akn la ka loaa hou ana mai la ia oe o ka medala hoohanohano ma o ka paa ana mai la ia oe o kela poe : ka hopuia." "Aolei au i hopu aku i kekahi o kela poe, aka he hookahi nae mea nui i loaa mai ia'u ma ia komo kino maoli ana aku nei me kela poe. o ia no ka loaa ana mai ia'u o kekahi mau ike e pili ana no ka hana nui a kana e manao nei e hooko aku." "Alaila o ko hookuu ana aku la i kela poe, ua ae wale aku oe ia lakou e hoomau i kn hoopilikia a hoopoino ana i ka lehulehu, nianuili o kou hopu ole ana aku nei ia lakou a paa." "Aole i maopopo ia oe ka'u papa hana. no ka mea ua hoikeia akn nei e a'u na mea e pili ana i kela punana ame ka poe na lakou kela mau hana hakihaki kanawai i kekahl mea e/ ae, a na lakou mai ia hana. oiai hoi an e hookolo ana ma ka meheu o kekahi mea okoa ae. o kaua ka i ike i koha inoa." maoli no ke ano o kau mau hoolala ana e kuu hoa, a ke J kalokalo ae nei au. e liahai mau ia me na ulia laki oka manawa." <4 Ua pau ka kaua kamailio ana no ia mea i keia wa, a peheaj na hele anei oe e ike i ko mau haku i keia man la iho nei?" "Ae ua hele aku an e ike ia laua, a eia laua iloko o ke kulana hanoli e'noho mai la i keia mau la, no ka manao ana iho, aia laua iloko o ka na hoaloha i makee i ko laua pono." U A peliea ua loaa liou mai anei he mau ike ia oe, i wahi no Loio Gere $ paa ai ia kaua?" "Ke kaumaha loa nei au i ka hoike ana aku ia oe, aole he wahi mea i loaa ia'u e hiki ai la hoi ia kaua ke kau koke aku i ko kaua mau lima maluna ona i keia manawa. He hookalii mea maopopo loa, e loaa e ia kaua na ike ame na makaukau no ka kaua hana, mamna o ka laweia ana aku o ka hihia o keia kanaka imua o ka aha hookolokolo. I hoike hou aku no hoi au ia oe- ea, ua ulana wale keia kanaka i kana upena a makaukau e paakiki ai ia kaua ka hookau ana aku i na ahewa ana maluna ona, oiai he wahine ame kana kaikamahine ke kokua nei iaia ma keia hana." Ua kuJ rt u iho la o Makaikiu Uwila ilalo me ka noonoo nui ana, a ia aea ana ae o kona poo iluna, ua i aku la oia i kona hoa i ka l>ane ana aku: "Ina he wahine ame kana kaikamahine kekahi mau mea e kokna nei i keia kanaka kololie ma ke ano o laua na mea e hoopunipnni nei, o ka wahine ame ke kaikamahine ia a Mr. Lanada, aiaila o laua mua ka kaua e lianhoa a paa i ke kanla, a he hana maalahi wale no ka hnlui ana mai ia Loio Gerei a noho ana ike puhi, , "O ia maoli no ka kaua hana mua, oke alahele wale no hoi ia e maalahi ai keia hana nui a kaua e lawelawe nei." "A pehea ua ike lihi no nae paha oq i keia wahine e kapa nei iaia iho o Mrs. Lanada ea?" i ninau hoohuahualau wale aku ai no kā makaikiu.

''Aole au i ike i keia wahine, a malia paha no kekahi manawa pono e halawai pu ana au me ia." karata i hoopa oie aku ai i ka Meia i wahi hana na ia limahauna? nou €j Mr. Kolina. He oiaio ooe kekahi o.na loio akamai loa ma kau hana, aka he oki loa nae oe ma ka oihana makaākiu. O ua wahine nei au o ka ihoole ana mai nei aole oe i ike mua iaia, o ia no lioi ka wahine o ke komo ana mai nei iloko o keia keena i na i hala ae nei." "O kela wahine waiwai anei nana au i hoolimalima mai e lawelawe aku i kekahi hana ano nui?". "O ua wahine nei no ia, aole he mea e ae, a ina oe e kanalua mai ana i keia mau olelo a'u, alaila e ike aku ana no oe ma keia mua iho, a ilaila e pau ai kou hoomaloka." "He inoa okoa loa kana o ka haha'i ana mai ia'u, aole o Mrs. Ladana, a ina o ua wahine io nei kela, he keu maoli ka hoi ko'u kahaha no keia mea au e hoike mai nei." "E hoomanao iho hoi oe e Mr. Kolina, aole oia e hahai aku ana i kona inoa ma ke ano o Mrs. Lanada, alea he inoa okoa kana i haha'i aku la i wahi e hookoia ai kekalii ihana ano nui maluna ou," \ "Alaila aole ka paha au e hele ana e ike iaia i keia ahiahi. Ua like pu ko'u hele ana aku i kona me ko'u ae okoa ana aku J no e haliao ia'u iho iloko o ka waha o ka liona." j "Mai hoike mai oe i kou ano maka'u wale. 0 ka'u e kauoha aku nei ia oe e liele aku oe i kela manawa ana o ka hoike ana mai. Ke manao mai nei lakou o lakou ka oi, aka e hoohokaia ak\i ana lakou e kaua, a o ka'u a'o wale no ia oe, e hoike aku oe i kou ano koa a maka'u ole, a mai waiho hoi i ka maalea i ka hale nei, lawe no ia mau makaukau apau e ike auanei oe i ka piliwale o ka i'a o piliwalei." "Healia la hoi e like me kau e kauoha mai nei ia'u, pela au e hooko' aku ai, a manao no au, e loaa ana no ia'u ke koa ame ka inaka'u ole e komo aku ai iloko o kela hale me ka pilikia ole>." "E hele io aku ana oe i ka hale o keia wahine i keia poe ea?" "Ae o ka maua ia o ka lioolala ana iho nei." <; Ina peia e hele aku oe iloko oka aahu wahine." "Pehea iho la hoi i loaa mai ai ia oe kena manao ma ia ano au e hele aku ai?" "Pela iho la e holopono ai ka'u papahana, a e hele aku oe ma ke ano, me he mqa la o oe kekahi o na lede o ke kulana kiekie e loaa ole mai ai na hoohuoi ana a kekahi poe nou, a no kela wahine iloko 0 ka aaliu huna." "Ke manao nei au e liiki ana ia'u ke hoohalike e like me kau et hoolala mai nei," a ia manawa i noke aku ai o Makaikiu Uwila 1 ka hoolala i ke ano o ka papa konane a Kolina e hoonee aku ai ma kela po, a iloko o ka. hora hookahi ma ia hope mai, ua haalele mai la ka makaikiu i ka loio a hoi aku la no kona wahi. Ma na hora ahiahi iho o keia la. hookahi no a ka makaikiu ame ka! loio o ke kamailio pu ana maloko o ke keena loio, aia kekahi wahine iloko ke noho hoola'i mai la maloko o ka rumi hookipa o kona hale nani, me ke kakali ana o ka hoea aku o ka malihini i konoia. *He helehelena kona i kahikoia me ka u'i ame ka nani ulumahiehie e komohia ole aku ai na hoohuoi ana iloko o ka poe heiluheln no ke kapeke ana ae o kona naau mai kona ano ae e ikeia aku la ma kona lielehelena, aka hev nui a lehulehu o na wahine u'i maloko o ke kulanakauliale o Nu loka, e owiliia aku ai na keonimana opio i'oko o na paliele o ka maalea ame na hana hoopilikia e kaualako aku ai ia lakou iloko o ka poino. I ke kilohi ana aku ma na aoao apau o keia ledf> i haiamuaia e ka u'i, aole loa e ikeia aku ana, aia he wahi manao lapuwale iloko o kona puuwai, aka ma ka aui ana aku nae ihope o kela mau la o 'kona ola ana, ua piha. ia me na hana ku i ka menemene» ame ka weliweli e liiki pono ole ai i ka mea kakau ke hu'e pau ae i ka nui 0 kana mau karaima i hana ai, koe wale no ka olelo ana ae, ua hawahawa kona lima me» ke koko o ka mea liala ole, a ua kikohukohu lioi kona puuwai maeinae me na hana e alako aku ai i kona uhane iloko o ka make mau loa. He oiaio o kela mau mea nani e ikeia aku la maluna o kona kino, o ka mole ia nana i hapai mai i ke kuko iloko ona e hooko aku Ina hana ekaeka i wahi loaa mai ai ke dala, i hiki ai hoi ke noho iloko o ke ulakolako e like me ke ano mau o ka poe puni i na mea nani. No ka hapalua hora ia nolio hoonanea ana a ua lede la, me he mea la aia palia oia ke moeiuhane la me kekahi hiona nana i hoohiaai loa aku iaia, ua kikeke mai la kekahi mea ma ka puka o kona hale, a akalii no a ikeia aku ka owaka ana ae o kona waha I i ka i ana mai: "Komo mai!" Ia hamama ana mai o ke pani puka, ua komo mai la he elua mau lede opio, e kuikuilima pu ana ua mau lqde la, a ia laua i kokoke mai ai ma kahi a kamaaina e noho aku ana, ua hoolauna mai la kekahi o laua i kona hoa me ka pane ana mai: "E ka madame maikai, ke hoolauna aku nei au ia oe i kuu hoahanau, o keia kuu hoalianau o ke kamailio mua ana aku ia oe i kekalii manawa ae nei i hala." | Ua imoimo iho la na maka o ua wahine nei, i ka ike ana mai i i keia waliine malihini, aka ua pane inai la no nae oia i ka i ana mai: "Me he mea la ka hoi, ua ike mua no au i ko hoahanau mamua, owai la hoi kona inoa?" "0 Rose Baraunu keia kekahi o ko'u inau hoahanau ma kai aoao o ko maua mau makuahine." "He inoa ano kamaaina no kela, aka hoi aole a'u wahine i kamaaina mua ai ma kela inoa, koe wale iho no nae ke kulike o kona mau maka me kekahi mea a'u o ka ike mua ana, a pehea ua halawai mua no nae paha kana mamua ea?" i pane mai ai ua kamaaina nei me ka huli ana aku imua o Rose Baraunu. "Aole e hiki ia'u ke hooia aku ia oe no ko kaua halawai mua ana a malia paha ua hui mua no kaua," wahi a Rose Baraunu me ke kuu ana iho i kona leo i ka nanahe. "Aole he ano maikai o kena pane au, aole anei hoi e hiki ia oe ke hoike mai i ka mea oiaio?" "No ka hoike ana aku ia oe no ka'u pane oiaio ea, eia no au ke halawai mau nei me oe ma na alanui i kela ame keua manawa, a o ke kumu no hoi o ko'u hookokoke mau ana aku ia oe, mamuli no ia o knu hoohihi no ka nani maoli no o kou mau lole e komo mau ana. 1 "He lehulehu wale ka'u mau manawa o ka ike ana i kou noke loa mai i ka nana pono ia'u, aka aole nae au i, manao, he hookahi manawa a kaua i papa olelo ai mamua ae o keia ahiahi." "Ae, akahi no ka hoi au a hoomanao ae la i ko'u wahi o ka ike mua ana ia oe, a e kala mai naei hoi oe no keia kikoi ana aku nei o ka'u mau olelo e pili ana ia oe, a o ka'u wale no e hooia aku nei, e loaa no ia oe na hookipa ohaoha ana mai a'u aku maloko nei o kuu home." Ua noke loa mai la nae ua haku hale la i ka nana pono i keia malihini ana, alaila hoomau hou mai la i 4«* ana i ka i ana mai: "E kala mai oe ia'u no keia po, oiai he malihini ka'u e kakali aku nei o ka lioea mai ,a malia aia a ka la apopo ia manawa kaua e hookamaaina ponoia ai," a o ke ku ae la no ia o Rose a puka aku la swalio, a koe hookahi wale iho la no kona kokoolua o ke komo pu ana aku. » "Aia kekahi pilikia a'u e ike la ma o kqia kaikamahine la o ke komo ana mai nei, a ua hoike hoopunipuni mai nei oia ia'u i ko maua wahi o ka halawai mua ana," i namunamu liilii wale iho ai no ua wahine ona hale la iaia wale iho no. r i (Aole i pau.)