Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 52, 24 December 1909 — HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA Ka Weli o Ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA Ka Weli o Ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA

MOKUNA XXXI. , I I "Heaha lioi kau e ke'ake'a mai nei i ko ? u liele ana ak\i e welie i liii jmka. inalia piilia o kekahi no hoi o ko kakou mau hoaloha e mai ana i niau kokua mai ia kakou aku?" "Aok' kena lie hoalolia no kakou,a ke oie au e kuhihewa, me iin-a la ua maopopo ia'u ke ano o ka poe na lakou e noke mai in i i kv kikeke.' 1 kwla manawa, ua oi loa mai la ka ikaika o ke kikeke ana, me \v mt*a la e wawahi okoaia mai ana a o ia ka. Mrs. Kairiika o ka i hou ana mai ia Bete*/ "Akahi ka hoi ko'u uluhua i ka noke mai o kela mea i ke kikeke i ka puka, e hele ae au e we>he i pau hoi ko kakou kuhihewa no ka mea nana e noke mai nei i ket kik<-ke i ka puka o ko kakou hale. Tna aole au e hele aku ana e \n ht\ e noha okoa mai ana paha keda puka i ka w'awahiia." -Ina ]>ela e kii aku e wehe i ka puka, a e olelo aku iaia a ia lakou paha. ua liala aku nei au no ke kulanakauhale o !Nu loka i keia po." • hiwai au e hoike aku ai eiiike me kau e olelo mai nei?" i ninau īnai'ai o Mrs. Kaniika me ke kahaha no ke ano «> keia kaikamahine. -*E ol.'lo aku oe i ka makai, aole au maanei nei i keia po." auanei ka ka makai e heile mai ai ia nei i kela po," > wnfii a Mrs. Kamika, me kona kii okoa ana aku e wehe mai i ka puka. a ia wa lioi i «holo aku ai o Bete, eia nae mamuli o kona hookn'i aua aku i kekahi noho, ua hina aku la oia, a e ole ka holo ana mai <» ke kaikamahine a Mrs. Kamika ei hoomalimali iaia, pela i akakuu niai ai ka manao pihoihoi o Bete. la hoi ana mai nae a Mrs. Kamika a loaa na kaikamahine e u n«sl»«» aku ana iluna o ka papahele ua i mai la oia ia laua: "Ile keu akn ka lioi kou maka'u w T ale e Bete, aole hoi ha kela li. makai. o kekalii no kela o ko makou mau hoaloha, a i hele mai ii. i «• noi i kaulawaha no kona lio, a ua haawi aku ,nei au i kana ni. a o ka makeinake ana a ua hoi aku nei no no kona wahi." No ka lohe ana aku o Bete aole ka he makai kela mea o ke kik.-ki- ana mai ma ko lakou hale, nolaila ua pau loa ae la kona an«» ]»ihoilioi a hoi mai la oia a nolio iluna o kona noho, a no kekahi manawa ia noho hamau ana a lakou me ke kamailio ole>, ua y:\ur aku la o Mrs. Kamika. -Ma ke ano o kau mau olelo e Bete o ka hoopuka ana mai i keia ]h«. ame kou maka'u honua ana i ka makai, me he mea la ka hoi ua hana oe i kekahi karaima, e pono ai ia oe ke hoikeike mai i kekaiii mea e hoopauia ae ai ko'u kanalua nou. E kala mai nae oe no keia olelo a'u. a i ha'i aku nae au ia oe ea, iha he mau mea malmka io mai olua,.alaila aole ke-ia o ko olua home e pono ai.ke noho mai. uo ka mea aole o ? u makemake i ka poe i ahewaia e ke kanawai v noho pee maloko nei o kuu liome." - "Aole au he mea i mahuka mai na umii ana a ke kanawai, aka lie nu-a au i mahuka mai kekahi kanaka lapuwale mai, ka mea hoi nana e imi mai nei e hoopilikia ia'u." "O ka Makaikiu Uwila no ia o ka hoike ana mai ia'u, a ua manaoio loa au i kana mau mea o ke kamailio ana mai ,aka ina he [ mook-lo pololei kau e kamailio mai nei i keia po, heaha iho la kou lr m«i e maka'u ai i ka makai?" , "I keia auwina la iho nel ko maua ike ana i Kekahi kanaia o * ke ano o ka poe powa, eia nae e komo ana oia i kal lole o ka makai, a ua manao maua me kuu makuahine, he kanaka kela i hoao e komo i ka lole o ka makai no ka hoao ana e hoomaka'uka'u mai ia maua, oial nae lie liana okoa kana i makemake ai, o ia no ka lawe ana akn ia'u imua o kela kanaka a'u o ke kamailio ana ae nei no ka hoopilikia ana mai ia'u. "l'a komohia ka hoo>liuoi iloko o maua no ka hana a kela kanaka ma keia la, a mamuli o ia hooliuoi, pela kuu makuahine i haa-k-l«> ilio ai i ko kakou hale nei i keia po, no ka hele pu ana aku e l.alawai me ka Makaikiu Uwila ma ke kulanakauhale o Nu loka.'' -Alaila o ke kunm ka palia ia o kou hopohopo ana no ka mea nana i kikeke mai nei i ka puka o ka hale nei, me ko manao o uu kanaka nei paha ia e hoao mai ana e kii ia oe, aole hoi no ka makai īnaoli o ke aupuni kou maka'u?" **0 ia maoli no ke kumu o ko'u pihoihoi," wahi a Bete me ka malia o koua manao. -Aole do i loaa iki ia'u ka hooliuoi, ua hana oe i kekahi karaima, aka e hoomanao naei oe, he malihini makou ia oe ame kona makuahine a pela pu no .hoi i ke kanaka nana olua i lawe mai ia nei in-i e nolio ai, a i kekahi manawa e ulu mai ana no ka inanao kuhi•;ewa, maiia paha ua hana io ia no he karaima." «Xo« iho aole loa au i liana i kekahi hewa hookahi iloko o ko'u mau la o ke ola ana." *Tela no. aka aole nae e hiki ia oe ke 'hoole mai ua hookau mai ot- i ka liooliuoi maluna o'u ma ke ano o kau mau olelo ame kou ano maoli no hoi i keia po." I "Aole au e hoole aku ana ia mea, aka e hoomanao pu no hoi j !■»»•. e hiki ana ia'u ke hana i kekahi mau hana lehnlehu e komohia ;.ku ai ka lioohuoi iloko ou no'u, aka o ka mea pololei maoli, aole i«»a he karaima a'u i hana, a he kaikamahine hewa ole au e like no L ni«- kau i ike ai i kau kaikamahine ponoi." "Ke hoike liou aku nei au ia oe no ko'n hilinai maluna ou, ame i kon makuahine, a ina e lioike pau mai ana oe i ko olua ano ia'u, nlaila e hiki ana ia'n ke haawi aku i ta'u mau kokua ana apau no kou pono. a no kou makuahine «lioi." ♦*Xo na mea e lioopauia ai kou poliihihi no maua, ua hiki loa in oe ke ninau aku i kuu makuahine ina oia e 'huli hoi mai ana mai k» kulanakauhale mai, a e lioopauia. no kou pohihihi ina he mea o ia ano i koe iloko ou no maua.' Ua noho iho la no ua mau wahine nei noke i ke kamailio a no ka hapalua hora paha, ua lioi aku la lakou e hooluolu no ia po, me ka manao mua ole aia liou aku kekalii poino i oi ae ka pilikia i ko k.-i poino mua i manaoia aku ai, oiai nae he wahi mea ano ole wale ia, la Bete i lioi aku ai noloko o kona rumi moe, ua makaala loa oia iho a mamua o kona hoi ana no kona wahi moe, ua hele mua la oia e nana i na puka aniani, a ike aku !a ua hanaia no a a ki akn la no hoi oia i kona puka a paa, alaila me ka nihi : ilie oia i liele aku ai e wehe i kona pahu lole, no ke kii ana ī 1 kahi pu panapana i haawiia aku iaia e ka Makaikiu Uwila. Ke lolelole la oia i ua pu panapana la nle ka nana pono loa :: a i kona ano, a ke noke la no nae oia i ka namunamu liiln 1 ka I ae: , ... I " \ole no o'u kanalua iki, lie kanaka kela i hoounaia mai nei e I I- <n-re no ka liele ana mai e hoomakakiu ia maua, a i ole he maI pal(a no ka hopu ana mai ia'u a paa alaila hoihoi hou aku noI ; *o o ka halepaaliao." • . . I īaia i iko ai «a luki oia e palekana niai na hoopi)ik,a ana mai Lj inna f-nomi. na waiho alen la oia i kana pn malalo o kona uluna, Ht hoomaka aku la e hiamoe. , ... to W Ke noke la oia i ka hoomoemoe aole nae he hiki iki īa a . ■ o ia kaapa wale ilio la no i o a ia nei, mamnli o ka nui o

īia mea e noonoo la iloko ona, a hiki i kona puolio liou ana mailuna mai o kona moe. 'Hele aku la oia e kiei mawalio o ka puka aniani me kona manao e ike aku ana la oia i ka maaloalo ae o kekahi m?a, eia nae no kona ike ole aku, ua ilioi liou mai la no oia noluna o kona moe, a maniuli o kona maluhilttlii, ame ka loihi no hoi o ia ala ana ana ia po, ua haule aku la oia hianioe. He hookahi paha hora o ia hiamoe ana aku ana, ua puoho honua ma| la oia, aoka mea mua loa ana o ka ike ana mai, he kino kanaka e kiei iho ana maluna o kona pa.hu lole, a e paa ana hoi ma kona lima kekalii ipukukui uuku, o ke ano ipukukui i maa i ka laweia e na makai. xVole e hiki ia Bete ke oni ae i kela manawa, a :i ole ia kahea ae palia i kekahi mau kokua nona, aka ke lolii malie la no oia me ka noonoo ana iloko iho ona, ua hiki mai i kona hopena. \ MOKUNA XXXII. Ke huli pono aku nei ke kua o ke kanaka komohewa i kahi o ka moe o Bete, a pela i maopopo ole aku ai iaia, u£i ala paha ka mea e moe mai la ma kahi nioe, nolaila ke hana la uo oia i kana hana me ka hopohopo ole no kona ikaia mai e kekahi mea. j Ua hooholo iho la nae o Bete i kona lima malalo o kona uluna j a loaa kana pu pānapana, me ke kau mau ana no nae o kana nana ana maluna o ke kanaka e noke la i ke kuekaa ialoko o kona pahu lole. Ke lolie aku la no oia i ka namunamu o ua kanaka nei, me he mea la e nauki loa ana no ka loaa ole ana iaia o kekahi mau pomaikai nui, eia nae aole no i lilo i mea minamina ia Bete ina no e laweia ana kona mau lole ame kekahi mau waiwai e ae ona e kela kanaka, no ka mea aole ana .mau dala o ka waiho ana maloko o kela pahu. Eia no o Bete ke paa la i kana pu panapana i makaukau loa e ki aku i keia kanaka ina oia e manao mai ana e hoopilikia iaia nei, aka i kekahi manawa e upoi maoli ilio ana kona maka, no ka manao malia palia iaia e kaakaa ae ai, ua hala ua kanaka la, aka ke noke Ja no nae ka mea powa i ke kuekaa a ihiki i ka pau loa ana o ka pahu i ka huliia me ka loaa ole o kekahi mea e pomaikai ai oia. Haalele aku la oia i kana huli ana ialoko o ka pahu, a hoi mai la a ka pahuume, noke hou aku la i ka huli, a oiai he auku loa kalii mea waiwai oloko olaila, nolaila aole he hopohopo ana a Bete no na hana a kela kanaka maloko o kona ume. Me he mea la nae i kana ihoomaopopo aku, ua hele maoli kela kanaka a piha i ke kuaki no ka makehewa o kona luhi, aka ke au la nae kona mau niaka ma o a maanei, a hiki i ka ike» ana aku o Bete e paaia mai ana kekahi o kona kii e ua kanaka nei, a e nana ana ma ka malamalama o kona ipukukui hele po. Ua ike aku la o Bete i ka lamalama ana ae o ua maka o ua leanaka nei no ka ike ana iho i kona kii, a ia wa i lalau iho ai oia iloko o kona puliki a unuhi ae la lie kii uuku me kona hooho pu ana ae: "Ha! ha! he keu aku maoli ko'u laki o ke komo pololei ana mai ned iloko o keia rumi. Ua like loa keia inau kii a elua, a eia la ihea ka mea nona kēia mau kii kahi i hiamoe ai?" He mea kau i ka ike mai o Bete i kahi o kona pilikia a noke ae i ka uwa, eia nae aole, aia no oia ke noke mai la i ka nana malie, a i ka manao ana o ka mea koniohewa, ua liookoia kona makemake, j ua lalau ilio la oia i kona ipukukui a hoomalamalama mai la ma J kahi o ka moe, a no ka pilia loa palia o Bete i ka maka'u, aole e hiki iaia ke liana aku i kekahi mea, aka ua moe iho la koiia maka. Aia me ia kana pu panapana, aia no me ia kona leo e hiki ai no iaia ke kalioa ae, i wahi e ala mai ai ka poe oloko o ka hale, eia nae o kahi no o kona poino, ua noho liamau wa,le no oia me ka hookuu aku i kela kanaka e hana mai i na mea e ko 7 ai kana misiona 0 ka hoea ana maloko o kona keena ma kela po. Ua hoohele malio mai la ua kanaka nei i kana ipukukui mai ka mai o ka moe, a hiki i ke poo, a ike mai la'oia me 'ka hoohewaliewa ole, o ke kaikamahine no keia nona ke kii ana e paa la, aia manawa oia i namunamu liilii ae ai. "Aole> ka keia he kaikamahine okoa aku, oia no ia ma na ano apau e kuhihew r a ole ai au ke hopu aku iaia a paa ma keia po." „.Ja kaakaa ana ae o na maka o Bete, ua ike aku la oia i ka hele malie mai o ke kanaka powa ma kahi-o kona moe, a e hoomaka ae ana 0 Bete e kahea no na kokua, ua unuhi' e ae la ke kanaka powa 1 kana pahi a kau mai la imua o Bete me ka haawi aaa mai i hoailona, e hainau loa oia o liou kokeia aku ananei. oia i ka pahi. "Mai noho oe> e keia kaikamaliine a hoao iki e uwa, a e kahea aku palia i kekahi mau kokua, o ike koke auanei oe i ka napoo 0 keia pahi iloko oko puuwai. Ina oe e noho malie loa ana me ka hoopuka ole i kekalii mau huaolelo e loheia mai ai, alaila aole loa au e» lioopilikia aku ana ia oe, nolaila 0 ka hoolohe wale_.no kau i keia leauolia a'u!" Aia no ka makemake uwa ame ke kahea ana aku i mau kokua ke kau la'ma na lehelelie o Bete, eia nae mamuli o na olelo hoowe«liweli a kela kanaka, ua hiki ole iaia ke owalia ae i kona waha, a ia manawa i hoomaka hou aku ai ke kanaka powa e kamailio iaia i ka i ana aku. "He makemake ko'u e kamailio pu -me oe i keia po e ke kaikamaliine. Ma ko'u ano he keonimana, (ua kapa no ka poe aihue ia lakou ilio ihe> poe keonimaua i kekalii manawa), aole loa au e hoopilikia wale aku ana ia oe ina e hamau loa ana kou waha, aka ke lr»ole nae oe i keia kauoha a'u, e ike auanei oe, he wahine make oe iloko o ke-ia minuke. * "Aole no he waiwai o kou kahea ana i mau kokua, oiai he ekoln wale iho no oukou mau wahine maloko 0 keia hale i ksia po, e hiki ole ai no i kou mau hoa ke ihele mai e kokua ia oe. K olaila o ka'u wale no e nonoi aku nei ia oe, o ia no kou ae ana mai e kamailio pu kaua me ka maikai!" Ua lioi mai la ko Bete noonoo maikai aole hoi kela ano pihoihoi ona, aka aia no nae kona lima ke paa la i kana pu panapana, a o ia kana oka pane ana mai: "Heaha kau mea i makemake ai e kamailio mai ia'u e keia kanaka powa?" "He keu ka hoi oe .o ke kaikamaliine maka'u ol€-. Ke makemake nei au e ninau aku ia oe he hookahi a elua paha ninau, a ina e hiki ana ia oe ke pane pololei mai, e loaa auanei ia oe ka pomaikai ame ka lanakila i ka liopena o ke alaliele au e manao nei no kou pono." "Ina pela e ninau mai i kau mau mea i makemake ai," walii a Bete me ke kanalua ole no keia kanaka. "Al.aila ke hooiaio mai nei anei oe, aole oe e hoao ana e kahea i mau kokua nou?" ' aole oe e liele mai ana a kokoke i kahi 0 ko'u moe nei. aole an e kahea ana i kekahi poe, aka ina oe e nee mai ana imua i liookalii kapuai, alaila e kaliea no aua*nei au me ka leo nui e liiki ole aku ai i kekahi niea maloko nei o keia hale ke hiamoe liou." "Ina pela ua }>aa ka kaua aelike, a ina oe e lioi hopt ana ma kau mau olelo e pepeliiia aku no auanei oe e a'u a make. E hoomanao pu hoi oe aole keia lie mau olelo pulapu wale no na'u, aka he kanaka au i hiki ole ke hoi hope ma ka'u mau mea apau e manao ai e hooko aku." "E waiho koke mai i kau mau ninau i makemake> ai, a ia'u p pane aku ai ia mau ninau au, e liaalele koke mai ana anei oe ialoko nei o kuu rumi?" "Aole ia lie mea nui, ina 0 kou makeinnke ia, alaila ua hiki loa ia'll ke haale-le iho ia oe me ka «hakalia ole." "Ina pela e ninau mai ia'u ano?" "O Bete Lanada nae paha kou inoa ea?" O keia no kekahi o na ninau a Bete o ka hoohuoi a:ua e ninauia mai ana iaia, nolaila aole ia i lilo i mea nona e hopohopo ai, a i ole pihoihoi paha i ka pane ana aku. (Aole i pau.)