Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 1, 7 January 1910 — HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA

Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA

MOKUNA XXXIV. O kahi aku no nae o ka laki, nie ka lole 110 o Bete i hoi ai e hiamoe ma keki po, uolaila aole e ike waleia mai kona kino e keia kanaka o ke kulana holoholona. Pau kela mau hana a ka mea powa, ua nakiikh īho la oia i na lima o Bete a paa me ke kaula, oiai ua makaukau mua no oia me kela mau lako. a hooho ae la me kona piha loa i ka olioli. "Ha! owai no la ka mea uana e hoohoka mai ia Toma Bada, a e ike ana kela mau kanaka i ka lilo o na kaukani dala elua a laua ia'u, a ina aule, alaila e inau aku ana no ko'u ikeia ma ke ano he kanaka ailiue au, aole hoi lie mea kaili kaikamahine. ,> Hele mua aku la o Toma Bada e kiei iawaho ma ka puka aniani no ka nana ana ina he poe kekahi e maaloalo ae ana, a iaia no ka ike ua maluhia. ua lioi mai la oia no kahi a Bete e moe ana, a ka'ika'i umi la iaia noloko o kona mau lima, a oili aku la ma ka puku aniani noluna o kaupoku o ka lanai, a malaila kona nihi hele ana «ku me kana uka*)a makamae a hiki i kona lele loa ana aku 110 ka honua vaa me ka pilikia ole, no ka mea V kanaka kino akaika no oia, liio ai no kana ukana i mea ole iaia. laia i ku aku ai no ka lionua. ua hoomaka aku la oia e hele no o ke alanui aupuni e moe mai ana. a he hookaihi wale no mea. iinko noonoo i kela manawa, o ia kona laki o ka hoea ma ma kela hale i kela po. W He ]>o poūli ia a Toma e ka'ika'i la i kana ukana makamae, eia f rae ua paapu ka Jani ina hoku, e malaelae ai no ke alanui ana e a\ iaia i kaawale aku ai mai k a hale aku, ua <hele malie loa i&ai la oia. oiai \ia aku la no ka maka'u ana, aole he poe na lllkou e hoo]iilikia mai v i.aia nei ame kana ukana. Va piha paha iaia ka elua hanei-i i-a ka mamao mai ka liale j mai, ua lohe aku la oia i kekahi mau leo walaau, a ia nana ana aku kona liana mamua pono o ke alanui ana e ua i^ e aku ia oia i kekalii mau mea pouliuli mamua pono aku ona, a oia kana o ka hoolio ana ae. "E poho wale ana ka palia auanei keia luhi o ? u i keia po, a ina ua ike mai la kela poe ia'u, aole no e nele ana ko'u loaa mai ia lakou, M a o kona koi\io aku la no ia malalo oke aka o kekahi mau kumulaau lehulehu e ulu ana ma ka*e o ke alanui. laia uae \ liolo aku ai no ka pee ana, ua lohe aku la ōia i na kapuai wawae o kela poe kanaka' i ke auau mai, me he mea la ua ikeia mai ko ia nei liolo ana ae e pee. a he oiaio i ka hele ana mai a kupono nia kahi ana e pee nei, ua lohe aku la oia i ka hoopuka ana ae o kekahi: "He kanaka hoi ka'u o ka ike ana mai nei ma keia walii e Rol>aka. eia ilio nei la lioi ihea? M "He ane ]»alia ua holo aku nei e pee i ka ike ana ae nei ia kaa ina ua pee io oia ea. alaila aole no i mamao loa aku kona w,i\i hoopue mai nei. v% wahi a kekahi i pane mai ai. t i&Malia paha ua kuhiliewa mai nei ka ike a kou maka. malia <raha he |>ipi heh* no ke alanui, kau o ka ike ana mai nei/' wahi a Uekahi o ka pane ana mai, ' "Aole l«>a au i kuhihewa, ua ike maopopo loa'mai nei au i ke kino o kekahi kanaka. a mamuli o koua nalowale honua ana, iie lioike ana niai ia. aole oia he kanaka maikai, aka oia kekahi o na kanaka a'u e kuhilu-wa ole nei, ua manao oia e hele e aihue a i ole v ]>«»wa paha i kekahi ]>oe. v llokn ]•;(.• o keia manawa i oili honua mai ai kekahi pipi mai kahi k«ke mai i ua ]u>e kanaka la e ku ana, a no ko lakou manao i'»a o ' - • - i nn a a lakou e noke nei i ke kamailio, ua noke nui : la ; .:\aaka n«> ko lakou pauakaia ana. ' I. : ao iioi au i olelo aku nei ia olua. ua kuihiliewa ka ia \ \w:\\ nei he kanaka, malia palia' o kela j»ipi no hoi?'' 'i • h-."pauia ai ko kakou kuhihewa, e he.le mua kakou : a i ;*.a ao| r lo\a aku ana kekahi kanaka ea, alaila o keia ■ i'i > - a :n• ao ka ike ana mai nei." * H ■ -opa.u manawa wale no ka liele ana aku e huli i kekahi ." i }aku ai k»»na kokoolua me ka hoomaka'koke ana aku e \o k<<a |,aakiki loa, e u hoi no hoi ha kaua, aka ina nae e na- : • ana kekaiii uiea o kauhale ia kaua e hoi aku ai, mai hookau i oe 1 na ahewa ana maluna o'n, no ka mea o ka'u hoi ia e koi akii a.na ia or e heie kaua e huli i kekalii mea. paakiki no nae oe ua kuhihewa au i ka pipi." Ke lohe nun la no o Toma Bada i na olelo ajmu e kamailioia ; ■ i e keia inau kanaka, ake mihi loa la i kona laki, mamuli oka oili ana mai o kela pi]>i e hoopakele ae iaia īuai kona heleia mai <■ nana e kela mau kanaka. h«n mai nae ko l?ete noonoo maikai i kēla manawa a ke lohe pu'mai la no oia i kela mau olelo, aka no ka paa nae o konn waha aole e hiki iaia ke walaau mai no ke kiiia akn e hoopakele e keia mau kauaka i kokoke loa ma kona wahi e waiho mai la lie vio na ke kanaka powa. y* Ke h«>olehe la ke kanaka powa ina kapuai wawae o kela mau *#kanaka a hiki i ka naiowale loa ana, o kona lalau hon iho la no iai |kana ukana a hooiuau aku la i ka hele ana ma ke alanni, eia nae ke Y iho nei keia no kahakai, a hiki i ka hoea ana aku i kekahi uwapo, a e makaukaw iho ana oia e hookuu ia Bete ilalo, o ka manawa ia a kekahi nu a i paa mai ai maluna o kona poohiwi me ka pane pu ana iho: hele ana <ie iliea e Toma?" a no ka hikilele nae o Toma no keia ° ke kamailio ana mai iaia, ua unuhi koke ae la oia i kana pahi a i aku la: "Owai oe e keia mea e kamailio mai nei ia'u a heaha kou n\akemake?" me ka ]>aa ana »o o kana pahi iloko o fcona liiua. -O kou poina iho ia no ka paha ia ia*u { kou hoa nei/* wahi a kanaka malihini o ka pane ana mai: "Auwe o oe no ka ia e Foga, a ihea ae nei kau holoholo o keia por 'X MOKUNA XXXV. "Ae owau no keia o kou hoaloha, a heaha kena au e hii ma\ k nei iloko oko Uwa?*- ' "Heaha mai auauei hoi kaua, he ukana makamae |>aha keia a*n ū inai hoolaUiu mai hoi paha oe ia'u, ke maamaaiua loa ae nei o loaa mai amuiei kaua i ka poe kanaka o ke aupuni no ka hookolo nna uiai mahi>]> » o ko'u meheu P '«Ke'lioomau la no ke kauaka powa i ka hele ii»ua me ka nana ni«i i kona hoa, aoia ka Foga oka i aua aku: "Heaha kau e hele a£u nei ma kena walii, eia ae ke alanui pololei la e hiki aku 0 ke kaar , I oe no o kaua ke hoi aku no kahi o ke kaa, aka e lawe loa au i ka'u ukana no kahi e loaa ai ia ? u he waapa, a hookan 8 pwolo nui iluna olaila." Mw / «Aiaila heaha iho la ka mea e loaa ia'u?" i ninau aku ai o Foga mKpe 0 kalmha no ka hana a koua hoa.

| "Heaha auaiiei Uoi ? e kau no hoi oe maluna o ko kaa, a Uuli hoi aku no ke kalanakauhale nie ka hoohakalia ole, oiai eūi aku paha na kanaka o kekahi hale e ku kokoke uiai nei ma keia wahi ke huli niai eei ia'u ame keia puolo nui.** "Heaha auanei ko"u mea e hoi aku ai no ke kulanakauhale iua aia kekahi pouiaikai ia oe kahi i waiho ai, he hookahi pahii ko kaua komo pu ana aku e ohi i kena mau pomaikai." "Aole keia he hoohoka a'u ia oe, aka ina nae aole oe e hoolohe mai ana i keia mea a T u e olelo aku nei no kou hoi koke ana ike kulanakauhale maiuna o kela kaa. e ike ana oe i ko kaua loai; pono mai i kekahi poe e hoounaia mai ana no ka huli ana ia'u." "Aole anei kena o ke kaikamahine a Kalaka o ka haawi Lnakana ana no kona hopuia a paa?" "O ua kaikamahine nei no hoi keia ? a ihea no ka oe kahi i hoka ai a komo hokai wale mai nei no oe me ko'u luhi?'' "Aole paha keia he hokai, he kamailio maoli aku no keia ia oe, no kou ae ana mai ia'u e kokua aku ia oe, i wahi e holopono ai kau hana. Ihea oe i manao ai e lawe aku i keiia kaikamahinef J * ki E lawe aku ana au iaia. i kekahi wahi nona e noho ai a hiki i ka ae ana mai o Kalaka e haawi mai i ka makana ana o ka haawi ana i wahi no keia kaikamahine e Ua ai. Ua ike no hoi oe iko Kalaka ano, o ka hoopunipuni, nolaila aole au e hoikeike e aku ana i keia kaikamahine iaia a hiki i kona ae ana mai e haawi i kela mau dala ia , u. w *'Ke maikai la kena manao ou, aka auhea nae oe e ka-hoa. he hana paakiki paha ka hiki ana ke loaa kekahi wahi maalahi no ka huna ana aku i kena kaikamahine!" "Aole ia he hana paakiki ia'u, ua ike no nae paha oe ua hoohokaia o Tom ma kekahi hana ea? Ina aole oe i ike i kona hoohoka ia, alaila ke i aku nei au ia oe e Foga e uiaalahi ana no ka hiki ana ia ? u ke liuna aku i keia waiwai makamae a'u. v "Alia hoi palia oe e kaeiia mai ia oe iho. Ihea oe la i manao ai e lawe aku i kena kaikamahine? ,, '*Ua manao au e lawe aku iaia a haawi aku ma ka malu o kela Niga o Paulo koua inoa, pehea ia i kou manao e maluhia ana anei keia waiwai ilaila?" "O kahi kupono io ia e lawe aku ai iaia a pehea aole anei oe e ae mai ana o kaua like ke kokua aku ia oe ma kena hana nui-au?'' "Heaha auanei ka hewa ua loaa pono iho la no hoi au ia oe, e kokua mai palia oe ia'u ma ka liuli ana i waapa no ka law r e ana aku iaia nei uo kahi o kela Niga. ?? He mau minuke helu wale no ia o ka hele ana aku a Foga e liuli i waapa, ua loaa aku la kekahi waapa, a o ko Tom kau aku la no ia me Bete, me ka noho ana no o Foga iuka o ka aina no ka liele ana ae e hui pu me kona kokoolua ma kahi a laua o ke kuka mua ana. Ma keia w 7 ahi e waiho.iki aku hoi kakou ia Bete e laweia la e liuna e ke kanaka powa a aihue nana i kaili mai iaia mai kona rumi moe mai, a e nana ae hoi kakou, pehea aku nei la ka huakai a Mrs. Lanada no ke kulanakauliale oKu loka. Oiai o Mrs. Lanada i haalele iho ai i kana kaikamahine, aole loa he walii haili iloko ona, o ka po ia e kaawale ai ka makua mai ke keiki mai, a aia wale no oia ke hele la me ka manao maikai, a mawaena o'ka .hora ūmi ame umi-kumamakahi o kela po, ua hoea aku la oia no ke kulanakauhale me ka maalahi. E like me ia i hoike muaia aku ai iaia e ka makaikiu no kona walii e loaa aku ai, no ka manao liuli aku iaia, nolaila ua hele aku la o Mrs. Lanada no ke alanui Wikela, a iaia nae e makemake ana e hele aku e kati iluna o kekalii kaa, ua ike e aku la oia i kekahi kanaka n'ona ka helehelena ana e hiki ole ai ke. lioopoina, a o kona holo aku la no ia no kekahi aoao mai o ke alanui no ka hakilo ana mai i ka liana a keia kanaka. O Kalaka keia a Mrs. Lanada o ka ike ana aku, ka mea lioi ana i lohe ai ma ia hope mai no ka hoao ana e hoopilikia i kana kaikama^.ne. Ma ke ano nae o Kalaka a Mrs. Lanada e nana aku nei iaia, ua ulu mai la ka hoohuoi iloko o ka madame no ka hi-o o ko Kalaka ano, a lioomanao ilio la keia, he hana nui keia a Kalaka o ka hoea ana nia kela walii ma kela j>o. Xo ka nianao no hoi o Mrs. Lanada, e liahai mau ana o Makaikiu Uwila mahope o ka pen? kolohe, nolaila ua hooholo iho la oia e hnkilo no oia ia Kalaka, malia o oili mai ka makaikiu, o ko laua liui pu no ia. laia no nae e hakilo loa ana i ka Kalaka hann, ua pili mai la kekahi kanaka okoa aku mailoko mai o kekahi hale inurama e ku kokoke mai ana, a ia ike ana mai ia Kalaka, o kona hele mai la 110 ia a loaa ua kanaka nei, a liele aku la ma kekalii wahi īneliamelia no ke kukakuka ana i kekahi mauao a laua o ka hoolala ana. 0 keia kanaka hou o ka hele ana mai a halawai pu me Kalaka. aole no ia ilie leanaka okoa aku, aka o Gere no ia, ka mea e inii ikaika nei e hoopoino iaia ame kaua kaikamahine, a ia Makaikiu Uwila hoi. 1 kela mau kanaka nae e u noke ana i ke kamailio, ua ike aku la o Mrs. Lanada i ka liele ana mai o kekahi kanaka malihini. nie he Kelamania la i ka ia nei hoomaopopo aku. Ua hele mai la oia a ku ma ka aoao o kekahi uwapo, ine ka nana jk>iio loa aua mai i na kanaka elua e kamailio pu nei. 0 ka Mrs. Lanada hoomanao iho, he kanaka kela e noke mai ana i ka hakilo i ka hana a Kalaka ame Gere e kamailio nei, nolaila ke nolio malie wale aku nei no o Mrs. Lanada hakilo no ka ike aku i ka oili mai o kekahi mea e hoopauia ae ai kona pohihihi no ka hana a keia poe kanaka o kela po. He inau minuke helu wale no nae ia o ke ku ana o Kalaka ma e kamailio, ua liaalele e mai la o Gere i kona hoa, a hele aku la ma ke alanui Borodawe, a ua kali iki iho la o Kalaka a li'uli'u, o kona hele aku la no ia ma ia alanui hookahi no a kona hoa o ka <hele mua ana aku. 1 ko ia nei nana ana akn nae i ke kanaka Kelemania ana o ka ike ana aku i ke kalele ma ka aoao o ka uwapo, ua ike pu aku la no oia i kona ukali mahope o kela mau kanaka, a akahi no oia a lioomaopopo iho, he hana ka ka kela poe kanaka o kela po, a o ke ano'nae o ia hana aole e hiki iaia nei ke hoomaopopo aku. Ia lakou la hoi o ka nalownile ana aku, ua hooholo iho la o Mrs. Lanada lie mea pono iaia e hookolo «ku mahope o kahi a kela poe kanaka oka hala ana aku la. He hookahi no nae manao nui o keia hahai ana, no ke rfke no e halawai pu me ka Makaikiu Uwila, a ina no paha aole oia e hui ana me ia, aka e hiki ana nae iaia ke ike aku i ka &ana a kela poe kanaka. Aole no i loihi ia liele ana aku ana, ua hiki maoli iaia ke ike aku iua poe kanaka la ekolu. Aia o Gere imua loa kahi i hele aU a o Kalaka aku no-mahope ona ? a e hele malie loa akn ana no hoi ke kanaka Kelemania. Ke hoolohilohi aku nei no keia i kana hele ana, me kona make* make ole e nalowale aku na kanaka hope mai kana ike ako ia laua. Aia nae kekahi liale nui maniua pono ako o kaihi a lakou e hele aku nei, a i ka hoea ana o Gere mawaho pono ae o ua nalt la. ua alaalawa ae la kona maa maka ma o a maanei, a o kon« komo aku la no ia ma kekahi wahi alanui ololi a nalowale aku la iloko o ka pouli, oiai aole he ho-aia o ke knfcui ma ia wahi i ka po. Aole no hoi i loihi iho, ua hoea aku la no o Kalaka ma ia wahi hookahi, a e like no me ka Gere o ka hana ana, ka hoolalau wale j iho no i o a ia nei pela no hoi o Kalaka a nalo aku la no ma kela wahi a kona mua o ka hala ana aku. | I nana aku ka liana a Mrs. Lanada i ke kolu o na kanaka, aole| ona ike aku, īne he mea la ua nalowale hoima iho ia oia iloko o ka opu o ka honna. a ala mai la ka hoohaoi iloko ona, e hanaia ana ka kekahi hana hookahe koko ma kela wahi i kela po. (Aole i pan.)