Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 17, 29 April 1910 — KA HOIKE A KE KOMITE O NA TERITORE MALUNA O NA HOOLOLI I KE KANAWAI KUMU O KA PANALAAU O HAWAII. [ARTICLE]

KA HOIKE A KE KOMITE O NA TERITORE MALUNA O NA HOOLOLI I KE KANAWAI KUMU O KA PANALAAU O HAWAII.

H&le o aa Laßas»»kaAia.a.na Kau A haolelo hela 61 o AmerLka, Hutpo;s. I ka elu» o ks noho anau O ke Komile o sa pausalasa. ia lakou i waihoia aka ai ka bila kanawa: Heiu Sw 3360. e hoololi i ke kan»wai i kap&ia, He Kanawai e Hoolako aea : Auponi Panaiaau no Hawaii i aponc>i x ma ka la 30 o Aperila» makahiki 1900. Ke waiho aku aei kou komiie ; ka lakoa hoike t e like me &a hoololi i hooholoia maialo iho nei. penei: Ma ka laina 13 aoao 2, e kapae l&a i ka huaolelo "eoao," a e hookomo malaila ika huaolelo * ewalu. * * Ma na laina 11 ame 12 aoao 3 e kapae loa i keia mau huaolelo: ame kt hoonui ana ae o kahi e loaa maoii mai ai ame na aina o ka lehulehu. Ma ka laina 6 aoao 4, mahope iho o na huaolelo "Amehka Huipaia. ,J e pakui aku mahope i keia mau huaolelo malalo iho penei: "E hoomaopopoia. Xa ka Ahaolelo « kau i kanawai no ka ahewa ana i ka waiwai no ka hana a ka lehulehu, e komo pu ana, ka ahe» wa ana, ka hooponopono i ke ala o k* lawe ana mai i ka wai, ame kekahi mau hana e ae. Ma ka aoao 6 e kapae loa i sa laina mai ka 19, a hiki i ka 25, i helu puia a ma ka aoao 7 e kapae loa i na laina mai ka 1 a hiki i ka 4 i helu puia. a e hookomo i keia mau huaolelo malalo iho penei: "O ke Komisina ona Aina Aupuni ma o ka apono ana mai o ke Kiaaina, e haawi aku i kekahi kupa makaainana Amerika, a i ole, i kekahi kanaka i hoolaha ae i kona manao e lilo i kupa makaainana Amerika, ma keia hope aku i loaa i ua kanaka la, a i oleia i ka poe i noho mua, a a ohi i ka pomaikai ame ka holomua maluna 0 na aina aupuni me ka noho hoomau ana a hiki mai i ka la 30 o Apenla, M. H. 1900, e loaa no ia lakou ka pono a ke koho ana e kuai i ua mau aina la. 1 home nona me ke kumukuai maikai. A o ka hana a ua Komisina la, e hookoia ma o ekolu mau kupa makaainana i hookohuia e ke no ke kau ana i ke kumukuai kupono, maluna o ua mau aina la. E hoomaopop<jia, o keia pono koho i oleloia, aole i hoakeaia i kekahi mea e paa ana i kekahi hoolimalima kumu i kinohi', a i ole ia, hakn malama waiwai o ka mea aie, i hoolimalima holookoa i uj» mau aina la o ka lehulehu. Ma ka aoao 7, e kapae loa i na laina mai ka 11 mai a i ka 19, i helu puia. a e hookomo ana i keia malalo iho: "Aole kuai aina ma ke ano he home hookuonoono i manaoia, koe nae na mea i hoikeii maloko o keia: "Aohe kuapo hoolilo aina e hanaia aku ana ma na aina aupuni o ke Teritore mai a ma ke 40 eka ka ili, a i oleia i na aina kahua (pastoral) ame na sfina neo neo waiho wale i oi aku mamua o 200 eka ka ili me ke apono ole o ka elua hapakolu o na lala o ka Papa o na aina aupuni i kukuluia. O keia mau lala o ka papa i hookohuia e ke Kiaaina e hoomaopopo ia noia ma ka pauku 8 o keia kanawai. A hiki mai i ke kan Ahaolelo mau, a ma'leekahi {fno e ae paha, o ua papa la i oleloia, e hoomahuahua ae i eono (6) lala, a e hookohu ia lakou no ka manawa o Eha makahiki.

A e hoomaopopo hou ia, e hiki no i ke Komislna me ka apono mai o ka papa i oleloia, e hoolilo aku i kekahi mau aina i mau pahale noho paa, na aina, aole e oi aku mamua o ekolu eka ka ili, a o ke kuai ana aku ia mau aina aupuui e hooliloia no ia me kā apono ana o ka papa i oleloia; ma kekahi mau mea i manaoia ai he man wahi kupono no ka hoomoe ana i na alanui kaaahi, na alanui hao, na alanui kau aoao, ua wahi hoolulu, na ohe wai, na auwai eli, na kahna pauma wai, na lua hookio wai, na hale o'ihana hana lima, ame na mikini wili ame na mea e pUi ana ia, e komo pu ana na hale noho o na iimahana, na hale oihana ialepa i kukuluia, na hale hookipa (hotels) na halepule ame na halekula malu (knokoa) a o keia man knai, boolilo ana o ua mau aina aupuni nei i oleloia, ua kaupalena ia e lilie me ke *auawai. A e hoomaopopo hou ia. Aohe kuapo aina maluna o na aina aupuni, me ka apono oie o ka eloa hapakolu o na lala o ua papa la i oleloia aohe no hoi he panai e hanaia, koo wale no na aina (wahi) i manaoia no na hana o ka lehulehu.

I ka wa o na inoa o na kanaka nona ka hnina he 25 a oi aku, i loaa ka makaukau e lawe i mau home hookuonoono, i noi mai mai kekahi palapala hoopii i kakauia, i ke Komisina o na aina aupuni, e weheia i maa home, a maa aina mahiai, noho ana, a apans, He hanaia na v aa Koniisina ]a i oleloia. ke ana ana i ka nui o na eka, ame ka wehe ana i ua mau aina mahiai 2a, ma kahi i noho oleia; a i o!eia, malalo 0 ka hoolimalima me ka loaa o ka pono e lawe hou i lawa ka ili ma ka hoolako ana i mau home noho f joo kela ame keia kanaka, komo pu me ka poe apaa i lawa ka makaukau, nia ka waiho ana mai i ke Komiaina mamua ae o ke ia ana o ka aiaa me ka palapala noi pu e pili ana i ua maa home la, e kuhikuhi ana i kahi iloko o ua apana la, maloko o ka palapala noi i oleloia. £ weheia na aina no ka poaopono ana, a hoonoho ana i mau mhl hoa, ma ka oleh» a k® Komiiina, 1 kela axne keia aina i )rahikuhi po.ole»

a ' ° *» alna i noi ia, »o f . h " M knpooo i iiki ke loaa he aißa ™ hi ' «"•'ol'o »*, palapala bo«oa aioaoia apan, » like me ka hiki, »nie k. hikiwawe ma kan wahi, i kokoke loa e like n.e k, m*a i «ii, e hi ki ke loaa. He hana na ke Komisina o aa Ai,» AnpnnJ, i kmna e aaaia .i, , e weho.a ai » home noho, ma ka haiaa. ili fc.,. Pono, ikaihi makemake, ma na aiua mah,, ame n* aina kahua (pastoral) ma kela wahi keia wahi o ke Teritor» no na home hookm> BO 080 i manaoia mai a manwa o ka Ia 1 o lannan, 1911. e hik, mai « aa; a r lda keU ma kahik, mahope mai, e aaa ia i mau home hooknonoono me ka haiiia 0 na aiaa ma t*i, na a\nz kahaa (pastoral) ma kela wahi keia wahi o U Teritore e like me te koi ma o kekahi poe kanaka la, i loaa ka makaekaa no ka nohp home ana * IBa ° home noho e waiho wale »B», aa ke Komiaina » 0 o na Aina Anponi e hela pn ia nte ka hnina lawa kopono ao!e eoi *k a maiaoa o 8 eka. lK * hīki ke malama o ka feoho ana ohana maa mam " (Aole i paa.)