Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 18, 6 May 1910 — MAHEA NA HAWAII E KOHO AI? [ARTICLE]

MAHEA NA HAWAII E KOHO AI?

.O ka nioau a makou i hoala ae Ja. be uiuaa ia i pili i oii no ke koho baloka kuikawa e maiamaia aku ana ma ka la 20 o ka mahina ae nei o Inlai no ka hookapu a hookapu ole ana paha i ka hana ame ke kuaiia o ka wiiOna maloko o Hawaii nei. he ninau hoi na kela ame keia kanaka Hawaii e haawi ai i kana olelo hooholo :ma ka i>ahu haloka ma fcela.la. l'a hoike ke Knokoa i kona kiilana malnna o keia ninau i na manawa lehulehn i hala ae nei e hoohewahewa ole ai kona poe heluhelu. aole ma ke ano i hookikinaia mai. a i hookonokonoia mai hoi e ka'aoao ku-e waiona, aka ma kona ano e hoikeike ana i kona manao kuokoa no ka pono o na Hawaīi. ko lakou mau home ame ka lakou mau maino. I keia la eia ka j)oe kuai waiona ke ku mai nei ma kekahi aoao no ka paio ana me ko lakou ikaika apau, e lu ana i na dala nui hewahewa i wahi e kaa ai ka lanakila o keia ninau waiona ia lakou. ma o ka hoonoaia ana no o ka waiona e like me ia e ikeia nei i keia la; a iloko no hoi o ia manawa hookahi ke hooikaika nei ka poe kinai waiona e lanakila ka aoao e hookapu'loa ana i ke kuai ame ka hanaia ana o ka waiona maloko nei o keia Teritore. t'a lawa na aoao o keia ninau me na kumu knpono e hoikeikeia aku ana imua o na makaainana o keia Teritore i wahi e kaa ai ka lanakila o keia ninau ma kekahi o ia mau aoao, a oiai eia ke Kuokoa ma ka aoao no ke a'o ana i kona poe heluhelu, ma ka aoao e hoopakele ana i na Hawaii, ko lakou niau ohana ame ko lakou iiiau home eao kanaka inai ai kakou. ua hiki ole ia makou ke kaohi iho i ka haawi ana aku i na inea e pono io ai ke kanaka, ka wahine ame ke keiki maluna o ka ninau e ku nei o ka manawa. Ke olelo nei kekahi poe kanaka Hawaii, ka poe i hookauwaia e ka waiona no kekahi mau makahiki loihi, a i ike hoi i na hopena awahia o ia mea, aole loa i liewa ka waiona, aka o ke kanaka no ka i hewa oke kii ana aku a lawe mai iaia. He poe kanaka Hawaii kekahi o koia ano,e noho nei i keia la i waiho aku i ka waiona mahoipe iho o ko lakou ike ana ia mau hopena, aka eia nae ka ninau: 'ua pomaikai anei lakou a o ko lakou ohana palia no ia manawa o ko lakou lilo ana i kauwa kuapaa na ka waiona?* Aole loa lakou i hoopomaikaiia aku, aka ua lioomaunauna wale aku iakon i ko lakou ikaika, ko lakou manawa, ka lakou mau dala ame ko lakou waiwai. Ua pomaikai nae lakou i keia la mamuli o ko lakou lele aoa mai a ku kaawale ina kekalii aoao, a nana aku i ka enemi iuo nana j i hoomaewaewa ia lakou; a o ia anei ka lakou e olelo ae ai, e waiho malie akn no i ka waiona j)ela, a mai kii aku ke kanaka a lawe mai, ia mea? Ke olelo nei hoi kekahi poe, ua kapakahi loa keia olelo hooholo o ka hoihoiia ana mai nei na Hawaii e hooponopono aku i keia ninau, a no ka mea o na kanaka Hawaii ke hooneleia aku ana.o ka loaa ana o ka waiona ia lakou, aka e lako mau ana no na haole ame ka poe waiwai me ka waiona mamuli o ka welie hamamaia aua o ka puka no ka hookomo ana mai ame ka malama ana i ka| waiona. Ua lokahi ke Kuokoa ma ia manao hookahi, a ua hoikeike aku hoi makou i ko makou mana~o no ia mea ma kekahi ma-| nawa i hala ae nei; o ia hoi e noiia aku ka Ahaolelo Lahui e mai i kanawai e hookapu loa ana i ke komo ana mai o ka waiona j iloko o kona mau Teritoi-e. he kuleana hoi ia i kau wale aku no maluna o ke aupnni Fēderala, e kuleana ole ai o Hawaii nei e hoo-i ponopouo no ia inea. E hoomauao nae e na Hawaii, o ka inu ana a na kauaka i ka waiona, aole ia i like aku me ka ka hapanui o na liaole e inu mai nei ma ke ano keonimana, a paa mla; aka ua inu aku na kanaka ma ke ano e alāko ana ia lakou iloko o ke ano lioohilahila, e alako ana ia lakou iloko o ka halepaahao, iloko o ka inake, ka nele aiue ka hmne, e hookau ana i na hookaumaha ame na hoopilikia ana nuiluna o ko lakou mau ohana, ko lakou mau home, a no keia mau kulana i loaa i kela ame keia inu waioua i kau ma keia papa o ka poe inu waiona, i iini ai ke Kuokoa, e hoopakele ae ia oukou e na Hawaii oiaio ma ka haawi ana aku i keia mau a'o ana me he makua la i ke keiki. E hoomanao pu e na kanaka Hawaii, o na ehaeha. na hoopili kia ame īia hookaumaha ana. aia lakou apau īua ka aoao o ka poe e īuinEimina loa nei i ka waiona, oiai hoi aia ma ka aoao o ka poe kuai waiona, ka pokeokeo, ka i>omaikai ame ka waiwai. Nolaila mai na pomaikai a oukou i hooikaika ai no ko oukou i>ono iho. no ka pono o ko oukou noho ana ame ko oukou ohana, i hoolako aku ai oukou ika poe kuai waiona me ka nohona ulakolako ana. Na oukou i liaawia aku ia lakou.i ke dala e kuai ai i na kaa otomobiia a lakou e hookikakaha mai nei, na onkou i haawi akn ia lakou i na home maikai a nani i loaa ole ia oukou, oiai no nae na oukou aku ka lal:ou dala, a na oukon i hoaahu aku i ka lakou mau wahine a hihimivn\i. oiai ka oukOu mau wahine ame ka oukou mau keiki e aahu ana i na mea i like ole akn me ka oukou i hana aku la no ka poe Kuai waiona ame ko lakon mau ohana. E hailukuia aku ana oukou e na Hawaii me na olelo hoonuinui like ole e l;a poe e kakoo ikaika nei i ka aoao hoonoa i ka waiona, e kau-o maoliia ai uo ko oukou noouoo a apono aku ia inau pelo ana mai a ia poe; aka auhea nae oe e ka makaainana noonoo akahele, na mnkalehoia kau dala, ua iiniia aku onkou i poe hoahu aku i ka oukou mau loaa iloko o ke pahuhao a ka poe kuai waiona, a o oe ke hikaka i ka ona a ka waioua. me ke kali mai o koo ohana o kou hoomanao aku no ko lakon pOno.-aka i ka poe kuai waiona nae ke kani o ka aka, ia lakou na hauoli ana no na pomaikai au, a oukou hoi e na Hawaii i hooikaika aku ai no lakou. Ke manao nei ke Kuokoa, ua lokahi ka poe i ike i ka hopema awahla o ka waiona ma ka puana like ana ae, aohe he pomaikai o ke kaiaaka e hookauwaia nei e ka waiona; ua makaukau hoi lakou e hooia ma i i ko lakou pomaikai o ka haalele ana aku ia hana, ina pela no kestha ka mea kn ole o na Hawaii maluna o Ilakou mau noonoo akahele a koho aku ma ka aoao e hookapu loa ana i ka waiona? Aole loa he mea e poho ai ma ka aoao o ka poe inn waiona, ina e hookapuia ana ka loaa ana o ka rama ma Hawaii nei, aka aia maluna o ka poe kuai waiona, ka poe e hoopapan nei ma ia oi hana ko kkoo pomaikai, i haawi i ko lakou ikaika apau e loaa ia lakou ka waiwai mamnll o ia oihana. Ma kekahi olelo ana ae hoi, e kaa ana ka mliii no ka piiikia ma ka aoao o ka poe knai waionii, a I na kanaka i liaalele i ka waiona, ke kani o ka aka, m ke koe ana mai o ka lakon mau dala e hooiiloia akn ai ma na no laliou ame ko lakon mau ohana e pono ai.