Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 19, 12 May 1910 — HE LEKA NA KALANIANAOLE. [ARTICLE]

HE LEKA NA KALANIANAOLE.

(Hooaaoia.} h\> aaa aa iō tia«rau « kofeo ka ae k» b*x>ie i ka hcK>paa w«.ioca. eia Laiua o ka Hale kski 'i aL Maialo <? ba raia o ka Ahaolelo lahui ī keīa maaain, ah» wale i na Poakolu e ae la e īa mai a* bila a na komtte y oīa aa btU ī ia mat iiaua o kdatic«. He 62 ka nai o na komileo ka llale, & ī ka hoea aaa maī o ka Poakolu. e kaheaU ana imaa o Hale ka ho&ke a na komite e like m» ka nee like 0 ka hoonohonoho ana o na komite iike ole. He eloa Poakola e ae ta ai ka hoike a kekahi komite e like me ka makaakaa o ia komite i ka lakou hoike 7 a ke pau ka noonoo ia o ka hoike a kekahi komite, alaila, noonooo hou ia aka ana ka hoike a kekahi komitf okoa. a pela tho la no e nee ai a paa pono k.* hana a n* koniiie i ka noonoo ia. , 1 keia wa a'n e palapala nei ia oe. he eluH koroite mamua iho o ka makou komite, a na maopopo loa, aole i loihi na la i koe a o ka noonoo ia no ia o keia olelo hooholo a me knu bila kanawai hooponopono kanawai kumu o Hawaii, a i komo pu ai hoi na hooponopono like oie a hoololi o ko kakou kanawai kumu, he elua no la e noonoo ia ai keia mau bila a'u, a ua manao no nae au e holo ana no keia mau bila elua a'u. Malia palia aole no i maopopo pono na hoa Hawaii o kaua i ke kumu o ko'u ku-e ana i ka Ahaolelo lahui no ka hana ana i keia kaoawai hookapu 1 ka waiona. Aole no paha i maopopo pono na hea Hawaii o kana i na ho{>ena e hoea mai ana ina i holo keia kanawai ma ka Ahaolelo lahui nei. Ua ku-e au i ka lawe kaokoa ana o ku Ahnolelo lahui it ka mana hana kauawai mai ia kakou mai na oiwi o ka aiua. Ina i holo keia kanawai maanei. alaila, e kukala ia aku ana auanei ma ia hana ana v ua lawa ole .kakou i ka hana ana i na kanawai e hooponopono ia ai ko kakou aina kulaiwi auie ko kakou lahui aloha, Aole au e kaena asu ana imua o na hoa lahui o kaua no ke kulana o ka Elele Hawaii maanei, aka, na lakou no ia e kaupaona iho I ke kulana o ko lakou Elele. O keia jtanawai ua maopopo no e holo ana, a o na poohina kaulana i ke kalaiaina, a i ikeia ka mana nui o ko lakou kulana iloko o ke kaiaiaina ma na hana o ka Ahaolelo ma keia aina. Ua hio ko lakou kakoo ana ma ka aoao e hooholo aku i keia kanawai. I kuu hoomaopopo ana i ko kakou kulana poino no ka wa e hiki mai ana, ii)a ke kaili ia ana aMi oka mana kau kanawai maluna o ko kakou aina kulaiwi, a iwaena hoi o ko kakou lahui oiwi.

Ua hooikaika aku 1a au ma na ano apau e olokaa ae i ka pokaku ma ke a(ahele o ka holo o keia kanawai, a e lawe ana i ke koikoī o ka heie ana iraua o na. hoa hanohano mapa o ka Ahaolelo lahui. Aole no ko J u kokna i ka waiona lioopoino i ke ola o kuu Lahui aloha, aole loa pela, aka, ua hoomaopopo maoli au ina e hoio keia kanawai ma ka hana ana o ka Ahaolelo Lahui maanei alaila, o ka wehe mua ana no ia i: ka pnka e komo mai ai ka ihu o ka Eiepani kipaku niana koho a mana kau kanawai o Hawaii aloha, a e wehe ia ai ke alahele no ke komo jina mai o na enemi o na Hawaii, a wehe i ka puka no ke Aupuni Komisina kaili mana koho mai na kupa aku o ka aina. Ua hele aku aū iniua o na hoa hanohano o ka Ahaolelo Lahui, a hoike aku ia lakou i ka lawa o na Hawaii Oiwii o ka aina, ma ka hana kanawai maluna o ko lakoa aina, a ne makaukau hoi ma ka hana ana i na kanawai no ka nialama ana i ka pono o ko&a mau makaainana, ua wehewehe pu aka au innia.o lakou i ka moolelo o ke au Moi, na Hawaii no nia kona Ahaolelo e hana kona mau kanawai, n l ka nee ana mai nei no o ke au o ka hooponopono Aupuni ma Hawaii, a hiki i ka piii ana mai o Hawaii i Terttore no Amerika, a ku Aiaolelo malalo o na hoo- | ponopono ana o ke Aupuni Teritore no | Amerika. Na ka Ahaolelo no i noho inana ia e ka hapa nui o na Hawaii ponoi, i hana kona mau kanawai maikai e ku-e ole ana i ke kumu kanawai 0 Amerika. Ke ku nei, walii a'u ia lakoo, na moolelo o ka oiaio o ka'u mau olelo, a ke lilo nei na kanewai a na Hawaii 1 hana ai ma ko lakou Ahaolelo i mea mahalo ia e ka aha hookolokolo kiekie loa o Amerika nei. Aole he kanawai a ka Ahaolelo i noho mana ia e na Hawaii i hana ai, a i knkala ia ae e ka aha hookolokolo kiekie o Amenka, <4 ua ku-e i ke Kumukanawai kaulana o Amerika nei. He mea kupaianaha nae, wahi a'u ia lakou, me ia makaukau no ka o ke keiki i ka hana i na hana e ku-e ole ia mai iai ka pono o ka makua, eia nae, ke hoao nei ka makua e kaili i ka pono hooponopono o ke keiki mainna o kona hope ponoi, ka i no paha ke kaili mai hoi o ka makua ia pono d ke keiki, a hana ke keiki i na hana ku e i ka makemake o ka makua.'! Ua lilo kela nīau oleio a r u i mea hookaakaa i ka maka o kekahi mau ala- | kai mana nui. a ua auli mai la lakou a kakoo i ka mana<yo ko ookou Elele. A ma ka iakou i "hana ibo nei, ua hooia mai lakou i ka lavra o kakou na Hawaii e hana i na kanawai maluna o ko kakou aina, a na loaa no hoi ka makaukau ia kakon e malama i ka! jh>do oko kakou maq makaainana. j , Aole oia wale. aka. ma keia malinia ana ma-i o ka uwalo a %a Elele Hawaii, ua pani ia ka puka no ke komo ana mai o na eaemi o na Hawaii a hookomo ae i na kanawai e hoopiiikia ia ai ka pono o na Hawaii no keia mua. Ma keia ae ana o ka Ahaolelo lahui e kaili ole i ka mana hoo|>«nopono kau ksnawai o ko Hawaii mau makaainana, ua hooia mai ka Ahaolelo lahai i ko kakou makankan e hana no kakou iho. Ua haawiia«mai la la kakou ka ma&a e koko no keīa ninau ma Hawaii, a aa haawi pu ia mai la no ka m&na i ko kakoa Ahaolelo Teritore e hana i ke kanawai no ka hookapu ana i ka waiona ame ka hookapu ole. Ma keia lanakila aaa o ka Elele ms ke|a paio ana ame ka ae ana mai o k* Ahaoleio lahni (oiai e holo ana ao) e to;hoi na Hawaii e hana nona ibo ma keia ninau. mamoii o ke koho i>aioka ana o k«ia man makaainana kopono t ke koho baloka. Ua hoike mai ka Ahaolelo lakui i ko lakou hilinai i ko kakou makankaa e kana no kakoa iho, a

e kukala aku i ka honna holookoa, ua lawa ka makaukau o na kanaka Hawaii e hookele i ka haoa pili lahui, a e inalama hoi i ka maiu o na poe o noho ana malalo o ka <nalu o ke Teritore o Hawaii. He hapai ana keia i ka inoa maikai o na Hawaii iluna, a kekahi poe no hoi o kakou Hawaii e palukuluku nei i ko iakou Elole poaoi, a ip ia hana ana, aolo wale i kuu mau maka e hoao nei e paluku, aka, i ka maka o ka lahui i like ka ili m* Ko'u, a o ka la* hui hoi nona kana e kuu hoa e hooma* uawanm ai i na luhi, na hoinoia ame ka inea o na alahele no ka hana kalaiaina. | Tna i holo keia kanawai maanei, alaila, ua liko no ia me ka olelo ana .aka i ka houoa t hoiookoa, ua, na Hawaii no ka hana ana i na kanawai c kiai a» i ko lakoo mau pono, a e hana ai no ua hana niakee i ko lakou ola lahui ana, a v like me ka'u i olelo mua ae nei, he hookumu ana ia i ka hana e hemo ai ka puka no ko kakou poino ina ko kakou mana koho. He ume keia e uneune ai i ko kakou kulana maanei, a e loaa ai boi i ka enemi ka ho«a aua ia nei a olelo imua o ka Ahaolelo. *«Ea, na hemo ka puka, a eia ke kanawal how, a e hana mai oe e ka Ahaolelo lahai.*' Ua pani ae nei au i ka puka o keia poino o kakou, a e paa ana ia no ka wa e hiki mai ana, a koe wale uo, ke hana kakon i na kanawai e hoopilikia waio aku ana i na makaainana o na aupuni e noho kuikahi ana me Amerika ma ke kaili ana i na pono a ke kui> kahi i haawi ai ia lakou. Ua hana au i keia no ka pono o kuu aina aloha, a no ka inoa hanohano hoi o kao lahni oiwi ame na poe i hoolilo ia Hawaii aloha 1 home kulaiwi no lakou. He mea ole no paha keia mau hana a'u i na kanaka e like me ka Lunahooponopooo o ke Kilohana ame ka Hoa H. M. Kaniho o Kohala. rf® knpaianaha no paha keia mau hoa Hawaii o kakon. I mai hoi la he aioha i ka Hawaii He aloha wale no ka i ka lehelehe Ma ka bana e ikeia ai ke aloha i ka aina a i ka lahui. oiwi, aole ma ka haanui wale aku. Aole o ka hookapa waiooa, a hoonoa waiona ka'u i paio ai ma ka aina malihiai nei, aka, "o ke kaa na Hawnii e hooponopono no oona iho." E lanakila ana au, a o kuu lanakil» aoa imua o oa olohe kalaiaina poohina 0 keia aina, no Hawaii aina no ia haaheo, a no kuu lahui aloha no ia hanohano, oiai, na lakou no i hookau mai 1 ka hanohana iluna o'u, na lilo au l maka ao na Hawaii imua o ka uluwehi o Wakinekona nei. ' I kuu hoino :a ana mfi, a i ke kil>ehi ia aaa a ka olelo iluna o'n, a i kuu kapaia aua mai sa pilipili i ka malakeke kipe a na makiko e Ewaliko, kana nupepa. ame Kaniho ma. Aolo wale iluna o r o ia maa iepo kahi i kau ai. aka, iinna o kuu mea aloka, Uuna o knu mau hoa hoomanawanai po me a'a i na Inhi ame na inea o ka hana kalaiaiua. iluna koi o kuu lahui Hawaii, ka hapanoi o ka poe nana » hookau mai i ka lei o ka hanohano maluna iho o'u, 0 ke kaa ana na keia mau Hawaii e kipehi i ko lakoa £lele f ua kumakaia akn lana i ka hilinai o ko laaa lahtri. E kou hoa iloko o na hoino kalaiaina ia. oa ike kaua ame ko kaua mau hoa hele i na lahi ame na inea o keia hana. a pehea ta ka nui o ka kaua hana no ko kaua mau hoa kanaka, e soke ia mai ana no kaua i ka hoino ia, ** oo ka nele no i ka wai, ua pii ka kpe o na huaolelo kipehi." E hoopau au maanei. a nao hioi ia e hoolaha aktt imoa o «a hoa Hawaii o kaua. E haawi aku i knu aloha i na kini o ka aina hanaa, a e olelo aku ia Jakou ke malama ne» no au i ka hanohaao o ca Haw*it ma keia %ina t aoino hoi fe rnea a ♦kau lahni aloha e hilahila ai no ka h&aa a ko lakou Klele. Ke aioha akn nei maua ia oe. Owau mo koo hoaloha, KUHia —Hoku o Hiwail