Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 21, 27 May 1910 — HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA

\ MOKO'A LXJT. "3fai kela nianawa mai no o to'a hot-a atia mai i keia kulanakauhale a hiki i keia manawa, o ia hoi he eono iuahina." "Auhea nae oe e kuu hoa, ke ike mai la anei oe i keia niea?" wahi a Tom me ka unuhi ana ae i kana pu panapanar a hoikeike akn )a imua o na maka o ke kalaiwa. "Pehea auanei e nele ai ka ole o ka ike, ua kau pono mai la no ka hoi oe imua o kuu mau niaka.*' "E hoomanao oe, ina o oe kekahi i hui pu ma kekahi mau hana kolohe i hoolalaia no ka pulapu ana mai ia'u i keia po, e ike auanei oe, e inu akn ana poka o keia ilio hulu iloko o kou kino, nolaila he hookahi wale no kumu o kou pakele, o ia no kou ku inamao loa ana mai kekahi hana kolohe mai 4 hoolalaia no ko'u poino. "Aole i maopopo iki ia'u kau mea e kamailio mai nei no ka mea nā kauoha waleia mai no au e kalaiwa aku i keia kaa ma na wahi apau e kamailioia mai ana ia'u e ka'u mau ohua, nolaila ina i makemake oe e kau mau i hookahi haneri pu pana[>ana no ko'u hoolfo ana i ka r u kauoha, ua hiki ia oe ke hana mai pela." la hoi. ke hoomaopopo aku la au i kena iaau olelo apau au e kamailio mai nei, a pahea ua ike no nae paha' oe i ka Hale Haowada?" "Ke hoomaopopo la au i kela hale, aia no ma keia alanui a z#|akou e holo nei." - "Aia kakou a hoea aku no kela hale, alaila e ku iho ko kakou kaa no kekahi mau minuke,.a aia a loaa aku ke kauoha mai a'u aku, alaila 03 nee aku mai kela wahi aku, aole ma kekahi ano okoa ae." "E like me kau i makemake ai, pela no an e hooko aku ai, a mai hopohopo oe no ko'u alako ia oe iloko o ka pilikia." He kanaha-kumamalima nae mau minuke mai kela manawa mai o ko Tom kamailio pu ana me ke kalaiwa, ua hoea aku la ka kaa mawaho o ka Hale Haowada, a o ko Tom lele koke aku la. no ia ilalo, no ke kamau wahi kiaha bia ana. la ike ana aku nae o Kalaka i kela lele ana aku o Tom ilalo, ua kiei mai la kona poo iwaho a pane mai la ia Kolina: "E makaala loa oe 1 kela kanaka no ka mea ma na ano apau, aole oia e hoohakalia iho ana i ka hookau ana mai i kekahi pilikia, ke manao oia e hana mai pela/' Me he la nae he ekolu wale no paha mau minuke o ia nalo iuia aku o Tom, ua oili hou mai la oia, a ku ana mawaho o ke kaa me ka i ana mai ia Kalaka: "Auhea oe e Kalaka, eia no anei oe ke hiamoe mai nei? Ina ua ala oe ea, alaila ke kauoha aku nei au ia oe e hele koke mal iwaho nei, 110 ka mea e hele wawae aku ana kaua mai keia wahi aku. , • '•Auhea oe e kuu hoaloha, ua opulepuleia paha oe, ua manao anei oe e hiki ana i ka elemakule ke hoomanawanui aku ma ka hele wawae ana no kekahi mau mile loihi?" "Aole au i opulepule, aka e like no me ka'u o ka olelo ana nei ia oe, e hooko aku ana au ia manao me ka luli ole. Ua ?£e no hoi ko mau maka e Kaīaka, aole he hiki o ke kaa ke au aku iloko o ke opilopilo heaha aku auanei ka waiwai o ko kakou hooinau hou ana aku i ka hele ana me keia kaa." "Pela io ka hoi, e aho hoi ha ko kakou kamau iki ana aku no hoi a hiki i kahi o ka wai, ilaila hoi e waiho iho ai ke kaa, he oki loa palia keia, eia no i kahi kaawale loa, koi mai nei oe ia'u e lele aku ilalo." 4t No kou paakiki loa hoi e Kalaka ea, ke ae aku nei au i kou manao a ke i hou aku nei nae au ia oe, o of- hookahi wale no kf \ hele pu mai ana me a'u no ka hale a kela kaikamahine e noho mai la." "Ina o ka kaua aelike keua, ua pono, aia hoi paha kaua a hiki i kahi o kela kaikamahine, alaila ia manawa au e hooko aku ai i ke kumu aelike ma ko'u aoao." l'a haawi aku la o Tom i ke kalaiwa i na kauoha, a ia wa i hooinau hou aku ai lakou i ka liele ana, a no ka hapalua hora, ua kauoha aku la o Tom i ke kalaiwa e ku mai ke kaa, a o ko laua nei lele aku la no ia iwaho. MOKUNA LXIJI. Ua kaa aku la ia Tom ke alakai ana ia laua ma kela wahi, oiai me ka makaala wale no e pono ai ka hele ana o kela wahi opilopilo, a no kekahi mau minuke ko laua hele ana me ke kamailio ole aku o kekahi i kekahi, ua pane mai la o Toin ia Kalaka i ka i ana mai: "Aole no <he loihi loa o kahi a kaua e hele aku ai, o ko kaua hoea aku uo ia i ka pahu hopu o ka kaua huakai o keia po." 4, He maikai loa hoi paha ia, oiai ua ike mai no oe he kanaka elemakule au e hiki ole ai ke loihi loa kahi e hele aku ai, ina paha 0 ko'u mau la opiopio e like me oe, aohe a'u kauka'i ana aku, ua Jriki ia'u ke hele wawae no na mile loihi me ka maloeloe ole." 0 ia uanea nae ko laua nei i ka hele a hiki i ke ku honua ana o Toma, a hnli mai la ihope a pane mai la ia Kalaka: "Ua makemake au e hoomaopopo pono loa mai oe e Kalaka, aole au 1 makemak'e e pulapuia mai e oe. J> "Heaha iho la hoi keia ou e l&m, me ia maikai iho no ka o ka kaua hele ana. o kou hoopnka wale mai la no ia i kena mau olelo, no kou hopoihopo nae paha ea?*' u Ke uinau aku nei au ia oe, eia anei kela elua kaukani dala me oe i keia mauawa?'' "Ua manao anei oe e hele hemahema mai au, ina no ko'u hooko ana aku i ka'u aelike o ka hana ana aku me oe? He keu no hoi o ke kaikamahlne kau e haawi mai ana ia*u, a o na kaukani dala hoi ka'u e haawi aku ai ia oe," ik He hana moalahi loa na'u ka pepehi ana aku ia oe e Kalaka a make i keia manawa, me ke kaili ana mai i na kaukani dala mai ia oe mai me ka n\ii ole o ka hana, aka nae aole loa he wahi manao iloko o'u e hana aku pela, nolaila e hoomanao oe, eia kaua i kahi o ka hooko ana i ka kaua aelike, ua lohe aku la anei oe e Kalaka?" *He ku maoli no kau mau olelo e Toid i ka hoomaka'uka'u. a ina paha aole au i maa i kau mau hana, ina ua ku maoli no au i I kou liooweliweli okoa mai no ia'u Qie kena mau olelo.'* 1 keia manawa nae a laaa e kamailio nei, i ikeia aku ai ka nwiuwiki mai o kekahi kukui ma kahi mamao, e hoike mai ana hoi eia laua ke hookokoke aku nei i kekahi hale, a o ia ka Tom o ka ninau ana mai ia Kalaka: a Ke ike !a anei oe e Kala&a i kela knknl e a mai la ma kahi kaawale mai ia kaua aku?" "He malamalama ka'u e ike nei ? aohe nae he maapopo pono,

no ka mea ua ko*o niau maka a pohiiia. na ike uo p&M oe i k<? ano o n;i na emi mai ku ikalka o ko lakoo niaka. peia hoi aa e hiki ole aei ke ike poao aka i ke ano o keia malama--A (tehea i keia maoawa, ke ike la bo anei oe i ua knkai !a? Aui i keLi wahi ke kaikauiaiime kaiu i inalamaia ai." '•Ea aole no ka hoi i loihi loa ka kaua wahi i koe e hele akw ai. o ko kaaa hiki aku 110 ia no kahi o kela kaikainahioe. a akahi au a i aka ia oe e Tonu o oe kekahi o na kaoaka hoopono e nele oie ai ka hilinaiia. a aia hoi a paa ka kana hana me na kalkamahine la, ia wa auanei au e kakau aku ai i kekahi palapala no ka hooia ana akn i kou hoopono he niea auanei ia nou e palokana ai ma na ano apau. a e paa ole ai hoi iloko o ka halepaahao no kekahi mau hewa e kapilipili waieia inai ai maluua ou/ ? Ua noke ae Ia o Toui i ka akaaka 110 keia mau oleio pai aku a Kalaka no kona hoopono, aka ua hoomau aku ia no iiae laua i ka. hele ana no kahi oke kukui e a niai ana, aia laua e hookokoke aku aiia i ka hale. ua maalo ae la ke aka o kekahi mea mamua o ke kukni a o ia kana o ka ninau ana aku: 4 Owai hoi kela kanaka o ka maalo ana ae la mamua o ka ipukukui e a mai la e Tom?" "0 ke kanaka hea kau e ninau mai aei ia'u, o ka'u hana no hoi ia e nana nei i kahi o ke knkui, aole nae o*u ike iki aku i kekahi mea, a malia paha o ka Xika a*u o ka hoonoho ana no ke kiai ana i kela kaikamahine." "Malia paha o ua Xika. io nei kela. aka aole nae oe i hoike iki mai i kekahi mea e pili ana nona, he kou maoii no oe o ke kanaka a ka hoopunipuni nui waie» ke manao aku uei au la ke hana mai nei oe me ka pololei wale no." "No ko'u manao aoie ia he mea nui, pela au i lawe ole mai ai i kekahi noonoo ana nona, a e hoomanao hoi paha oe, i pono no ka paahao i ka loaa o kona mea nana e malama." "Ae. ua pau ka kaua kamailio ana no ia a e kahea aku ana oe la, malia paha he kanaka okoa kela o ka hoea ana mai nei mamua o kaua malia paha o Makaikiu Uwila?" "0 oe no anei kela e Kipa? v aole nae he wahi mea a pane mai o kekahi mea. ?? "He mea kupaianaha maoli ka hoi keia, ke iioke aku nei oe i ke kahea i kela Nika, aole uae he pane niai, me he mea la he kanaka okoa no paha kela." I ''E hele mai hoi paha kaua, o ka pau ia o ko kaua kuhihewa o ka hede like no a komo iloko o ka hale i ka wa hookahi. a ina | lioi he kanaka okoa aku, e paa ana oia i ka hopuia e kaua. ? ' | <4 E kahea hou aku oe iko Nika, ina oia e oili mai ana, alaila j pau ko'u ano liopoliopo." | I kela manawa i unnhi okoa ae ai o Tom i kana pu panapana iwaho a kau mai la imua o Kalaka me ka i ana mai: | "Aole o'u makemake e hoopau manawa wale no maanei nei me» oe e Kalaka. Ke kauoha aku nei au ia oe e hele mai me a'u no ke kii ana i kela kaikamahine, a e haawi mai hoi i na kaukani dala ia'u, a ina oe e hoole mai ana, alaila e ki okoa aku ana no au i keia pu. me ka lawe mai i ko mau dala uie ka maalahi." "Aole hoi kena o kau aelike i hana ai me a ? u, nolaila ina hoi paha oe he kanaka hoopono, e ku oe maluna o ka kaua aelike a hiki i ka hookoia ana me ka maikai, a ina no hoi oe he keonimana, e waiho koke ka pu ilalo, no ka mea ina au e make ana i keia manawa, aole. ana e hiki ke loaa aku kela palapala hoomaikai a'u o ka hoike ana aku nei ia oe." "Heaha la hoi kau e hoololoiahili nei? E hele ae kaua noloko o fca hale, aia hoi palia ke. dala ia oe, a o ke kaikamahine hoi ka ia'u, o ke kuapo waie no ka hana i koe, a o ka pau no ia o ka kaua aelike, a mahope aku o ia manawa, ua hiki ia oe ke hele e hui pu me ke diabolo ke manao oe pela." "He oi ae kuu make ana ma keia walii, mamua o kuu ike ana owai la ka mea nona ke aka a'u o ka ike ana aku nei i ka maalo ana ae nei maloko o kela hala" No ka liiki ole ia Tom ke hou mai ia Kalaka, ua kahea hou ae la oia me ka leo nui i ka i ana aku: "E Kipaī e Kipa!" wahi a Toma me ka leo nui e hiki ole ai i kekahi niea maloko.o keJa hale ke hiamoe aku. "O oe mai la anei ia e Tom?" i loheia aku ai ka pane ana mai 0 kekahi leo mailoko mai o ka hale. "Owau iio keia, a mai hopohopo oe no kekahi mea, aole he piiikia o keia po." "He keu maoli ko'u haohao i kou Uoao ana mai nei e hele iloko o keia manawa o ka po, he hana nui anei kekahi e kuu haku, i.konoia mai ai oe e huil hoi koke mai?" Aole a Tom pane no keia mau olelo a ka Nika, aka ua huli mal la oia imua o Kalaka a i mai la: "Ua lawa anei kou makemake, a ua hoopauia anei kon kanalua ame kou pohihihi?" "Ua pau ae la hoi paha ko'u kanalua, .ūa lohe pono aku la au 1 ka leo o kela Xika nui eleele, aka e hoomanao mau nae oe e Tom aole au e noho wale aku ana me ka makaala ole, no kekahi mau hana pulapu ma kou aoao." aoko laua nei hele aku la no ia uo kei komo ana v aku iloko o ka hale. He mea makehewa wale no ka hoakaka ana ae i ke ano o kela hale. no ka mea he hale ia i kupono ole no ka poe i maa i ke ano o ka noho maemae ana, aka i ka poe nae e ake ana e loaa na pomaikai ma ke ano liewa. aolie a lakou nana nui ma ka maemae 0 ka «hale e waiho aku ai i ka lakou pio, aia wale no ka lakou nana ma kahi o na pomaikai. 0 Tom o lakou ka mea o ke komo mua ana akn noloko o ka 1 hale. o ka Nika aku mahope ona, a o Kalaka aku hoi mahope loa. Mamua nae o ke komo loa ana aku o Kalaka noloko o ka halo, ua huli mai la oia ihope a ike mai la oia i ke aka o kekahi kanaka ma kahi he mau haneri i-a mai ka hale aku, a olu iho la ko Kalaka |manao r oiai ua kokoke mai ke liokua ma kona aoao. I "E noho iho hoi paha e Kalaka ilalo!" i kauoha mai ai o Tom j n*e kona kii ana aku e pani i ka puka o ke keena a.lakou o ke komo ana aku. y Ua hooko aku la no hoi o Kalaka e like me ia i kauohaia mai ai iaia, a ia hoi ana mai o Tom a nolio maluna o kona noho. ua hoomaka hou jwai Ja oia e kamailio i ka i ana mai: "Ua hoea niai la hoi paha kakou i kahi e ike ai oe i ke kaikamahine nol«4a e helu koke mai oe i kau mau dala imua o'u i keia manawa auo! M "Aole ia he hana nui ma ko'u aoao. no ka mea ua makaukau mau au i na manawa apau, aka auhea ke kaikamahine" "E helu mua mai hoi paha oe i ke dala a pau, alaila ia wa au e kii aku ai i ke kaikamahine a haawi aku ia oe." "Auhea oe e Tom aole pēla ka kaua aelike i hana ai. He mea pono e laweia mai kela kaikamahine imua o'u, a ma ia ano wala no e haawi aku ai au i na kaukani dala ia oe, aole o'u makemake e pulapn mai oe ia'u." ! "Ua maopopo mua no ia'u e kolohe mai ana oe e Kalaka, no-1 laila ua makaukau mua au ma ko'u aoao. a ke haawi ako nei au , i ekolu minuke nou e heln mai ai i kela mau dala. a ina aole pela. e lawe koke no au i kou ola iloko o ka manawa pokole." *Ua lohe mua aku nei no oe e Tom i ko'o manao. aole loa an e uku aku ia oe i kekahi keneka, a hiki i knu ike maka ana i kela kaikamahine." 1 kela manawa i unoln ae ai o Tom i kana pu panapana iwaho. a kauoha aku la i ka Nika e kii aku i ko'ilipi no ke oki ana i ke poo o Kalaka, aka ke noho hoola'i wale aku nei no nae o Kalaka me ka haka pono ana o kona mau maka i na kanaka e noho aku ana imna o kona alo, no ka hoea mai no-o ka pilikia, na hiki iaia ke alo ae me ka maalahi loa, (Aole I pau.)