Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 22, 3 June 1910 — HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA

MOKUNA LXIII. i a E ae ana anei oe e Kalaka e haawi mai i kela mau dala i keia manawa?" i ninau hou mai ai o Tom me ke kau okoa ana mai i ka ua pu panapana imna o Kalaka. "Ina i makemake loa oe i ke dala ea. ke aku nei au ia oe o lawe mua mai i kela kaikamahine imua o'u!" "Alaila i ko wa e ike ai i kela kaikamahine, o ka manawa anei ia e ioaa mai ai kela mau kaukani da)a ia'u? v "Ina o ua kaikamahine la, a o ke kaikamahine a'u e makemake nei, alaila aole loa au kanalua ana no ka loaa io aku o keia mau dala ia oe mai ia'o aku. M "Aōle anei i hele mai nei oe e Kalaka ia nei no ke kolohe ana mai ia'u?" . "O ka ? u ia e mauao nei, o oe ke kolohe mai nei ia'u e Tom, ke koi aku nei hoi au ia oe e lawe mai i kela kaikamahine, aohe nae ou mea a hooko mai i ka'u kauoha." f "Ua ku maoli no kau mau olelo e Kalaka i ka hoonaukiuki, a ina e pii mai ana kuu hoonaukiuki nou, e pepehi maoli aku ana au ia oe a hiki i ko make ana.' J "Heaha auanei kou pomaikai ina au e make ana, he keu no hoi o kou hoola ana ia'u, o ia auanei ka mea e loaa aku ai o na kokua ana ina no ka loaa aku o kekahi mau pilikia ma keia mua Ua huli ae Ia o Tom i ka Nika a ninau aku la: 4, Eia no anei kela kaikamahine maloko o keia hale i keia anawa?" "Eia no oia maloko nei me ka maluhia," wahi a ka Nika me ka leo kuoo. "Aole anei ua hoopauia aku la kou pohihihi no ka maluhia o kela kaikamahine e haawi e mai ai no hoi oe i ke dala i keia manawa?" "Aole loa i lawa na olelo a keia Nika no ka hooiaio ana mai, eia oia ke noho mai nei me ka malu. Malia paha i ka loaa ana aku ia oe« o kela mau dala, o kou wa ia e olelo mai ai ua lilo kela kaik«imahine ia Makaikiu Uwila. heaha iho la ka mea loaa mai ia'u no ka'u mau dala o ka lilo ma'uwale ana aku ia oe!" "He keu maoli no oe o ke kanaka a ka makaala nui wale e Kalaka no kou maa no paha i ka lawelawe oihana i ake nui ai oe i ka pololei wale no!" "0 ko'u ano iho la no ia, aole loa o'u makemake iki e pulapu waleia mai au ma ka'u mau hana apau e lawelawe ai." i MOKUNA LXIV. "Heaha la hoi. e hookoia aku ana kou makemake, no ka mea e ike ana oe i na kaikamahine nei," alaila ua huli aku la oia a i aku la i ka Nika: % "E lawe koke mai oe i kela kaikamahine iloko nei i keia manawa, akahi ka hoi ka paakiki loa o keia elemakule! Oleloia aku . hoi eia no ke kaikamahine ke noho mai nei, paakiki mai no nae, £a no oia a ike pono." T "E lawe koke. mai ana au iaia i keia manawa e kuu haku!" o ka nalo aku la no ia o ka noloko o kekahi keena okoa aku, kahi hoi o Bete o ka hoopaaia ana. Ua hala paha na minuke elua o ia kali ana o Tom ma, ua oili hou mai la ka- Xika me ka piha i ke pihoihoi, ua hele hoi a piha i ka haalulu, a o ia ka Tom o ka ninau ana aku iaia: "Heaha mai nei hoi keia auo e ou e Kipa, ua hele oe a piha loa i ke pihoihoi, eia ihea ke kaikamahine?*' "Auhea auauei ke kaikamahine, aia kekahi mea ano nui e hiki ole ai ia'u ke maopopo i ka mea i hanaia aku maluna ona.'' u Aole he maopopo ia'u o kau mea e kamailio mai nei e Kipa, e hoakaka pono mai oe i keia manawa, o kiia aku auanei oe e a'u i ka pu!'' <4 E like no hoi me ka'n o ka olelo mua nna aku nei ia oe, aole ua kaikamahine nei maloko o kona keena i hoopaaia ai." "Ina aole kela kaikamahine maloko o keia hale, alaila o oe aku ana ke pani raa kona wahi e kena >'ika," a no kela mau olelo a Tom, ua hooi loaia aku ka naka haalulu o ua *?ika la, aka ua poha hou aku la no nae ka leo o Tom i ka i ana aku: '"E kii koke aku oe i kela kaikamahine, a lawe mai imua o maua i keia manawa ano!" ''Ke hoohiki aku nei au imua ou e kuu haku, aole loa e hiki ia*u ke lawe mai i kela kaikamahine imua ou, no ka mea aole oia maloko o kahi i hoopaaia ai. Iloko o na minuke he umi-kuma-malima i hala ae nei, maloko no oia o keia hale. aka iloko nae o keia manawa, na hala aku oia i kahi a ? u o ka maopopo ole ana.'' Ua holo ino aku la o Tom noloko o ke keena i hoopaaia ai o Bete, a oili mai la me ka hele o kona helehelena a kunahihi, me ke kan ana mai i ka waha o kana pu pauapana imua o ka Nika a kauoha mai la me ka ninau ana mai: "Eia kela kaikamahine ihea i keia manawa, e hoike koke mai ±oe, o ike auanei oe i ka inu aku o ka poka o kuu pu i ko koko?" V "Aole loa au i ike i kona wahi i nalowale ai." * u Mai kuu manawa o ka haalele ana iho i kela kaikamahine malalo o kon malu, owai ke kanaka a wahine paha i hoea mai i keia wahi? v "Aole loa he mea i hoea mai no keia hale, a hiki wale no i kou hoea ana mai nei i keia po me kou hoaloha nei." "Eia ihea ko wahine e nalowale nei?" "Ta liala aku oia no ke kulanakauhale i keia kakahiaka, a aole au i ike iaia ma ia hope mai. ?> "Alaila i ka wa hea e hoi mai ai oia?" « "E hoi mai ana. oia ma ke kakahiaka o ka la apopo. M W A heaha kana hana nui o ka hele ana aku nei i ke kulanakauhale o keia kakahiaka? M A4 He keu no hoi nau no i kauoha mai ia'o e kipaku aku iaia e hele no ke kulanakauhale, a pela au i hooko aku ai i kau kauoha." "Alaila ua olelo mai nei oe maanei no kela kaikaoiahine iloko o na minuke he umi-kumamalima ae nei i hala, ina pela eia oia ihea i nalowale honua ai?" Iloko o keia manawa a Tom e kamailio pu nei me kana Kika, ke hoolohe malie wale akn nei no o Kalaka i ka laua mau olelo, me ka pihoihoi ole iloko ona, a hiki i kona pane okoa ana aku: » 4 He mea maikai paha nou e Tom ka hels ana aku e hnli a <%iki I ka loaa ana o kela kaikamahine, he oki loa hoi ka noho wale iho no, maiia paha eia no hoi oia ma kekahi wahi e pili mai nei^ he kulana pakalaki maoli keia! Heaha aoanei ka mea hiki ke hana aku, ina ua naiowale kela kaikamahine!" f< lkfai paupauaho koke oe e Tom. aka ina nae oe e hoopau ana M *a huli ana aku iaia. alaila ke noi aku nei ao ia oe me ka maikai e ae mai oe e hookuu ia'u, oiai ua pau ae Ja no ka kana hana o

keia po. a aia 110 hoi a }<>aa na kaikamahine !a, alaila hui hou kaua, a uku aka hoi p;iha ati i ko maua dala!" •*K noliM mali*- ih*» oe iluna « koa noho. manao auei »>e hiki ana ia'u ke houknu akii ia <>? e hele nie ka iuaalahi. Ua oui ka'a hana ame ka luhi i keia po, noiaiia e noho oialie iho oe j>ela a hiki i ko'u ae ana aku e hookuu ia oe. M "Heaha hou iho auauti ka'u hana o ka noho ana iho. oiai ua hoohemihima oo c>e i ka uiami?" *Ta makemake. hoi an e kamailio iki rae oe, malia he mea maikai no hoi ia i kou nianao." "Heaha hou aku auanei ia mea a kana e kamaiiio al. oiai aa nui maoii ko'u manawa o ke kamailio 'aua me oe, e pono as <e ioaa ia'u he wa no ka hoomaha ana/* u He mea pono paha e kamau wahi waina iki hoi kaua mamna 0 ko kaua kaawale ana'/' "Heaha auanei ke kohu o ka waina ia oe. o ka Wisake paha ka rama maikai nou. aole o keia ano mma emi loal" "O kela waina hoi iloko o ko poli au e hoopu mai nei. o ka % u waina ia i makemake ai. M ! "Eia auanei ihea ka'u waina. au e kuhihewa mai nei? v i kela mau kaukaui dala elua hoi au o ka lawe ana mai nei"* I "Peia io ka hoi. alaila he mau hana kololie wale no ka keia au 0 ka lawe ana mai nei ia*u no keia wahi. 0 ka oiaīo, ua hoolala mua oe e powa mai ia % u." "Aole ka ? u he mau hana kolohe ia oe. Ua loaa io 110 kela kaikamahine ia*u. eia hoi ua lele e ka man« mamua o ko kaua hiki ana mai ne'u nolaila he kulana pakalaki maoli ke ano a'u e olelo ae ai." **Alaila ke manao mai nei oe. e loaa wale aku no kela mau dala, me ko'u ike ole i ke kaikamahine ea?*' "O ia maoli no ko'u manao, heaha auanei ka'u hana i koe e koi aku ai ia oe, he keu no hoi, 0 kou haawi wale mai no i kena mau dala na ? u, a nau no ia e hele aku e liuli i kela kaikamahine.* ? "Ha! ha! o ka loaa iho la ka ia a kanaka kolohe, o ka pulapu mai e like me keia ke ano. Ua ike no oe aole i loaa mai kela kaikamahine malalo o kou inahi, noke wale mai no oe i |ka hoopunipuni ia'u me ko manao paha e ae aku ana au e paani iwaleia mai e kamalii." | *'Aohe au hoololoiahili hou ana mai e Kalaka. he elua wale Ino a ? u mea e waiho aku nei imua ou, a nau e koho i kekahi o laua. lua oe e haawi mai ana i kela mau dala me ka maalahi, alaila ua minamina oe i kpu ola, a ina no hoi ma ke dala kau minamiua, alaila o ke ola ka'u e kaili ae ana mai ko kiuo mai." Ua noke wale aku< la no o Kalaka i ka akaaka me he wahi mea auo ole loa la ka make iaia. he mea kau la maka'll mai. a hopohopo mai paha no na olelo hooweliweli a Tom, a o ia kana o ka pane ana aku: "Ua manao paha oe e Tom, e hiki ana ia oe ke hoomaka'uka'u mai ia'u, a puni aku au i kena mau olelo palaualelo au?' J Aole nae he hoolohe aku 0 Tom i kela mau olelo a Kalaka, aka ua pane hou mai la no oia ika i ana mai: "Peliea e Kalaka, ua makaukau anei oe e make i keia manawa?" "Alia hoi paha oe e pupuahulu loa mai no ko'u make, e hoomanawanui iho a hiki i kuu makaukau ana." "Aohe au kali hou ana aku, eia hoi e he mea nui ka make ana, nolaila e hoomaka kolee oe e pule i keia manawa, a aia a pau kau pule, o ka manawa ia a'u e pa-ka aku ai i ke ola mai kou kino ae." "Aia paha a hoea mai ke kahunapule, alaila nana e pule mai d ko'u make aiia eia auanei he kanaka hele pule au e ike ai i ka pule, a ina 110 hoi palia ua ike oe e Tom i ka pule ana, nau no hol e pule mai i ko'u uhane.'' Xo keia mau olelo hoolalau wale aku no a Kalaka. ua hoohuli hou ae la o Tom i kona noonoo a kahea aku la i ka Nika me ka i ana aku: "Ua nalowale io kaikamahine malalo o kau malama ana?" "Ua hele aku nei no hoi oe e huli, nolaila aole a ? u mea hou e hoike aku ai ia oe, koe wale no 0 ko kaua ku ana i kahi o ka hoka. v "Mamuli 0 kau mau hana hoohemahema, ua hooneleia mai au ina pomaikai a ? u i li'a ai, e kau pono ana la au iluna oke aki, eia ka e poho wale ana ia mau upu aua, nolaila ua kau aku ke koikoi maluna ou e kena Nika i keia manawa, no ka uku ana mai ia'u, a ke kauoha aku uei au ia oe e pepehi koke oe i keia kanaka. o pepehiia aku auanei oe e a'u a make loa!" ! I kela manawa a Tom o ka liaawi ana aku i ke kauoha i kana |Nika no ka pej>ehi ana aku ia Kalaka a make, ua kau pololei aku la oia i kana pu panapaua imua 0 ua Nika nei, no ka hooko ole |mai 110 i kaua kauoha, o kona ki koke aku no ia i ka Nika a make loa. Aole nae he neeu iki ae 0 kela Nika mai kona wahi e ku ana, no ka mea ua holo koke ae la ka maeele iloko o kona kino, no ka hooko ana aku i kela hana ku i ka w T eliweli. a no kona hooko ole mai i ke karaima i haawiia aku nana e hana, ua pane okoa aku la o Kalaka: "Mai noho oe a pihoihoi no ua olelo hoonuinui a Tom he mau olelo lioomaka'uka'u wale aku no kela ana ia oe, aohe he oiaio o kela mau olelo ana no ko'u make." "E haawi koke mai oe i kela ma» kaukani dala e Kalaka i keia manawa 0 hooko io aku auanei au i ka ? ii mea oke kamailio ana aku nei ia oe. Ina ua maka'u keia Nika hohewale i ka hooko ana aku i ka ? u kauoha, alaila na'u maoli aku ana no e pepehi aku ia oe me ke kanalua ole. ?? "O ka mea apiki aku paha ia e Tom. ua poina aku nei no kela mau dala. I haha iho nei paha ko ? u hana, aole na dala a'u 0 ka manao ana e lawe pu mai me a'u. a akahi no nae au a ike 1 ka laki loa o ia poina ana, eia ka he huakai pakalaki no keia au o ke koi ana ae nei e hele mai kaua ia nei i keia po. ?< Ua hoopii loaia akn ka huhu o Tom no keia lohe ana mai, aole kela mau dala me Kalaka. a o ia kana o ka hookikina ana aku i ka Nika i ka i ana aku: "E aha ana ka hoi oe e keia Nika e ku mai nei, e pepehi koke iaia a make loa i keia manawa!" No ka inaka'u o ka Nika, 0 lilo oia i moepuu no na manao huhu a inaina o Tom ua lalau aku la <)ia i kekahi ko'ilipi nui e kau mai ana ma ka "paia. a nee mai ia imua no ka inanao e oki mai i ke poo o Kalaka, o ka uianawa k<ike no ia i hemo mai ai ke I>ani o ka puka o ke keena a lakou e noho ana, a komo ana no kekani kanaka iloko me ke kau ana mai he elua mau pu panapana he hookahi ia Tom a he hookahi i ka Nika. •'Heaha ke ano o keia mea a ? u e ike nei, eia anei he kumakaia iloko o keia hale? 1 ' i hooho ae ai o Tom tne ka piha i ke kahaha. "Ua ho<fiiiakaukau mua au i na~mea apau e pono ai ko"u aoao no ka mea*ua maopopo mna no ia T u, e kolohe mai ana oe e Tom ? nolaila i ko manawa i manao ai e hookoia ana kau man kuko palaualelo, o ka manawa ia e hoea mai ai ke kokua ma ko'u aoao no ka hoohoka ana aku ia oe, ma na ano apau." "Ua maopopo mua no kou ano kolohe e Kalaka, a mai manao oe e hiki ana oe ke lanakila maluna o ? u, no ka mea na makaukau no an ma ko % u aoao," aiawa i lalau iho ai o Tom i kana pu panapana, me ka manao e ki mai ia Kalaka, aka ua poha aku la ka leo o Kalaka i ka i ana aku: "Mai hoao oe e lalau i ke!a pn panapana. o iiio ananei oe he kanaka make i keia manawa ano." wahi ana, oiai nae aole kela leo i like me ko Kaiaka. aka he ieo i iike pn me ko Makaikiu Uwila, a na kela leo kauolia. i hoopii ako i ka maka'n iioko o Tom, a ninau mai la:

(Aole i pan.)