Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 22, 3 June 1910 — PANE NO KA OIAIO OLE! [ARTICLE]

PANE NO KA OIAIO OLE!

E Mr. o Ns{vp;i Ka*3koa, <>«: E m%i k.>a asM3r»i m>*a kiu *r*bī rare: a ka hiwahīw-a a ka latkai_ i b:kt s, <e leoen* a'<a k?is, rsa*a aaiiu; ? kau ae U miiuaa, 3 &aa hm ia e ba ata&f«u 'aku x ki m&Uaalasas *paaj ke:» Tehtore, i ike maī ai nai on?a apau i k» oiaio oW o aa as«fli i b<wpokaia m&lek* o ka Nup«pa Kuokoa Home Ra!a. Am ntaloko o ka Xup«pa Kookoa Ho a« Bab o ka la 13 o M*L aei, 1910. aoao eliuu kolaniu eiua, naoa k« poo maeao ' 1 Hoomaaoaoaa wal«ia ke dakl o ka lehulehu e sa laa&kiai RepubaUka o MaaL * ? No pane a hoike-ana aku i ke akea v ke ku ole i ka oiaio o ua mau mauao ls i hoike ia. noiaila, ke paae sei malaio o na maaao alakai i hoikeia peneh I.—Ma ka Mokupani o Molokai i lavresaweia ai kekahi «aaa hana pauaka. a ku i ka pono ole me ka hoopilimeaai mamuli o ka haawi ia aoa o na aeiike alanui i ka pilikana poooi wale o ka Lunakiai o ka moku o Hina no ka lilo mau o ua hana liiiii apau ma ka aelike ka hapanui. a i ua pilikana la wale so 0 ka Lunakīai, i ulu toai ai na hoohuoi. na hana apuhi ia ka palapaia koho a ka lehulehu pela i liio mau ai 1 keia mea ka hana. * Pane —0 na palapala koho apau a ka [|K>e e hookomo aoa i ka lakou mau koho e holo pololel ana ia poe palapala ma ka lima o ke kakauolelo o ke Kalana o Mnui, a e wehe ia ana ia mau palapaU 1 ka la, ka hora ame ka minuke i hoo--lahaia imua o ka leh*jehu, a imna o na Lunakiai T. B. Ljon, (*eo. Kauhi, W. P. Haia, T. T. Mever ame Lunahoomalu W. F. Pogue. nolaila, ma keia e ike iho ai oukon e o'u mau haku makaainana j ka mea oiaio ame ka pololei maoli. 2. O keia mea, he lako oi» ina kaa ame na holoholona pcra no me ke Kalana, eia ka apiki, aolie hoohana i .\ ko ke Kalana mau holoholona, o ko keia 'pilikana wale no ke hoohanaia. Pane—Aohe he holoholona ma ka inoa o ke Kalana 0 Mani ma ka Mokupuni o Molokai nei. nolaila, e ike hou mai oukou e o'u mau haku makaainana i ka hana hoopunipuni ino haahaa loa a ka mea hoolaha me ka imi mua ole a loaa ka mea oiaio, alaila hoolaha ae. 3. Ma ka aelike o ke alanui o Honouliwai ua lilo no i ua pilikana la no ka $900.00 a oi. Pane —He 4 ka nui 0 ka poe i koho no ka hana ana i keia palekai o Honouliwai, Frank Foster koho $1,175.00; Follefsen koho $1,150:00; J. Nakaleka, koho $1,050.00; Otto S. Mayer, koho $950.00, nolaila ua lilo ka hana i ka mea koho haahaa loa, a ua hana ia malalo 0 na p&lapala kuhikuhi a ka Enekinia ■0 ke Kalana, aole ma ke ano hoopilimeaai 0 ka Lunakiai i ka pilikana, aolaila, e o'u mau kini makaainana mai ke awawa olu o Halawa a hiki aku i \Kaiaiakauianu ma Kaunakakai, ma keia e ike iho ai onkou i ka mea oiaio ame ka pololei, owai ka i apakee? o kft mea hoolaha. 4. Ua hiolo kekahi mau wahi o ua | pa la. Pane —No keia hiolo ana 0 ua pa Palekai la 0 Honouli-wai, ua hoopii ae 0 Ed. Devauehell jmua o ka Papa Lunakini 0 ke Kalana o Maui, me ka hoonuinui ana i ka olelo me ka ike pono ole i ka n;ii 0 ka poino. Ua ninau ia 'oia e ka Papa. Pehea la ka nui o ka •poino mu kau hoomaopopo ana? Ua ha'i ae oia, he»jhookahi pule e hana ai me ke kaa hoki, alaila, paa hou; aka, i ka ninauia ana o ka Puuku, M. L. Bolowaina, ua ha 'i mai kela i ka mea oiaio he inau pukapuka liilii walo no, a e paa no i ka la hookahi ia hookahi kanaka me ke kaa palala, a ua kauohaia ka Lunakiai o ka apana e hele e nana pono i na poino 0 ua palekai la a hoike aku. Ma ka la 15 iho nei, Sabati, ua hele kino aku ka Lunakiai e nana pono i na poino 0 nir palekai laai ko'n nana ana, ua ike au, ua pololei ka ka puuku i hoike ai, a e paa no kela mau puka liilii i •ka hanaia e ke kanaka hookahi me ke kaa palala i ka % a i ole i ka la hookahi, aole hoi e like me ka ka mea hoopii he hookahi pule me ke kaa hoki aiaila "paa. 5. Ma Honouli-maloo he pauku alanui i aneane no e like ka loa me Ho-nouli-wai a he $300.00 ka lilo. Pane—O keia pauku alanui o Honouli maloo, na hana ia ia i ka 1908, e ka Papa Lunakiai Repubalika oia kau, a na ka Lunakiai ponoi no ame na kanaka 1 hana i ua palekai la me kona uwapo uuku, he hapa wale no kona nui i ko 'Honouli-wai, aneane $600.00 na hoolilo a paa ia palekai, aka, to mau puka liiHi i ke kai mahope iho o ka paa ana, a hoopihaia no me ke ili, a oia ka paa o ia alanui a hiki i keia wa. 6. Pela no me ke alanui o Kawela, 'o ke elala ka i pau, aohe pala i loaa i ka lehulehu, a hiki i ka hana houia ana e ke Kalana, a maikai kupono no ka hele ana o ka lebufehu. Pane—Auwe! Kupaianaha maoli ka hupO o ka mea hoolaha, ka i ao hoi no ke Kalana no ke alanui, no ke Kalana eo hoi ke da)a f e hoohanaia nei na alanui apuni o Hina nei, a na na Lnnakiai no hoi e hoolilo nei 110 ka pono 0 ka lehulehn, Aawe! O ke dala hea la ka i pau? o ke dala anei o ke aupaoi Moi, Kniknwa. Pigi a i o!e, Repubalika paha, a pala ole iho la. a i ke Kalana iho nei, paa a maikai, a iua ua maikai mahea iho 3a kahi o ka pao. a hoomaunauna wale ia o ke dala o ka lehulehn. e aa Lunakiai Repubalika o Maui, aole aole loa. « 7. Pela ao ke ielepona. hoolilo ke Kalana he $1,000.00 a oi no ke telepoea, maialo o ka hoomaopopo ia ana t mea e hooholomaa ia ai na hana «> kn oihana makai. I ka "pau ana o aa (elepona, ua hookomoia he mau pahu malalo o na lilo o ke Kalana, maloko o ka home o kekahi poe i pkll ole i ka oihana makai ame ke Kalana. Haawiia ka maoa piha o ka malama ana i ua telepona )a i ka pilikana o ka Lunakiai o Molokai, oiai ua pHikana la he mea ike ole i ka haua telepona. O ke knmn o ka haawi ia ana na ua piiikana la e hoohana i mea e loaa ai iaia. ka hoomaopopo i na hana a ka oihana makai i ioaa kana mao hihia. O kekahi mea apiki 0 ua tekrpona !a na haawiia ka snana kaoko« o ke

kamailio ana m» ke t«le-pon« i ka Hui Telegarapa Uweaole rae ke kaoka. O ka hana a ke Telegarapa Uwoaolo no ka pomaikai no ia o ka Hul Telopona a Pogue ame Bolowina ma» Ina © ma* ka oihana makai e kamailio nia ua telepoDSk hi, e kali aaa a pau ke kamailīo ana o>a Uui T«lekarapa. ina he pepehikanaka a haaaaole paha ma kahi wahi r aole e hiki e loaa ka mak,ai a pau ke kamailio ana a ka Hui Telegarapa, epa ea, he hana apuhi keia i ka pono o ka lehulehu, aka u«>wai ka hewal no, ka lehulohu i ko koho ana i na Repubalika hana koloho. Pane—O keia telepona, ua hooikaika mau ka Lunakiai e loaa ona tel«pona no ka lehulehu a hiki i ka wa i loaa ai. no ka pono iaula o I|ft lehulehu, a oi loa aku hoi no ua pae ina'i pUikia e makemake ana i ke kauka, nolaila, ua hookomoia na pahn telepona ma aa hale 0 na makai aine na poe o hiki ai i ka lehulehu e hele ae e kahea i ke kauka, me ke kaki ole ia. a u/i rulala no ka loihi o ka manawa e kamaUio ai, a ke ike nei na kanaka i ka holomua ma6li o ka pono o ka lehulehu. No be Telegarapa Uweaole hoi. Ua hoolaha ae ka meakakau o ka Home Ru!a. he pono a he pomaikai no Pogne auie Bolon*ina ma ma keia telegarapa. Ina ka he {>opebikanaka a hauiiaele paha ma kekahi wahi t e kali ana ka oihana makai a pau ke kamailio ana a ka hui telegarapa, nuhou no hoi ka ; epa, ka hawawa, ka naaupo, a hupo nui hoi. Pane-—Ua lawa na makai me na pahu telepona, nolaila. aobo wa e kaukai ai ka oihana makai a |>au ka ha'i ana a ka mea malama Tetegarapa. Ua kukuluia ke ielegatapa no ka bocrtiui ana in Molokai ukulii me ko ke ao holookoa a ua uui ka pomaikaa o ka lehuleau 1 loaa ka lakou mau mea aloha i ka pilikia ame ka poino ma na mokupuni okoa aku e ha'iia mai ana ka lohe ia lakou. a o ke kau iho la no ia ma ka moku a holo aku no kahi o ka mea j)oino a ma'i j»ahā. I hooia no keia. Ma ka po o ka la 10 o keia mahina no> ua hui aku la au me kekahi lede aoo me kana mau keiki maluna o ka mokU Mlkahala e holo ana •i Lahaina a kau aku ma ka mokuahi Claudine oo Honolulu, oiai ua telegarapaia mai i keia ohana, ai& he ma'i pilikia loa no kana kaikamahine ma Honolulu. |le ohana kamaaina oo keia no Waiala.i ae nei. Ma keia e ike mal ni ka lehulehu, aohe keia he pono ne Pogue ame Holowina ma, no ka lehulehu ia mau pono ame ia mau pomaikai, e ka mea tmthaja, a haku epa, a hoopnnipuni nui hoi, aole loa e hiki e hunaia ka mea oiaio. O ka oiaio, ua aiai ia e like me ka malamalama o ka la. Ua hana mau na Lunakiai o ke Kalana o Mani i na hana hooholomna iloko o ke Kalana holookoa, a na hana mau i ka hana kaulike nolaila, na ka lelkaleho apani keia Teritore e kaupaonia pono, a e ike iho ai, aole i pili pooo kela poo manao a ka enemi i hooI la'ha ai i ka heomaunauaa o na Lana- ! ki&i o Maui i ke daia o ka lehutehu, | milaila, ke knkala nei ao & hoike akn i ko'u inea pomu i ke akea aole hoi K) ka huoa e like me lakoba, wahi a ka Buke Hemolele i ha'i mai ai, o ka leo no ka leo o lakoha, o na lima no ua !ima huluholu o £aui. Owau ibo no me ka haahaa, THOa T. MT?VER, Lunakiai .> ke Kalana o Mani, Mahele o Molokai. Karaalo. 3Coiokai, Mei 23, 1910.