Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 27, 8 July 1910 — KA NINAU WAIOHA. [ARTICLE]

KA NINAU WAIOHA.

(Koena mai kela pale.)

O keia eaa loaa like ole aoaa e kome «na ia iloko o ka waihoaa o ke Teri tore F a ma ke kaaawai a ka Loe» W. C. Aehi i kukuia ai i ke aupoai Kaiana, oa hana pu oia ī kanawai e aeuhi īa ae he hapakola o &a loaa mailoko max 0 ka waihona o ke Teritore a hoihoi ae no ka waihona o ke Kalana a oia ke dala e haawi ia nei i na limahana 1 keia la. Eia nae ka mea apiki e oleloia nei ina ka e hookapu ia ana ka waiona alaila e nele ana ka na limahana aole he hana oiai aole he dala o ka waihona o ke Aupuni Kalana e hoolawa ai i na lmahana. Auhea oukou e ka lahui. eia ka ha'iolelo a ka Loea Kanawai W. C. Aehi i olelo ai i ke kau kohe haloka 1907 penei: Ina au e koho ia ana i Meia a puka i keia kau koho haloka alaila e hooikaika no au e imi i dala no ka waihona o ke Aupuni Kalana a hoolawa aku i ka hana ia oukou na limahana oiai o ke Kanawai oia ka makua o ka lehulehu e hiki ai ke loaa ke dala ma na ano apau. He manaoana ko'a ina e lanakila ka aoao hookapu waiona ma keia koho ana alaila aoie loa e nele .pa limahana e hana nei ma na hana aupuni i ka hana oiai eia no ka loea kanawai W. C. Aehi me ke kanawai ana i hoomakaukau ai oia hoi ua kanawai la e olelo ana e unuhiia ae he elua hapakolu o na loaa mailoko mai o ka waihona o ke Teritore a hoihoi ae iloko o ka waihona o ke Aupuni Kalana he mea oiaio loa e hana ana oukou na limahana—aole e nele i ka hana—e like ana no me keia mau la a kakou e hana nei, nolaila aole e nele i ka hana oiai o W. C. Aehi oia ka makua o ka lehulehu ma o kona makaukau ame ka ike kanawai. Eia hou keia Hawaii Loea ma ke kanawai ke kakoo nei i ke Kinai ana i keia mea he waiona oia o John 1L Kaneakua ke Kakauolelo o ke Kalana o Kauai no kona ike he mea ino ka waiona ke manaoio nei au no kona ike maopopo aole loa e loaa na pilikia i na limahana ke lanakila keia mea he Hookapu Waiona nolaila e o'u hoa lahui e ao kanaka mai kakou a e hoao i keia elua makahiki a e uana aku i ka mea e hoea mai ana he maikai paha a i ole he ino paha a na ke au o ka manawa e hoike mai a ua hiki no ke hoololi ia ke kanawai i na manawa apau loa e like me ka mea a kakou a ka lehulehu e ike ai i ka hopena o keia kinai waiona. Eia hou, mai ka wa i hookuu akea ia ai keia mea he waiona i ka A. D. 1882 a hiki i keia la o ka ninau ano nui a kakou e niffau iho ai heaha ka pomaikai i loaa ia kakou na Hawai iloko o keia mau makahiki he 28 ma o ka waiona laf O ka haina, aole. Eia ka mea loaa ke huli aku oe a liana ihope mai kou manawa i hoomaka ai e inu a hiki i keia wa he paila omole nui o na ano like ole ke hoiliili pono oe i ua poe omole la a ina e houluulu pono iho oe i ka huina dala au i hoolilo ai no ka waiona ma o ka hoike oiaio mai o ka poe omole e waiho ana imua 0 kou alo e ike ana oe he puu dala mahuahna' maoli ka i lilo i ka raraa. Kia ka ninau aia iawai ua dala la? Eia ka haina, aia i na hale inurama au i hele ai e kuai. Eia ka ninau owai ka mea i pomaikai! Haina o ka mea kuai waiona. Ina pela eia no ua poe kuai waiona nei ke haawi wale mai nei i ka Buke Ke Au'Hou me ka haanui i na olelo apau e punihei ai oukou e ka lahui Haivaii. • Ua ike oukou ia mea he ino ka waiona e like me na hoakaka maluna ae. Auhea oukou e na oiwi Hawaii e noho la i ka mokupuni o Hawaii ka moku ku kilakila i kH nani o na kuahiwi ame na kualoho kahi i hanau ai o ke 'lii Umialiloa, eia mai ke kupuino la he waiona nana pono ia mai ina e oili ae ke poo o ua naseha la hopu no a paa ma ka pu a-i, uumi no a loihi alaila ka hoi make ua kupuino nei a o kona uhane e ho'i ana i Amerika a olelo aku i ke kahuhanai ona ua pepehi ia oia a make e na Hawaii. Pela hoi oukou e na oiwi Hawaii o ka Mhkupuni o Maui no oukou ka olelo ia ana o Maui no ka oi i ke ku kilakila a ke kuahiwi o Haleakala nie ke l>«n» wai o lao, eia mai ka wai akika ke kahe aku la ina e ike mai oukou i ke! kahe aku pani ia mai apaa me na ]*>- haku ala o ka mano wai o lao a paa aole he paki wai a kau no oukou ma ka helu kekahi ma ke mele.o Maui no ka ji. pela hoi oukou e na Oiwi Hawan o ka mokupuni o Oahu a Kakuhihewa. A mai hoohewahewa iho oe i k» nahesa nui e oni ae la he huelo awa iho kena wili auanei ka huelo ma ka moni auanei ka puu kaumalm ka opu luhi oe i ka hapai hookahi ka hoi.mea aloha o ka haa i o a ia nei me he kii paani la na na kamalii o Hale o Hilo hio 1 o hio ia nei loaa ka mea akaaka ia. Kolaila nana pono ia ka hoea ana ae 0 ke po 0 o ua nabesa la kii no i ka pohaku a loaa ilalo o kipapa, kipap» no a paa ke poo ke kino, ka huelo o ua nahesa nei o ka make jbo ia pau ka oe hana. Pela hoi oukou e na Oiwi Hawaii o ka Aina i holo ike mele a kahiko. Maikai Kauai' hemolele i ka malie, eia mai ke kupuioo be waiona ina oukou e makema\p i ka maikal pepehi iho » make keia mea ino e kupaka hele ae sei o ka lana malie no ia aole he mea nana e hoaleale oiai ua make ka waiona. Ke noi nui nei au ia oukou e o'u mau hoa Hawaii e hoao kakou no ke k»nai ana i keia kupnino. Ke manaolaoa nei au e kakoo ana kakou ka hapanni ma aeia hookapa waiona. Ina e loaa hou he manawa no'n ma keia mua aku e hohoa aku ana au t?kekah» mahele 1 koe no keia mea be waiona. Mai ka hookumu ia ana © ke aupani Moi a hiki iho la i ke aa ia Kipikona ame ka nee aaa o ka ftete ana o ka nuna iioko o ke au hooponopono o Kalakaua ame Kipi kona ame na hoakaka e ae e hoike aku ana au me na hoakaka e ike maopopo ai onkon i ka hana a keia mea be waiona, He ino. Imna o oakon e o*n boa lahai ma ka nee ana aku o keia man la aka e hoomkopopo pono onkou i ka maikai me ke in« nolaiia e koho ma ka mea >naiK«i aoie hoi ma ka aoao e hoopilikia nn.» i k<nt inoa, kon kulana, kau kana, kou ohana, a pela wale aka. Me ka laaa o ka maaao e hoe* mai ana ka 2« Inlai 1910 me kona mau hoa» pono{»ono aaa. Xa ke Akua e kokua maL H. KANEL.