Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 27, 8 July 1910 — MANAO HOAKAKA LAULA MALUNA O KA NINAU WAIONA Wehewehe Piha o L. A. Kakina i Kona Manao ma na Aoao Apau o ka Ninau e Koho Balokaia Aku ai. [ARTICLE]

MANAO HOAKAKA LAULA MALUNA O KA NINAU WAIONA

Wehewehe Piha o L. A. Kakina i Kona Manao ma na Aoao Apau o ka Ninau e Koho Balokaia Aku ai.

(Kakauim e L. A. Kikina. j [ (Hoomaaia.) j •'O KA HOOPONOPOKO ANA'M HA HALE IKO&AMA, AOU3 1A ! HB MEA E HOEMHA MAI AI KA INO lIMTTA AKU E PAU, NO KA MEA KE MAU LA NO KONA HOOLAKO XNA IKA MANAWA mattcat 2NU AKU XSA EAMA ALEKOHOLA. Aia ma ke ui hope i m&opopo li, o alekohoU lloko o ka waion» ka mea « p«pe]ii ana» # i Ma ka 1888, o WillUia L. Green ki mea e tobo koMna waiwai a&a no! ke Mpnnl Hawaii. No kekahi mau makahlki le&olelm kona komo ana ma- - leke o ka oihana kalep* waiona koka». 17» Uw«La mai na kuom hoopU no>; k» 4t hoano «'' ana o kekaki pee knai rama ika lakoa waiona ma ka hoehuihui ana me ka aila ame kekahi man ano Uan make e a», a na iawei» mai ka ! a noonooia e k» aha kahina» ina paha he mea pono ke hooleU akn ka loaa ana! o ka i ka poe hana hewa. Mahope iho o ka hooiohe ana 1 na manao) koakaka oo kekaM manawa, oa oielo ae o Mr. Oreen. O KA ALEKOHOLA KA MEA MAKE NUIILOKO O KA WAIONA. **TTa komo aka aa iloko oka oihana kaiepa waiona no'a iho no kekahi « wiikahlW he kanaha» aoa ike ao i ka*« mea e kamaUio neL E iawe aka i ka'a man olelo e oa keoaimaaa, o ka iaaa make nni iloko o ka waiaaa, o ia no ka alekokela» a o ka wai hoi ke kakna noi e koano e aL** OSSSIOSA NINAU WAIONA HOLOOKOA OIANO HE LAAU MAKS KAALEKOHOUL Maioko ona oielo a Mr. Qree&, * 4 o ka laaa make ano imt, ola ka akta>keia." Heaka U kekaki man mea i hoohnihniia e ]«aa mai'ana ma&> loko mai o ka waiiaaa, ina e maa aaa oo ka waiho ana o ka ke koo la xm> ka mana hoopmkia. Ma na eWo a Kanka ETinck«rtioff, ko **laas koenaa a hoopoleK»" ka a!e» kohoia. O BIHOFA BESTAMCK AME KA ALEKOHOLA MIA KE ANO AL Ua si ae o Bisbop Beataxiek ma kekakl hoao i hanaii» e ¥orol«n Atv&t«r r ma ia hoakaka» b« kaaaka ka i paaiia maioko o k*k&hi waW paa me ka kaawiia o kekaM alekohol* aakn o ke a&o kopoeo. Ma ka hnii a&a i pili i ka o&aaa Upaam no ke ano o kooa hann ame kws» hoo, e k«ike mai asa ia* aa ksmo ak* kakahi bap« o ka alekolwla iloko o koaa mailelte mai i loaa mal ai k» ike ala fltoko o ka alakoheU kekaM mati kaaa ai» a e poaae e hoop«E»poōPlA e like mt ka al> aoie hcsi e llke me ka laaa mak&

KE KULANA LIKE HE KA MOO NAHE3A ME KA HOLOHOLOHA UgA TJa mamao loa keia maaao hoakaka, e like jm ise ka hoohalike a&a i ka holoholooa laka me ka moo nabesa t ac ka mea oa lia,naia kona ilī i kekaM nunawa i maa apo opti no na lede, ana boacia kona ake paa e bana i 44 aila moo" ma ke ano laao hoela no na īlikona ame ka mmaiika. Ma ke ano alia wale, oa hoohanaia ka moo nafeesa ma ke ano laao, aka nae ma kona hookomnia he moo waiawa U, a na kaaia akn oia e na kanaka ame ka noonoo n»a<irai nje kona ikeia akn ma ia aeo. KA MOPIKE STBYCHININB AME KA ABSENZC. Ka ke ano nlia* na lilo ka mopiue ame ke eoeain i mea hoolnola akn i ka eha, Ma ke ano nlia r na hoohanaia ka stzychinine i laan no ka .hooikaika aria ina aikoko. Ma ke ano nlia» na hoohanaia ka amnie i mea e hookeokeo ai i k» ili o kekahi po* lede. Ha ke ano nae oka hookmnma ana, he poe wale no keia apan, na ikeia peU, hanaia a hooponoponoia e like me ia ano. P«ia no ka wisake ma ke ano olia i hoohaiikeia ai me ka laan hooikaika. Ko ka pono nae e na maoao hoakaka, he pono ia kakon ke ae, aia no he ai iioko o ka wisak«. Aole nae i hoike mai na mau mea oiaio ia» he knmnhana ka wiaake e noonooia ai ma kona hooknmnia ana ma ke ano meaai, e like me ka ikeia ana o ka mea oiaio, no ka ioaa ole o ka wai iloko o ka metala, aole ia he mea e lilo ai ke kaa i piha me na hao kahiko i wahi no ka hoolako ana akn i ka wai i ke knlaoakanhaie. KA LIKE OLE O KA ALEKOHHOLA AME KEKAHT MAU LAAU MAKE E AE. O na like ole nni mawaena o ka alekohola ame kekahi man laan make e ae 1 hoakakaia m&inna ae nei, o ia no keia: (1) Mamnli oka maa, na lilo kona aiia ana i mea kokna—he hoaiiona no ka hookip* oinoln ame ke ano haaoli, e hoano e ana a e hnna ana i ka hopena maoli mai ka ikeia akn me ka maka, mahope o ke kna. (2) He lohi oia ma kona hana hope, mamna ae o kekahi man mea e make ai. (3) Ko na knmn mamna ae ame kekahi man knmn okoa akn, aole i ikeia kooa ano ma ke ano laanmake a hiki i keia manawa keke iho nei no iloko wale iho nei no o ka haneri makahiki a oi akn paha i hoalaia mai ai kekahi kn-e ana i heokahnaia no ka heohanaia o ka alekohola ma ke ano meaina. NA KAHUNAPULE KAHIOHIO AME NA IPU EAMA MAEMAE. Hoko no o kela manawa hookahi aole i' noonooia ke ino o ke kahiohio ana 0 kekahi mea hemolele ilokko o ka Ekalesia o Enelani ma kekahi paina ahiahi maikai, a pokaa ae la na ha'iolelo maemae me ke ano hemolele ma ka ipu rama, me ka hoohauoli a na, "E Hoomaikaiia ke Akna Kahi e Kahe Mai ai na Pomaikai Apau." KA MOLE I HOOKUMU MUAIA AI O KE OAMPAONE AME KE SWIPE MAEA. He hana loihi a lohi ka hoonaanao ana akn i ke kanaka, e loaa ai ka apono ana mai, o ka mole i hookumnia iloko o ke campagne alohilohi, ame ka wai maemae o ka waina i hanaia maloko o Palani wela, hfe mea make ia, a pela no hoi me ka raol« i hooknmnia iloko 0 ke swipe maea i hanaia maUoko mai 0 ka malakeke i kiolaia ame na nala popo, i hanaia ma na wahi opilopUo o Kakaako. NA MEA OIAIO I HOOHALIKE OLEIA E NA KANAKA NOONOO AKAHELE. He lehulehu wale o na kanaka i hoonaanao kiekieia, na kanaka i aloha i ka hoa kanaka a noonoo akahele, e like me Bihopa Bestarick ma ka hoohalike ana, aole i lawe mai a hoohalike i keia man mea oiaio; oiai nae he mau mea hoikeike wale no lakou. Kumu hoohaUke E lawe ae i ka alekohola mailoko mai o ke ffwipe o Kakaako, e kuha akn auanei ka mea malama puaa makapaa (hlind pig) iwaho me ka hoowahawaha. E lawe ae i ka alekohola maUoko mai o ke campagne e hoohuU anaaei na Pkanaka uhauha a-t haahaa a pulima. pokole ame ka poe moni-hnelo i ko lakou mau kiaha ilalo, i ka manawa e hoea mai ai ka mea inn Palani o elima dala ke kumukuai, a lawe ae i ka waimomona elima keneka o Honolulu ma kona wahi. O KA ALEKOHOLA KA MEA HOOWALEWALE. O ka alekohola ka mea i anoi nuiia. O ka mea make o ka alekohola ka mea nana i kipaku aku i ke kanaka pakela inu swipe e hoi aku no kona home pelapela e pepehi i kana wahine. O keia mea make hookahi no, i hoanoeia iloko o na lole maikai ka mea oasa i kanalako i ke kanaka mahope o ke kanaka ilalo o ka haulehia, a pela no na wahine, mai na ohana maikai mai ame na wahi kiekie mai iloko o kela ame keia anaina. KAMAILIO O W. L. QBEEN I KO KE AKUA OIAIO MAU LOA. Ua lele oi aku o W. L. Green mamua o kona manawa, aka ua hoike ae oia 1 ko ke Akuft oiaio mau loa i kona manawa i olelo ae ai, "O ka mea make nui loa iloko o ka waiona o ia no ka alekohola." KA NAWALIWALI ILOKO 0 KA HOOPONOPONO AME KA ALEKOHOLA. O ka hoomaopopo ole ana he "MEAMAKE I HOOKUMU MUAIA KA ALEKOHOLA" O IA KE KUMU HOONAWALIWAU ILOKO O KA "PAPA HOONOHONOHO O KA HOOPONOPONO AME KA LAIKINI KIEKIE." Ua ae mai ka "mea hooponopono ame laikini kiekie" i na kumn apau aj ka mea kinai waiona i ku-e aku ai i ka waiona. Ua ae mai oia, he mea hoo- { puka mai ia i ka hewa, ka poino, ka noho auwe ana ame ka ilihune; a he mea e hoopomaikaUa aku ai ka lehulehu, ke hoemiia mai ka inuia ana o ka waiona, | ma ka hoemi ana i na manawa maikai no ke kuai ana ia mea, o ua hopena la e loaa ana ia ma ke kaupalena ana i ka pono e kuai aku, i ka poe e paa ana I i na laikini, a o kekahi ma ka ae wale ana no i mau laikini a ma ke kau ana i na laikini a kiekie, no ka hooke ana aku a hiki i ke koe kakaikahi | wale ana mai no oka poe kuai waiona. O keia mau mea apau kana i ae maij ai, a o keia mau ku-e ana apau me ke kuokoa o ke kanaka aole wale no oia i palaina puna aku mawaho, aka ua hooko maoU no, aka ua ku honua wale iho no nae pU ma ka hopena o ke kukulu manao, o ia hoi, o ka hookapu hapaia | ana o na hale inurama ka mea e hoemiia al ka innia ana o ka rama, he mea; Wpono a pololei ia, a he pono no hoi ka hookapu loaia ana o ka waiona, a he oi | kona hookoia. I KA * "WAIONA MAEMAE" WAHAHEE. Ua hoakaka hou mai oia> o ke kau ana i na rola hooponopono ka mea • kauoha ai ina hale innnma i ke kuai ana aku i ka waiona "maemae." B ae mai ia meai Alaila heaha aku? Aole ka waiona "maemae" i hookomoia me ka aila hoopa-hu, a i ole mea lako kaua, a i ole opiuma a wai paha no ka paka; aka aia nae ka alekoholo Ueko, a o ka alekohola ikako o ka waiona» ka mea nana e kolohe nei. E hiki ana paha ke laweia he huina uuku o ke kanaka hakaka, aka ma keia mau m«a a elna, o ka alekohola ka mea nana i kooko aku i ka hana. Aole he nanaia o ka like ole, ina paha manmU oka inn ana i ke swipe a i ka palani paha i "ona" ai, aka o ka alekohola Uoko o ka waiona ka mea nana i kooKAi i ke kanaka, i hanaia ma ke ano Akua, a lilo 1 kanaka haukae, nawaUwaU o ka noonoo, a i ole lilo i mea hehena o ka manao pepekikanaka. HE HOOPIUKIA OLE KA PALANI AME KE BWIPE KE NELE I KA ALKKOHOLA. E hookahe ika alffrrc»h" T * maUoko aku oke awipe, ao ka aaa o inii ana i ko galani o ia mea, e like ana kon* hoepilikia ole mai e like wm ka poptOd nnnulu, a o ka mta ano e wale no o ka maikai ole o kona hanu ka mulea o kniia waka, a me ka eha mai o ka opu. B ae i ka mai ka palani mai e "l»i poloiei" ananei ke ole ma sa ksi ma kOAA alahele no kona homo me na "keiki e k» po,*' a kookamo aka i ki at* ko kokua eWa aku, kol akn nohma o kaUmi mokt kakea ole akn i ka nwila kamaaiaa maluna o kona poo» a h«U aka i ka hana ma kekahi kakaWakm a% me ke poo kupono, HS lIEA I PANIHAKAHAKAIA KA WAIONA MAEMAE OLE. O k» kalalwa ana mahope o ka walona **»MBae na kaOakn loa ia ma ka meheu pololei. miM* "maemae ol» M he mea ia i paniia no ka hewa o ha'i. He mea "makemake oMi M k» waiona "maewae ol#.'* He pono k» hoopaoia. He kumukan» kapono loa ia no ke kM iu «kn; aka nae ke kuaakana kapa nae o tama waiwai ke ho<AaUk«ia »e k» paio ana aka »o ke ka« ana ma ka ino oka Um waiona. Oka mmt maall, oi* no ka ttekohcJa.

KA MAKAKUKE X HOOHAUKEIA MB KE TIGA EENOAK

O k» poino i ><««»»» mai i ke kanak» « lea waiooa "maemae ole" ke hoohalikHa ka alekohola "mAemae." aa Uke no ia nse ka ieie maar>aknke e po'i aea ina moa heie wale T ke lioohalikeia me ke ttga Bessgal i hookna waleia iloko o ka pa* He mea hoopUikia maalea ka manakuke, aka he holohoiona oa« ke tiga me kona mainn zme na niho, me kUtto q ka aake ame ka hoopnelm i«ih e pono aī e pepehiia a i o-e hoopaaia iloko o ka hale mamna o ka loaa ana he fflalatōa malnna o ka aina hanai ko&ikoiona. HE MEA HAHA AKT7 A KUKULU INOA KA "HOOPONOPONO "A3fA" £ i2zū ana ka 'Hoopenop<mo ame ka laikini Kiēkie'' e hana a loaa mai me ka iini nni o ke aeo hewa oie ma ke koi ana akn e leaa mai ka Qi o ka ioie manaknke, oia ka waioaa "maemae ole," a ma kahi hoi o ke knpee i ke tiga, o ia ka aiekohola, hoopau mai ka- oihaoa ae, na manao iakoa e ' 'nakii iaia mawaho" me ke kania loihi knpono e hiki ai ke ioaa mai ka hapa2ua o ka aina hanai hoioholona; a na imi mai lakon i ke knpono o keia alahele, ma ks nwalo ana mai, o ke pale ana ae i ke tiga, ka mea e "kuknln ai i na aao'" o na lima» hana o ka aiaa hanai hoioholona» a a'o akn ia lakon i ke aao o ka malama ana ia lakoo iho. KA WAHAHEE MA KA WAKMAE AME KA MALAMA ANA I SE KUPONO O KA WAHAHEE ELUA O KA "HOOPONOPONO ANA AME KA LAIKINI KIEKIKE*' o ka maemae ka, o ka malnhi aine ka noho hoomain ana mai a ka pihana makai maloko a malnna ae o na hale inniama» ka mea e hoopania ai na h«wa. E pan io ana anei? E hoomaopopo hoi kakou i ke knlana. He mea maikai ka maemae. Ina oka ninao, "pehea la e hoomaemae ai 1 ke kulanakanliale," ka holoi ana i na papaheie o na hale innrama me*ke kopa sapoiio, ka hamo hou ana i ke pena ma na paia, ame ka hoomaemae hon ana i na kii o na wahine u'i na lakon e hoonani i na paia, he hana maikai maoli no ia—o kekahi o na hana kupono e hana ai; ma na wahi maikai ole oke Taon»Pake, a e hoomaemae akn i aa auwaha hookahe wai, na wahi hooki'o wai ame na iua e ae. Aka e like me ka Kipiing i oleio ai, "he mooleio okoa ia." E HOOPILI MAU X KE KUMU OLELO. E hoopili man kakoa i ke knmn olelo. O ka ninan hookahi a na kanaka nooaoo akea, na kanaka ame na wahine oiaio e hoao nei e nlaa ae oia no keia: "Ke ano e hoemiia ai ka innia ana o ka waiona a hiki i kona ano uuku loa." KA LAAU HOOLA A KA POE KU-E KENAI WAIONA. O ka wehewehe ana a ka mea kn-e kinai waiona o ia keia, o ka mna, ka laikini kiekie; ka lua, "e hana i na hale innnuna a maemae me ka malnhia." O ka pane no o ia no keia, oiai aoie i makemakeia na ano lepo a malnhia ole, aole o lakon na mea e make ai ma na mea pōii i ka oihana kuai waiona! 0 ka haawiia ana o kekahi waiona alekohola, maialo o kekahi ano inoa i heaia ai oia maloko o kekahi kiaha aniani oni'oni'o maluna o ke pa dala, e ke kahi bakipa me kekahi pua rose ma ka puka pihi o kona kuka, me ke okiia o kona lanoho a kn i ka nani, e like ana no ka ona o ka mea e inu ana, ina no mailoko mai o kekahi kiaha piula oia i inu ae ai i haawiia akn e kekahi keiki kamaa ole, lauoho pukalaki o ke ano hi-o, e aahu ana me ka lole wawae kaawe amo ka pale ili pumehana nahaehae. Na ka "alekohola, aole na ka lepo i pepehi." O ka hookapn ana i ka waiona "maemae ole," aole ia he mea e hoemiia ai ka manawa maikai no ka inu ana ika aiekohola "maemae." Aole no hoi ia he mea e hoemiia mai ai ka ioaa ana o ka manawa maikai ma ka innia ana o .ka waiona "maemae maloko o kahi maemae a maluhia. He oi ae ka makemakeia o ka noho ana aku me kekahi anaina maluhia mamna o kekahi puulu ulhao'a; a ina e loaa ana ia kakou ka pilikia iiamuli oka ula ana mai o ka haunaele, o kekahi o na hana kupono mua loa e hana ai, o ia no ka malama ana i ka maluhia iloko o na hale inurama, a i ole pani akn a paa loa. Aka nae, ma kahi hoi o ka maemae, o ka maluhia ka mea makemake nniia aka aoie nao o ka hiki ana ke mai ka maluhia ka mea i hookumuia iloko o ka ninau a kakoa e imi nei e mawehe ae. O KA ALEKOHOLA AOLE O KA LEPO AME KA HAUNAELE KA NINAU. O ka ninau e kamailioia nei, o ia no "ke alahele e hoemiia mai ai ka inaia ana o k& walona ma ke ano uuku loa." - O ka alekohola, aole o ka lepo, o ka enemi maamau ia a kakou e imi nei e pio. O ka alekohola, aole o ke ano wahapaa, ka mea nana e kaiii nei i ka noonoo o na a hoohuli i ka makaainana noho malie iloko o ke kulana holoholona pepehikanaka. HE KUKULU MANAO LALAU POOKELA. O ka manao e hoopan ae i ka ino i hanaia e ka alekohola, a ma o ka alekohola wale la no, ma o ka hana ana i kanawai, e koi ana e maemae ka alekohoia. a e knaiia ia maloko o*kahi maemae a maluhia, malalo o ka hoomdn ana a ka makai; e ae ana no nae i kona knaiia aku i ka poe apau e liele mai ana, he kukulu manao lalau roa ia, a kupono ole e hookoia no ka puka mai o ka ananao i hoikeia, aohe mea e loaa mai ana, koe wale no ke kulana hoomeamea o kekahi o kona poe kakoo, na manawa lehulehu ana i nana man ai, ame ka heluna o na e manaoio aku ana ia mea, e huna ana ia mai kona akaakaia aku iloko o ka aha hookolokolo. He kuknlu manao laian loa keia manao. Eia ka wehewehe ana o ke ano o ka hoakaka ana i na kumu o ' 'ka Hooponopono ame ka Laikini Kiekie; ««Aia he alekohola iloko oka waiona e ona ai. He meamake ka alekohola. Ke makemake nei hoi kakou e 'hoemi mai i ka inaia ana o ka waiona ma kona ano uuku loa,» i emi loa mai ai ka hopena a ka laaumake e hana ai. "Pehea e hiki ai ia kakou ke hana ia mea?" "E hookapu i ka ae ana aku i ke kuai akeaia o ia mea. E HOOMAEMAE A E HOOPONOPONO I EA. LAAUMAKE. "E na Aole! E hoomaemae ika waiona ona ano apau, a koe ka alekohola, e hookomo aku i kela alekohola i hoomaemaeia iloko o kekahi kiaha maemae, maloko o ka hale inurama maemae, i maiaana maluhiaia e na rula ame na hooponopono ana, me ka hoonoho ana i makai e hooko aku ia lakon. Alaila e kan aku i keia laau make i hoomaemaeia no ke kuai ana ma kahi kuai akea» ai>na e loaa ananei ia kakou ka kakou mea e makemake ai e loaa mai, ma ka hoemi ana i ka inuia ana o ka waiona ma kona ano haahaa loa. Pehea iho la ia no ke kukulu manao ana? O keia manao hoakaka laula hookahi no, malalo o Jse kanawai o na meaai maemae, ua ikeia ka hopena mahuahua o ke kuaiia ana o kekahi maa waiwai i ioaa ka palapala apono mai ke aupuni mai, he maemae lakou a i hanaia e like me ka hoike a Hoyle. O na aiahele like, e hoohua mai ana no i na hopena like. ina o ke kuaiia o 99 maUoko ae o 100 maa waiwai ua hoomahuahuaia ae, aole i hoemiia, ma ka palapala hooia a ka luna anpuni no ka maemae ame ke kupono, he kukuiu manao naaaao ka hooh(Ho ana, e hoomahuahuaia aaa ke knai ia o ka hapa haneri o kekahi waiwai, a he noonoo haiki maoU ke koi ana mai, e "hoemiia" aaa kona aiia ana ma kona ano unku loa." | HE NINAU NA KB KANAKA NOONOO NAWALIWALL ! o keU kukulu manao hookahi no ka mea aaaa e hoemi mai ika ahiu oke tiga ai kaaaka a hiki i kona makemake uuku toa, ma o ka lawe aaa mai iaia mailoko mal o ka waonahele a hoopaa aku iaia maloko o ke kihi alanai o *e kauhaie, e kahi ana I kona hulu, holoi i kona mia maiun, a hoonoho aku i makai, ao ka naaa aaa i kana pio. He eiaaa aa ka poe aooaoo nawaliwali e wehewehe ai» E oi akn uui k» lom an» a emi oui p*l>» 0 M kM*** « io*» «kn i ke "i hooponoponoU * i m»*»l» o k* WUnrtr»nli»la. mtaa* o kon» m»n»w» « mOm wll* aa Ooko o *» wtmabO», a nH»ii» »» • »» ■»»- nao ikaika piha o ke kulanakauhale?