Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 28, 15 July 1910 — HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA

MOKUNA LXXI. I 1 "Aole loa au i hooj»'»hoiboiia mai ma ka lohe aoa aka la i kena mau olelo au e Kanka Hei, no ka aiea ua ike no au, o oeno kekahi kanaka hana karaima o ke ano ekaeka loa. a e like no me ke ano mau o na kanaka o ia ano. i ko lakou manawa e loaa pono aku ai do ka hikou liana kolohe & ko lakou maaawa ia e puiwa mai ai, pela iho la no kou ano e Mr. Ilei/* "Mai hoao oe e Uere e kapa mai ia*u ma kela inoa, o ike pono auanf-i oe i ka mea au i m6euhane mua ole ai!" i t*a kuiou iho la nae ke poo o Gere ilalo, e noonoo ana no kana mea e pane hou aku ai, a no kona pane ole aku ua hoomau hou mai la no o Kauka Hei i kana kamailio ana: "Pehea ua hooholo anei oe i kou manao aole e uku mai ia'u i ko'u uku no ka manawa a'u i malama ai i kela kanaka?" u Usl paa kuu manao aole loa au e haawi aku he hookahi keneka ia oe, me ka nana ole i ka nui o kou luhi ame kou lilo no ka malama ana i kela kanaka. ,? 4 *lna o kau pane iho la kena ea, alaila aole loa e hookuuia aku ana ke kanaka au o ka hele aua mai nei e ike i keia la, mai keia hale aku." 4i Alaila aole ka paha ou maka'u no kou kiiia mai e hopu me kekahi palapala hopu i hoopukaia e ka aka kiekie?" "Aole loa o # u niaka'u i na mea o ia ano. koe wale no ko'u mai ke kamailio pu ana me na kanaka hana kai-aima e like la me oe ke ano e Gere?'' "Ina o kau pane iho la ia e Kauka Hei. alaila e hele aku kaua imua o ke kanawai. a na'u auanei e hn'e pan abu i ke ano o kau hana ame keia hale e ku nei ma keia wahi, a ke aupuni e hooliuoi ole mai nei i kau mau hana.*' "E hiki io ana paha ia oe ke hele aku imua o ke kanawai, uio ko ike no o oe kekahi i hauhili pu iloko o keia hana hookahi au e hooili mai nei maluna wale no ka o'u ke koikoi o keia hana." ,4 Malia palia ua pololei no kena mau mea au e kamailio mai nei, aka e hoomanao iho nae oe. aole he īnan hoike ma kou aoao e hiki ai ia oe ke hooia aku imua o ka aha hookolokolo owau ke-1 kahi i komo pu ma keia ano hana au e Hei.* ? "Ua kuhihewa loa kou manao ana e Gere pela, no ka mea aia mau leka apau ke malamaia nei e a'u, a ma ia mau leka e ikeia ae ai kou komo pu ana me a'u ma keia hana karaima." "Aole anei oe i hoomanao, he loio ka'u oihana, a mamuli o ko'u akamai ma ke kanawai, e hiki ana ia'u ke kupale no'u iho, a na'u auanei e hauhoa aku ia oe a hiki i ko noho hookahi ana aku iioko o ke puhi." "A lieaha iho la ka like ole o kou lilo ana i loio a loio ole paha, e manao ana anei oe e maka'u aku ana au i kau mau olelo hoo•weliweli mai ia'u?-' 4, 0 kela mau leka apau a'u e paaia la e oe, he mau oleloike wale no lakou apau e pilikia ai oe, a e hookuuia. mai ai hoi au me ka laelae, a nolaila ea, mai hoao oe e hoike ae i kekahi o kela mau o oi loa aku auanei ka pilikia e loaa ia oe." 7 "Pela io ka hoi, a hea»ha kau kumu hooia no ia mea?" "E hoomanao hoi oe, ua kakauia kela mau leka apau e a'u me ka manao ua hilinai aku au nialuna o kau mau olelo hooia mai ia'n, eia kela kanaka ke noho nei maloko o keia wahi mamuli o ka ma'i maoli, nolaila owai auanei o kaua ke komo ana iloko o ka pilikia. o oe wale no e kena kauka hana kaiaima." maoli no kou piha maalea e Gere, aole au i haupu mua 0 keia iho la kou manao maoli e hoolioka mai ia'u, aka aole no nae ia he mea no'u e hopo ai i kau mau hana kolohe e kena kauaka puuwai eleele." "Ua ike mua au i ka J, u mau alahele e hana aku ai no ko u pono nolaila e hoomanao mau oe, aole o*u makemake e hoohoka waleia mai e kekahi mea, nolaiia e hooko aku ana ab i na mea a*u o ka i mua ana aku nei ia oe." M Ua makemake au e nimiu hou aku ia oe i keia manawa, pehea | la ke paa nei no anei kou manao aolē oe e uku mai iā'u i kekalii keneka o ko'u uku? E pane mai ia'u ano, ia \va auanei oe e ike ai ina paha aole au e hooko ana i ka'u mau olelo*mua o ke kamailio ana aku nei ia oe. a hooko aku paha?" U 1 hookolohe wale aku nei no au ia oe ? o ka mea oiaio no nae oa, e uku piha aku ana no au ia oe, malalo wale no nae o kekahi kumu aelike." "Haha ia niau kumu aelike, he heiva ananei kou hoike ana mai ia'u i keia manawa?" "E ae mua mai oe e heie aku au e hui pu me ke kanaka ma'i 1 keia manawa, a maliope aku olaila e pane» aku ai au ia oe, no kena ninau au" • "Aole io paha ko'u ae aku i kena noi an! Ua maopopo no ia'u eia oe ke hoao nei e kolohe mai ia'u, a ae aku auanei t paha au ia oe e hele e ike i kela kanaka, o kou hana aku no ia i-kau mea i makemake ai, a ke ko ia makemake au, o kou ku ae no ia heo w,ana. a ku iho la au i kahi o ka hoka." r Iloko nae o keia mau kukaiolelo ana mawaena o laua, ua kaa i ka loio ka pono niii ma kona aoao, a no na minuke elima kb lana paoe ole ana aku kekaM i kekahi, a hiki i ka i okea ana aku o ke kanka: **Ke ae aku nei au ia oe e ike i ka mea ma i, aka e hoomanao nae oe. ina aole oe e nku mai ana ia'u i ko*u lulii, ua makaukau au ma ko*u aoao e hana aku i ka meii nou e poino ai.'* u Heaha auanei kan mea e īioohalahala ai, no ka mea ua loaa mau aku no ia oe kou uku no kela mau makahiki loihi mai ia u aku. aole no kona lilo ana he kanaka pupule, aka no k.ona ola kino maikai no e like me kou ano e luhi ole ai oe i ka lapaau ana iaia. 57 "Ua oi loa altu kou ino mamua o ka r u i manao mua ai nou, eia ka he alahele okoa ae keia au e hauhili wale mai nei no, me ko manao paha e punibei wale aku ana au i kau mau olelo palaueka. "Ha! o oe e kena kauka ka*u e kapa akn i ke kanaka pauaka, ke manao nei oe, o oe kekahi o'iia kanaka hewa ole loa, aka ke i aku nei nae au ia oe, na oi aku kou ino inamua o ka mea hana karaima maoli, a u&ialo o kau mau hana i noho ai kela kanaka nialoko o keia hale no na makahiki he nmi-kumamaha." u Mai hoao oe e noke mai i ke kamailio ia'u me kena mau kumupale ano ole no kou pono e Gere, a e hoomanao owau ka mea e noho mana nei maluna o keia wahi a ua lawa hoi i iia kokua e hoea mai ai lakou iloko o ka manawa pokoie, a ina oe e hooululu wale mai ana no ia*u> a pii,kuu inaina. alaiia e lawe aku aua au e boopaa ia oe ma kahii o kela kanaka, a e hookuu aku iaia me ka laelae. a oiai ua loihl kou noho ana iloko o ka hauoK, oiai hoi kela kanaka e noho ana iioko o ka hoomanawauui, nolaila he mea pono lf~loa ko olna knapo wahi ana/* Akahi no o Gere a hoomaopopo iho i ka hewa o kana inau

[luma palapa nialuna o ke kaaka. ioe kona manao kuhlhewa la iioi |he mea ia e inaka'u inai ai kela kanaka iaia. a ae mai i kaiia mau IniKi apnn e n*n aku m. *4a nae. aole pela. eia oia iioko o kahi e hiiki ole ai ke Io;ia aku na kokoa ana iaia mai kekahi wahi mai. I "Aole no o*n iiianao e koiohe maoli ia «je e Kauka HeL aka !e uka akn «n:» uo au iii w i ka hapa o kou ukn. mamua o kiin haa|lele aaa iho i koti wahi nt4." j ~o ku'u uku piha Ika'u i makemake ai e ukaia mai ia'o. ua iwm kun hiliimi ia oe e ktua kauaka kolohe. ke manao kuhihewa nei paha an. e ukn mai ana la oe me ka maalahi. a ina no paha aole oe i hoomaka*nka % nia uikn nei, ina no aole e kanalia i niai kau mau hana kolohe/' "Ina hoi ha pela. aia a mahope hooponopono kana no kon ukn» malia hoi o nku aku no au i ko*u mau aie ajwu ia oe i ka īuanawa bookahi/ r **He elua wale no au mea e hana mai i loaa ai Ia oe ka \wnc. ma kou aoao. o ka mna. oia no kou uku ana mai i kou aie apau ia*u. a o ka lua. o ia no kou noho ana he pio na u e iike me ka loihi 0 ka manawa. MOKt3A LXXiI. 0 kela huakai a Loio Gere o ka hoolala ana e hoea no ke'a wahi. ua iuanao maoli no oia e maalahi ana na mea apau no ka "pono o* kona aoao e liike me kana o ka lioolala mua ana, eia nae aole pela, ua halawai mai oia me kekalii pali nui e hiki ole ai ke holppono ia mau kuko palaualelo ana. Ua piha maoli no o Gere i ke akamai ame ka maalea, no ka mea e like no me ia ana o ke kamailio ana aku i ke kauka. ua kakauia no kela mau leka apau, ma ke ano e hiki ole ai ke ikeia mai kona kolohe, no na mea e piii ana i ka hoopaaia ana o kekahi kanaka maloko o kela wahi eia nae ma kekahi ano, aole e hiki iaia ke alo ae mai kona ikeia ana mai he kanaka oia i piha i ka hoopunipuni. 1 iho o ka noonoo ana o -Gere no kana mea e pane aku ai. no ka mea ala mai la iaia na hoomanao ana 7 aole loa e hoololi ana ke kauka i kana mea e hana mai ai nona, nolaila ua manao iho la oia he oi ae kona maalahi o ka huli lioi hon ana aku i ke kulanakauhale me ka nana hou ole aku no ke kanaka ana o ka hele ana mai e ike ma kela la. . Kia kela kanaka maloko o kahi paa loa e hiki ole ai oia e hele lanakila hou, a e ikeia mai ai oia e kona mau hoaloha. nolaila o kona haalele ana aku uo i kela kanaka pela, e iii aku auauei ke koikoi maluna o ke kauka. e lilo aku ai oia i kanaka hoopilikia mai e ke aupuni. He hookahi wale no alahele ana e hana aku ai i kela manawa, o ia no ka hookaawale loa aua mai kela wahi mai, a o koua palekana no ia mea kona mau hoa o kela ano liana hookahi. Iloko nae o kela manawa a Gere e noonoo ana, ua ninau hou mai la o Kauka Hei iaia ika pane ana mai: "E hoike mai iau i keia manaw r a ano i kau mea e hana mai ai no ka u n<»i ia oe? "Ua hooholo iho nei au i ko'u manao e \iku aku ia oe i ko*u aie apau loa." "I ka manawa hea oe e uku mai ai i l .*- u l "E uku aku ana au ia oe iloko o keia nianawa." 4< lna hoi ha e kaawale mai ana ko'u ukn, alaila aole a u mau ke'ake'a ana aku i kau mau meli i manao ai e hana aku maluna o kela kanaka e paa mai la maloko o kela keena a u o ka hoopaa ana iaia" . »<0 ka pilikia w T alc uo hoi paha i keia inauawa, oīa no kuu lawe ole ana mlli nei a nui ka ? u dala i keia la, aku ina oe e kali ana a hiki i kuu huli hoi hou aua mai, ia manawa au e uku aku ffi ia oe." . . "Ua ahuwale kou mau ano apau e Gere ia'u, e hiki hou ole ai ia oe ke pulapu mai i keia manawa ano. oka hele ana mai nei no paha ia e lawe pu mai ai i kau mau dala apau, eia nae ke hoolalau wale mai nei no oe e hoi hou i ke* kulanakauhale, aole loa au e ae aku ana e hookuu ia oe, a hiki i ko uku niua ana mai ia u. "O ke kolohe iho la anei ia ko'u hoike aku ia oe i ka mea oiaio ahe pono no hoi ia no kaua a elua. Loaa mai hoi kau dala, aia manawa hoi au e kii uiai ai i kela kanaka a hookuu ae iaia^inui keia wahi ae. ,J • 8 . i i i "Aole io paha e ole. Ko ko manao nae paha e hele i ke kulanakauhale e hoike ai no ka hoopaaia ana o kela kanaka maloko nei 0 keia walii a lawe pn mai oe me na inakai o ke aupuni no ka hopu ana mai ia'u ea?" "Aole loa he wahi manao iloko o r u e hana aku pela e Mr. Hei, he keu no lioi ua olelo mua mai nei oe ia'u, o ko'u hoao ana e hoopilikia aku ia oe, e owili puia aku ana au iloko o ia pilikia hookahi, nolaila manao auei oe e hoao aku ana au e hana pela? «Aole o'u lulinai iki ia oe e Gere. Xo keia mau makahiki loihi e kau niau aku ana ko'u mau manaolana o ko hele mai e uku i kou aie ia J u eia nae iua no aole kela kuko palaualelo ou oka hele ana mai nei i keia la. ina no aole e ikeia mai keia wahi, a o ka u hana no paha ia oke kali. Ma kekalii olelo ana aku hoi ia oe ea, aole loa oe e haalele iho ana i keia hale i keia la." "Mai nolio oe e Hei a hoalala mai i ka mea e ala mai ai ka huhu ame ka inaina il oko o'u nou, o ike auanei oe." "Aole o*u nana ptjhea la ka nui o kou huhu ame kou hoonaukiuki ia ? u, oiai ua maa au ika hoonaukiuki mau ia mai oke kanaka pupule au o ka hoonoho ana mai malalo o ka'u malama ana aku." "He oiaio no lioi paha ia au e olelo mai nei, eia nae he man kanaka pupule nae lakou i makaukau ole me na mea kaua, a ua makaukau au i keia manawa,'* a anelie ae la o Gere e wehe 1 kana pu panapana mai kona pakeke ae, aka ua hene iho la nae ka a a a Kauka Hei, a pane mai la: "Mai kuhihewa oe e Gere, o ko ike ana mai la elua wale no kaua maloko nei o keia wahi. he mea ia e hiki ai ke holopono kau mau kuko ano ole, aeile pela. no ka mea ua makaukau mau au ī na kanaka iloko o ka imo ana a ka maka, i hakalia wale no i ko u haawi aku i ka hoaiioua. o ko-lakou hiki koke mai no ia me ka hakalia oie." 1 hakalia no a pau ke kamailio aua aku a kauka Hei, o kona kaomi aku la no ia i. ke pihi e kau aua ma ka paia, no ke kahea ana aku i kona mau kokua. Ua ike mai la nae o Gere i keia kaomi ana aku a Mr. Hei pilii, ao la kana oka ninau ana mai: "E aha ana oe e Hei ? "He keu no hoi ua iohe mua aku uei ao oe i ka n mea o ka hoike ana aku nei, e kauoha aku ana au i ko'u mau kanaka no ka hele ana mai e kupee ia oe a paa ma ke ano o oe kekahi o na kanaka pupule, e kupono ai e hoopaaia maloko o keia hale/* "Ina pela, ke mihi aku nei au ia oe i ko u hewa, a mai hoao hoi oe e hana aku i kekahi o na mea au i manao ai e hoopoino mai ia'u." "Ua ike no ka hoi oe i kou liewa, healia la kou kumu o ka hookiekkie ana mai e noho mana maluna o'u. ka mea i lilo i moi no keia wahi." » "Aole a kaua kamailio hou ana no ia mea, ua ae okoa akn nei hoi au ia oe i ko'u liewa, nolaila e noonoo hou mai oe I ka'u mea pono e hana aku ai." *Ua lohe no oe 1i ko >? u manao. ua makemake au e uku mai oe 1 kou aie ia'u." ' «Ua hoike aku iiei no hoi au ia oe aoie au i makaukau i ke dala. a ina pahahoi 110 kou hookuu mai ia'u e holo hoi i ke kulanakauhale i keia la, aia hoi huli hoi bou mavala9a ia manawa au e haawi aku ai i ka huhia 4ala au e lEoi mai nei." (Aole I