Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 32, 12 August 1910 — HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA

• fna i makee oe.-uo kou noho kuokoa ana ea. alaila ke makemake nei au e kokua mai oe ia'u ma ka nakilkii ana aku ia Gere a paa, e biki ole ai iaia ke onioni hou ae, a e hoihoi do an i ko mau' leka apau o ke kakau aua aku iaia.* T •'Eia anei ua mau leka la a ? u ia oe i keia manawa?'* "Eīa lakou malalo o ko*u malu. a e ike aku ana no ee i ua man leka la au iloko o ka wa pono." "A j»ehea ao e kokua aku ai ia oe?" '•Ma kou ae ana mai i paa hoi i ke kakauia no ke ano o ko Keoki Lanada hoopaaia ana maloko nei o keia hale. v "Hoike aku auanei paha au ia oe no ia mea, e paa mai ana au i ka hopuia e na makai o ke aupuni.'' "Aole au hopohopo ana no ia mea. koe wale no paha ka paa o ko mau lima i ka hao i keia manawa, aka ma keia hope aku nae aole loa oe e komo ana maloko o ka halepaahao, aka no keia manawa wale no au i hoolilo ai ia oe he pio na'u, a e hookuu hou aku ana no au ia oe, ke ae mai oe i ko'u manao e like me ia a'u e hoike aku nei." "Ina e hooko aku ana au i kou manao. heaha kaū hooia e haawi mai ai no ko ? u hopu oleia?" "Eia no. i ko manawa e haha'i mai ai ia'u i na mea apau e r»ili ana ina hana kolohe a Gere, o ko ? u hoopau loa no ia ika lawe mai i kekahi mau kuma hoopii e ku-e ana ia 0e. ,, -E hiki ana anei ia'u ke hilinai aku no ka pololei o kena mau mea au e kamailio mai nei?" "Ke manao nei au aole au kanalua hou ana aku, no ka mea e hoomaopopo oe. eia oe iloko o ka poho o kuu lima, a eia ia'u kou make ame ke ola. heaha auanei ia mea au e kauka'i hou mai ai e loaa aku ia oe mai a ? u aku, koe wale no keia a'u e olelo aku nei, e hookuuia oe mai na hoopilikia ana apau. ?? "Ina pela e kakau aku au i ko-u inoa.*' a ia wa i unnhi ae ai o Makaikiu Uwila i kekahi pepa mailoko ae o kona poli, a waiho aku la imua o Kauka Hei no ke kakau ana mai i kona inoa. "Ua pau ae la keia apana hana a'u i makemake ai me oe e Mr. Kauka ke kali iki iho nae oe pela, no ka mea ke makemake nei au e lawe mai ia Gere noloko nei o keia keena.'' a ia wa i kauoha aku ai ka makaikiu i kona mau kokua, a na lakou i lawe mai ia Gere a ku ana imua o Makaikiu Uwila. Ia komo ana mai a Gere, ua hoikeike aku la o Makaikiu Uwila iaia i ka palapala a Kauka Hei o ke kakauinoa ana, a mahope iho 0 ka nana iki ana iho a Gere i ua palapala la, ua ninau mai la oia Ika i ana īuai: "Heaha iho la kau mea i makemake ai ia'u e nana aku no keia palapala?" "Ke makemake nei au e hoike mai oe i na mea apau e pili ana i kau mau hana kolohe maluna o Lauada ame kana kaikamahine." 4, He ae no au i kena manao ou e Makaikiu Uwila ke ae mua mai nae oe i ko'u makemake." "A heaha kau mea e makemake nei e hoike koke mai ia'u ano?" ¥ "O ka'u e iinl nei aole au e hookolokoloia." r «Alia au e pane aku ika haina o kena ninau au, aka e pane mua mai nae oe i keia ninau a'u, eia no anei na waiwai apau o Lanada ke waiho nei me ka hoopilikia oleia?" "Eia no kona mau waiwai apau ke waiho mai nei me ka maikai, a e ike aku ana no oe i ka pololei o keia mau mea a'u e kamailio aku nei ia oe." "A pehea īioi kana mau dala, aole anei i pau ia oe i ka uhanhaia?" if Ua pau no kekahi mau dala uuku ia'u ika aiia, aka ke koe nui nei rib kona waiwai i hiki āku ma kahi o ka ekolu haueri kaukani dala i keia la." "Aole a'u mea e ae e manao nei nou e pono ai e Gere, koe wale no kou kakau ana mai i kou inoa maluna o keia pepa, a mahope aku o ia manawa, e haalele ilio oe ia Amei'ika nei no kekahi mau wahi okoa aku o ke ao nei." *Tehea auanei e liiki ai ia'u ke holo aku no kekahi oiai aole a ? u dala e uku ai i ko'u mau hoolilo?" "Eia hoi paha ia'u ke dala, ina e ae mai ana oe e kakau i kou inoa e like me ka'u o ka i mua ana aku nei ia oe!" Iloko nae o kela manawa a Makaikiu Uwila o ke kamailio ana aku ia Gere, ua komo mai la o Lanada iloko o ke keena, a no kela lohe ana mai ona i ka olelo ana aku a ka makaikiu e haalele mai 0 Gere ia Amerika, nolaila ua pane koke mai la oia i ka i ana mai: w Aole anei e haawiia mai he manawa no'u e hooponopono pu ai me keia kanaka nana i hoopilikia mai ia'u?" "Ua makemake anei oe e hooponopono me keia kanaka?" wahi a Makaikiu Uwila me kona noke loa ana aku i ka nana maluna o Lanada. Iloko o kela manawa i hoike okoa mai ai na maka o Lanada i ka inaina ame kona piha huhu, me he meaja o ka panai aku i ka ino no ka ino wale no kana mea e manao ana e hookau aku magsana o Gere, a no ka ike ana aku o ka makaikiu i ua ano la o Lanaua i aku la oia me ka leo malie a akahele: "Ina oe e oluolu mai ana e Mr. Lanada alaila ua makemake au e kamailio pu me oe no kekahi mau minuke pokole, ?? alaila lalau aku a qia i ka lima o Lanada a alakai aku la no kekahi waiii kaawale mai ia Gere aku. MOKUXA LXXVI. a I ua mau kanaka la o ke kaawale ana aku a oiai laua e nolio ana maluna o ko lana mau noho, ua ninau aku la o Makaikiu Uwila Ika i ana akn. "Ua nnakemake anei oe e panai aku i ka ino maluna o Gere?" ] "Ua paa kuu manao e hooko aku e like me kau o ka i ana maj la. ,# "A pehea oe e hama aku ai iaia?" "Aole no iā he haeia pohihihi ia oe ke koho ana mai, no ka mea ua paa kun manao e haehae aku iaia a welnwelu liilii. u Ke hoomanao Ia no anei oe no ko wahiue ame ko kaikamahine?" Ko keia hoopokaia ana ae o ka wahine me ke kaika&ahine, i loli ae ai ko Lanada ano mai ka uahoa mai a y ke ano* akakuu mai o kona mau manao, a ninau mai la i ka makaikiu i ka i ana mai: ' Heaha la kau e a'o mai ai ia f u e hana aku? «O ka'u e a ! o aku nei ia oe, oia no kou waiho ana mai i keia mea na'u e hana hookahi! w "Ina pela e hoike imai hoi ha oe, heaha kau i manao ai e hana _aku no kela kanaka?" ..... "0 ka mna, o ia no ko'u hoao ana aku e hoihoiia kon maa i apau loa, a o kii lual o ia no ka hookuu ane akn iwa, na na lani e kau mai i ka hoopaH maluna ona.*'

I **Aole aoei ou ho«:*aiiio|j«po ika nni o kana hewa i hana mai *ai maiana o*a e hiki ole ai ke hookuaia akn oia me ka maahiiii?* ! "l'a ik* an ia nnm im-a apaa/* * Ahalii oii- ko ike no i ke ko'iko'i o kona hewa, ke ao inai neī oe ia'u e hookuu irak» aku iaia lua ka hoopihkia bon ole aku, jo koa oiauiio auei ia?" ko'a niakt ī»uike ok> e hookomo houia ako oe iioko o ke-) kahi ]'ii:kia oi aku i kria i iiui ai au e kaawale loa oe mai ke komo| pu ana iua.i nia ka hiK>ponopouo aua mai ika hīhia piii ia Gere. i **l*a ia'u, he hookahi no alahele e na ai kou inaina. j oia do kou pepehi ana aku ia Ow oiake loa. aka e hoouiauao j oae o ke kaniima au e haoa aku ana, e ili mai ana ka haawina koikoi maluna o kau wahiue ame ka olua kakanuihine. no ka mea o kou pepehi ana aku i kela kanaka a niake, e ilī mai ana ke kaniima pepehikan&ka maluna ou/' l'a noonoo iho la o Lanada no kekahi manawa, oiai ua komo aku la na olelo a'o maikai a Makaikiu Uwila iloko ona. h o ia kana 0 ka pane ana mai: "He mea paakiki maoli keia na'u e hoomanawanui aku ai. He 01 aku ka iokoino o ka hana a keia kanaka i hookau mai ai maluna o'u mamua o ka mea hiki ke hoomanawanui. ,, "No ka pono o kau wahine ame ko kaikamahine, he mea pono ia oe ke hookau ole aku i kou mau lima maluna ona. Aka e hoo manao nae oe. o ka hoopa'i e kau aku ana inaluna ona. ua oi aku ia mamua o ko hookau ana aku i ka make lue ko mau lima ponoi." u lna i>ela ? akahi no au a ae e hookuu aku iaia, aka aole nae o'u makemake e ike hou ko'u mau maka iaia ma keia hope aku. :? Me kela mau olelo hope mawaena o ka nuikaikiu ame I«anada, tia haalele iho la ka makaikiu i kona hoa, a hoi aku la no ka halawai hou ana me ke kauka. a o ka hopena o ia kukakuka ana a laua. o ia no ka haawiia ana mai o ka pahu lole o Lanada i waiho loihiia ai maloko o kela hale no na "makahiki loihi. Ua hui pu aku la o Makaikiu Uwila nie Uere, a iioko o na minuke pokole ua kakauinoa mai la ua loio kolohe nei maluna o na paiapala a ka makaikiu o ka hoomakaukau ana. a kauoha aku la* iaia e haalele koke i kela wahi ma kela nianawa, me koua mau kokua makaikiu o ka ukali ana mai nie ia mai Nu loka mai. Ua noho iki aku o .Makaikiu Uwila no kela wahi a hiki i kekahi la ae. o kona huli hoi mai k la no ia me Laiuula oo ke kulanakauhale. I kulike ai me ka makeaiake o ka makaikiu, ua hoouoho ia aku la o Lanada maloko o a hele loa aku la ua ma kaikiu nei no ka ike ana ia Kolina maloko o kona keena loio. E noho nanea ana no o Kolina maloko o kona keena, ua hoea aku la o Makaikiu Uwila. a ia ike ana nuii 110 o ka loio opio. ua hoolio ma la oia i ka i ana mai: "Auwe no ka hoi e! Eia no au ke noonoo nei nou, o kou hoea mai la no ka ia iloko o ka manawa i maopopo mua ole, a nawai no e ole ke kohu pono o kela inoa maluna ou e kuu hoa." , '•Pehea hiki ai ia'u ke ihoololohi aku i ka liele aua mai e ike ia oe, oiai he nuhou maikai ka'u o ka lmlihali ana mai la nau e Kolina." 4< Mai manao paha oe o oe wale no o kaua ka mea i loaa o ka nuhou. owau no kekahi mea i loaa ka nuhou nau e Makaikiu Uwila?" "Alaila e olelo mai aua ka paha oe, ua loaa o Bete ia oe e kuu hoa?" "Ae. ua loaa oia ia'u. a eia oia ke noho mai uei me kona makuahine." "Ea he nuhou hauoli maoli kena au e kamailio mai nei ia'n, aka auhea nae oe e kuu hoaloha, aole o oe wale no ka niea nuhou maikai o kaua, aka owau 110 kekahi i loaa ka nuh'ou, o ia hoi, ua loaa ia*u ka makuakane o ke kaikamahine a kaūa o ka huli hoomanawanui ana. ?? u Ea, he keu ka hoi keia oka la nui ona nieahou, a pehea e oluolu ana anei oe e lawe aku ia'u e hoikeike imua o kela kanaka?" "Heaha auanei ka'u mea e hoole aku ai, iua o kou inakeiuake ia; ea. e hele koke kaua e ike iaia i keia mauawa/' 0 ka haalele koke iho la no ia o laua nei i ke keena o Loio Kolina, a hele aku la noloko o ka hokele kahi a Kanada e noho mai ana, a hoolauuaia aku la no hoi ka loio opio iniua o ka makuakane 0 ke kaikamahine ana i huli hoomanawanui ai. Aole o Makaikiu Uwila ame kona hoaloha i hoololoiahili wale 1 ka laua mau hana, aka mai kela la mai i hoomaka ai laua e hele e huli a e hooponopono i na waiwai apau o Mr. Lanada, a i ka hala ana o kekahi mau la, ua hoi hou mai la na waiwai apau o Lanada iaia. Ua hui pu aku no hoi ka makaikiu me Alika, a uie Kalaka. I a me ka poe apau i komo iloko o ka umii ana a kona mana, a mahope iho o kona hookaawale loa ana iaia iho mai ia lakou mai, ua hoohuli ae la oia i kona noonoo no ka manawa ana e hoohalawai mai ai i kekahi oliana i hookaawaleia no ka manawa loihi. Ma kela ahiahi o ka hoi ana mai o na waiwai apau o Lanada malalo o kona malu, aia o Mrs. Lauada ame kana kaikamaliine ke lnana la maluna o ka lanai o ko laua home, a ka makaikiu o ka hoomakau ana, kela walii no hoi o kn aihueia aua o Bete e kekahi o na kanaka o Gere, a o ka laua hana o kela manawa, o ia no ke kamailio ana. ; Ia kakou nae e ka poe heluhelu o keia moolelo e kiei aku ai i ke auo o ua kamailio mawaena o ke kaikamahine ame ka makuahine, penei no ia: "He keu akn ka hoi ke kupaianaha e mama ? aole o kaua ike iki, a i ole hoi ia, lohe mai la hoi i kekahi mau mea mai ia Makai kiu Uwila mai: "Auhea oe e kuu kaikainahine, o ke kanaka au e olelo mai nei, aole ia he kanaka ano ole ; a i kulike paha me ke ano o na kanaka apau i halawai mai me kaua. aka oia kekahi o na kanaka kupaianaha loa, a no'u nei, aole e lilo i mea no u e pihoihoi ai, ina no oia e oili mai aua i keia manawa, a ina 110 paha he hookahi mahina i koe. ike aku kaua iaia.** 1 hakalia no a pau ke kamaiiio ana aku a Mrs, Lanada i kana kaikamahine, o ka hooho koke mai la no ia o Bete i ka i aua mai: "E nana aku aua oe i kela mea e hele mai la ina ke alanui, ua aneane lioi keia kanaka e like me Makaikiu Uwila?" Ua hnii aku la o Mrs. a nana uia kahi a kana kaikamahine o ke kuhikuhi ana aku, a ike io aku la oia he elua mau kanaka e hele mai ana, a o ia kana o ka pane ana aku: u O ko kaua kamailio koke ana ae nei no ka hoi ia no makaikiu Uwila hoea ana uo oia. a nawai uo e oie ke kohu o kela inoa nialuna ona. f ' "O Makaikiu Uwila io ae keia e hele mai nei. a o Loio Koiina kona kokoolua." i pane mai ai o Bete. me ka hohola ana ae o ka ala oia kona mau papalina. 1 ka hoea an|i mai o Makaikm Uwila ame kona hoaloha imua 0 Mrs. Lanada ame kana kaikamahine, he manawa ia no ka haawi ana i ko lakou mau aloha lululima, a ia noho ana iho o na keonimana maluna o ko iaua mau noho, o ka inanawa ia a Mrs. Lanawa 1 pane mai ai. "Ua hoopihaia au i ka hauoli no keia hoea ana mai la ou e Makaikio Uwila, no ka mea eia maua ke noho nei me ka ihopohopo, a akahi a maha ka manao. ua hoea mai la oe. "Ua hele maua e noho nei i keia wahi & pilihua. me ka ma-i ka'u mau o hoea hou mai no na hoopilikia ana a ka enemi e like me ia i lianaia mai ai ia Bete nei, aka aole nae maua i manao e haalele i keia wahi a hiki i ke kuka mna ana me oe*" ? (A'oiei paii.)