Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 33, 19 August 1910 — HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA

MOKUNA LXXVI. "O ka'o nae e hoike aka ia oe e Mrs. Lanada ame kan kaikamahine nei. aole a olua mau mea i koe e maka'n ai. eia oiua i kahi o ka maluhia." '*Febea iho la hoi e ma]uhia ai kc maua noho ana ma keia wahi?" i ninau aku ai o Mr». Lanada me kona piha i ke kahaha. "Xo ka mea, o ka pop na lakou na hana hoopilikia ia olua, eia lakou apau ma na wahi e hiki ole ai ke aa mai e ku imaa o'u, a imua o olua. ua punuku aku au ia lakou apau. v "O Gere anei kekahi i hoohokaia aku e oe?" ,4 Ae. no ka pane ma ko'n aoao. ua hana aku au i ka "mea i oi aole au mea e maka'u ai laiai kela kanaka mai, oiai aia oia ma kahi e loa, a ua loaa aku hoi iaia kekahi haawina a'o maikai, e lawa ai ia no ke koena aku o kona mau la i koe o ke oia ana. ?J u Ae t he nuhou maikai maoli keia a'u e lohe nei mai ia oe mai e kuu hoopakele, a pehea oia i paa ai ia oe? ,? "Ua hohola ae la kekahi nanaina ano e maluna o ka Makaikiu mamua o kona pane ana aku. a ua ike aku la no nae o Mre. Lanada, a o ia ka Makaikiu Vwiia o ka pane ana mai me ka leo malie: MOKUXA LXXVII. "Ua ninau mai nei hoi j>aha oe ia'u i ke ano o ka paa ana o Gere ia'u i ka hopuia ea? M '•0 ka'u hoi ia e makemake nei e lohe aku i kau pane no ia ninau a'u." "Ae. no ka pane ma ko'u aoao, ua hana aku ai i ka mea i oi *;'aku imua o ka ? u mea o ka manao mua ana. ma ka manawa a'u o ka hoao ana e luma'i aku i kela kanaka iloko o ka lna pouli." "Ina pela, ua 'hooluhi m#oliia aku oe e maua, e hiki ole ai ia maua ke uku aku no kou luhi." "Ua ukuia mai no ko'u mau luhi apau, a ina oe e oluolu mai ana e Mrs. Ladana, ke makemake nei au e kamaili.o me oe wale no." "Ae, ae, ke ae aku nei au i ko manao, a ke ole au e kuhihewa, he nuhou maikai ole kau i makemake ai e kamaiiio mai ia'u i keia manawa.'' "Ina o kau koho ana iho la ia i ke ano o ka mea a'u e makemake nei e kamailio aku ia oe, alaila ua hana hewa loa mai oe ia'u," a no ka iini o ua wahine la e ike i ke ano o kela hana Dui e makemakeia mai nei oia wale no ke lohe, ua ku ae la oia iluna a komo aku la maloko o kekahi i-umi, a hahai aku la no hoi o Makaikiu Uwila mahope ona. ,► i la hookuene pono ana iho o laua maloko o kela keena, ua kaa e aku la no ka pane ma ka aoao o ka makaikiu i ka pane ana aku: "E hiki ana anei ia oe, ke hoomanawanui, ina au e hoike aku ana i kekahi mihou ano nui? ,? Ua hikilele wale mai ia no o Mrs. Lanada, a puili ae la i kona mau lima mamua o kona umauma, a mahope iho o kona hoola'i malie ana no kekahi maū sekona, ua pane mai la oia me ka i ana mai: "Manao au e hiki ana no ia'u; a ke ole no hoi au e kuhihewi? e kamailio mai ana oe no na mea e pili ana i kuu kane i make, e iki nae oe, a e makaukau no au e hoolohe aku i viia mea apau. v , "Alaila lieaha kau i hoohuoi ai no ka'u mea e hoike aku ana ia oe?" wahi a Makaikiu Uwila i ninau mai ai. ; ,"0 kā'u e manao nei, o ia no ko Gere hoike okoa ana mai i nrf mea apau ana i hana aku ai maluna o kuu kane, a o ia kau e haha'i mai ana ia'u." "Aole o ia ka'u nuhou o ka lawe aua mai nei nau." "A heaha ka hoi kou kumu o ka hoike ole ana mai i ke ano o ua meahou la?" 4< o ka'u hoi ia o ka i _mua ana aku nei ia oe. e hiki ana anei ia oe te hoomanawanui no na nuiiou la." "Manao au e hiki ana no ia'u ke hoomanawanui?" "O ko kane e Mrs. Lanada au e manao nei ua make kahiko, aole oia i make, aka ke ola nei oia, a e ike aku ana no oe iaia he maka no <he maka." I kela pau ana no o k$ kamailio ana a Makaikiu Uwila, o ka wa no ia i maule aku ai o Mrs. Lanada noluna o ka papahele, aka e like nae me ka olelo kaulana, aole o ka hauoli ka mea e make ai, nolaila he maule kela i loaa ia Mrs. Lanada mamuli o kona hauoli loa no keia nuhou ana ii upu mua ote ai, e lohe ana oia i kekahi mea o keia auo. He mau sekona wale no kela waiho maule ana aku o Mrs. Lanada, a iaia i pohala mai ai, ua ninau koke mai la oia i ka makaikiu i ka i ana mai: "E hoike koke mai i keia nianawa i na inea e pili ana i kuu kane.'' Ua haha'i aku la ka makaikiu i na mea apau e like me ka ka poe heluhelu i ike ai mai kela manawa o ka ike hope ana o Mrs, Lanada iaia a liiki i keia hui hou ana o laua, a ke hoolohe malie la no hoi ua wahine nei, aka aia nae na waimaka ke hiolo makawalu la ma kona mau papalina, a ia pau ana o ka hoike ana aku 0 ka makaikiu no Lanada, ua hiki ole ia Mrs. Lanada ke numf iho 1 ka haawi ana akn i na hoomaikai ana i ke kanaka nana i imi no ko lana pono, ua puili okoa mai Ja oia i ka ' makaikiu, a aole oia i hookuu a hiki i ka hala ana o na minuke elua. "Eia ihea kuu kane i keia manawa?" wahi a Mrs. Lanada, iaia i holoi ae ai i ka waimaka mai kona mau papalina ae. , "Eia no oia ma kekalii wahi kokoke. a e hele aku ana kaua e hui pu me ia." "Ua hele au a pUia loa i ka eehia no na mea a'u i lohe iho nei, a aole ana paha e hiki ia'u ke hele aku me ka maalahi imua o ka mea a'u i aloha ai." Mahope iho o ka hoolana ana aku o ka makaikiu ia Mre. Lanada, ua alakai aku la oia i ua wahine la ma ka lanai mahope, a e noho mai ana kekahi kanaka i iiele na lauoho a poohina, a ia ike ana aku no o Mre, Lanada, ua hooho koke aku la oia: "E kuu kane, e kuu kane," a holo aku Ia oia imua no ka hui po ana me keoki Lanada. Eia hoi o Kolina ke miikaala loa nei no Bete. a i keia manawa 0 laua i lohe aku ai i ka hooho ana ae o Mrs. Lanada no kona halawai hou ana me kana k&nie i manaoia ua make, o kona wa ia i ku koke ae ai ilana a holo aku la mahope o ka hale, aka na paa e aku la oia ia Kolina.a he ihookahi ko laaa hele like ana aku e ike 1 ke kumu o kela leo hooho o kona makuahine a laua o ka lohe ana aku. I kela manawa o ko laua hoea ana aku, a ike aku la o Bete i ka puili o kona makuahine i kela kanaka malihini, a hui pu iho me kona lohe ana mamua aku i ka hooho ana ae a ua makuahine aei ona v o kana kane kela, aole o Bete i kali akn a lohe i ka mea oiaio, aka un liolo mai la oiia a pili ma ka aoao o kona makuahine, i mai la "kuu makuakm€!. w Aole o Bete i ike 4 koiia makuakane, aka nae aole e hiki iaia ke hoohewahewa iho i kela manawa» mamuli o ke ano o kona ma>

knahine, a he manawa ia no lakou apao e hookon ana i na wat* niiika, o keia hwi hou ami» laahope iho © ke kaawale ana oo k»k;»hī mrt« makahiki loihi loa. <Hai na makua amv ka iaua keiki e lulumi ana iloko o kela »mi&uke o ka haaoii ma o ko lakou ike hon aua kekahi i kekahi, aa hot>}M*iaa loa ae lakoii i ka uoonoo ana no na kanaka elua na laua i hoohalawai ia lakoa iloko o keia haawina kamahao. a ia mahie ana ae o ia mau minuke o ka īkiki. o UtQada ka mea mna loa o ka nana ana ae ma o a niaaaei. a hiki wale i kooa i ana a*?: "Eia iho nei ihea kela mau kanaka na laua kakou i hoohala* wai mai nei i keia la?" l'a nana koke ae la iakon ma o a maanei o ko lakon hale. c»o!e o lakoa ike, eia ka ua haalele iho laua i manawa no lakou net e hui pu ai, a ua hala aku laua I ka holoholo nia kekahi wahi e kokoke ana i kahakai, a uialaiia i hoonanea ai na keonimana opio ma ka hu'e ana i kekahi man manao o laua. Oiai ua maa knnak-a la e ku ana malalo o kekahi umalu pali. ua pane mai la o Kolina i ka i ana mai: %i Auhea oe e kuu hoaloha. ke nianao nei au. aole a kaua mau hana hou aku i koe, a ua hiki mai la kaua i ka hopena o keia hana nui, ua hui ke kane uie ka wahine, a pela hoi ke keiki me ka makua.~ "Ae, aole a kaua hana i koe nana e hooluaiele i ko kaua mau noonoo e like me ia iloko o kela niau mahina aka nei i hala." "Xo ka*u mau hoomaikai ia oe e Makaikiu Uwila, aole au i ike i kekahi kanaka maalea a piha akamai e like me oe. ma ka hookolo ana i ka poe hakihaki Eanawai." "Ke hooia aku nei au i kena mau olelo au e Kolina, aka e hoike aku ana nae au ia oe i kekahi mea au i ike ole ai mamua. aole o ka hiki wale no ia'u ke noii aku i na mea pohihihi apau i hanaia e ke kanaka. aka ua hiki pu ia'n ke !\eluhelu aku i na mea huna iioko o ke kanaka a ma ia ano, ua ahuwale ia'u kau mea liuna e kuu hoaloha." l"a haikea ae la ka helehelena o Kolina, no keia lohe aua aku ona, ua ikeia kaua mēahuha, a 0 ia kana o ka pane ana mai: "Aole loa au i moeuhane miia. e hiki ana la ia oe ke ike i kekahi mea a'u i manao ai. owau wale no ka mea e ike y eia ka o oe no kekahi i hiki ke ike inai i na mea aneane e hiki ole i ka noeau o ke kanaka ke ike mai." "I na kanaka e aku paha. he mea paakiki loa ka ikeia ana o ua mea hnna, aka no'u nei. aole loa e hiki i kekahi ke huna aku me ka inanao e nalo. a pela i hiki ai ia'u ke ike aku i na mea apau iloko ou e Kolina." "A heaha kau mea i manao ai e hana mai no ua meahuna la au o ka heluhelu ana mai iloko o'u 4 ? ,, <; 0 ka'u wale no e i aku nei ia oe, oia no kou inalama malie ana i ko meahuna, auhea nae'oe e kuu lioa. e liiki niai fna i ka hookoia ana o ko iini. no ka mea ua ike au, o oe k<»kahi o na kanaka hoopono. e haaheo ai ka manao." "Xo kou pono nae e kuu hoaloha. ke hoike e aku nei au ia oe. ua helulielu aku au i ka manao iloko o Bete, a ua ike an, aia iloko ona ka makemake e lilo aku oe nana. a o ia ka'u e hoomaikai ae nei. no ke kulike ana o ko olua mau manao. a e hiki mai ana i ka manawa au e ike ai i ka oiaio o keia mau olelo a'u e kaiuailio aku nei." : Ua noke wa!e aku hi ao o Kolina i ke kainailio ma ke ano hoolalau aole no nae ia he mea no Makaikiu Uwila e puni mai ai i ka ia nei mau olelo, a hiki i ka pane hou ana aku o ka makaikiu. "He mea makehewa wale no ko kaua hoonni olelo ana ma keia wahi, aia paha kela poe ke hoaa mai la no ko kaua walii cr ka nalowale ana, nolaila he mea pono ia kaua e hoi i keia manawa, "E hooinanao nae oe e Kolina, e imi aku ana au i mea nou e hauoli ai, a ma keia hope aku, o oe aku ana ke kanaka liauoli, a poinaikai o kaua, a inakepono hoi paha ka luhi ana o ua kanaka, e papahiia aku aua oe ine kekahi makana au i manao niua ole ai." MOKUNA LXXVIII. Aole no he makana e ae ka Makaikiu Uwila o ka hoomaoe ana aku i kona hoalolia, aka no na mea no ia e pili ana ia Bete, a mahope iho o ke kamailio ana o na keonimana a elua no ka liauoli e kakali mai la ia laua, ua huli hoi aku la laua no kahi a Lanaela ma e noho mai ana ine ka maopopo ole o ko laua nei wahi o ka ualowale ana. I hakalia no a hoea ua mau kanaka la iiuua o kela ohana. o ka lioomaka koke mai la no ia e hanini na olelo hoomaikai o kela ame keia ano maluua o Makaikiu Uwila. a e ole wale no ka papa e ana aku a ua makaikiu nei, aole ona makemake e lohe hou i kona hoomaikaiia. mai, o ku auanei oia a haalele ia lakou, akalii no a hoohuliia ae ke ano o ka lakou kamailio ana ma kekahi mau mea e ae. Ua hoakaka mai la no hoi o Bete i ke ano o kona pakele ana, mamuli no ia o ke kokua ana o ka wahine a ka Xika i lioonohoia aku ai no ke kiai ana iaia, a na kela wahine oia i alakai aku no liekahi wahl e noho ai, a hiki i ko laua hoi loa ana mai no kahi o kona maknaliine e noho ana. E lele oi aku kakou e ka poe heluhelu o keia inoolelo he hookahi makahiki mai keia manawa aku, no ka inea he mea niakehewa wale no ka helu papa ana aku i na mea i hanaia iloko o kela makaliiki. koe wale no ka noho ana o kela ame keia ma ko lakon mau wahi iho, a ua hoi aku la no hoi o Kolina ma ka oihana loio, a pela no hoi'o Makaikiu l'wila ma kana oihana makaikiu, a akahi no laua a lioomaha iloko o kela makahiki. Ma ka haj>a hope nae o ua. makahiki la, aia maloko o kekahi o na hale nani ma ka'e o ka muliwai Hukona. he iwakalua mile mai ; ke kulanakauhale aku oXu loka. i malamaia ae ai kekalii anaina no ka mea ma ke ano o ke anaina e momoku la 110 kela hale. |aole e hiki ke hoohewahewaia aku na mea e hanaia ana malaila. He mare io ke malamaia ana maloko o kela wahi. he mare no Bete Lanada. a o ke kane e mare aku ana, aole no ia he mea okoa aku, aka o Ix»io Kolina no ia, oiai nae e loaa ana no na manao kolio i ka poe heluhelu o keia moolelo, o Makaikiu Uwiia ka mea i manaoia e lilo aku iaia kela kaikamahine u'i a mai hooko ia no paha ia manao, ina aole ua makaikiu la i kau akit ia hanohano maluna o ka loio opio. Iloko o kela makahiki hookahi o ka lawelawe ana o Kolina ma kana oiliana loio. ua loaa iaia ka holomna. a na nni kona waiwai. a ma ka manawa ana i lawe ae ai ia Bete i wahine mare nana. ua hele mai kona mau hoaloha lehulehu e haawi i ka lakou mau hoomaikai ana iaia. a ua hoohalaia kela ahiahi e na mea aj*an iloko o ka hauoli ulumahiehie. Aole o Makaikiu Uwila kekahi iloko o keia manawa e makaukau ana e hoohuiia na paa mare. aia no oia ma ke kulanakauhale o Xu loka. aku na hoike mai no nae oia ia Koliua e hoea mai ana no oia ma ko laua po mare, a ua Hlo ka hoea ole mai o ka makaikiu i mea kaumaha loa i ka manao o ka paa mare opio, no ka mea oia kekahi o na kanaka a lana i makeniake nui ai e ike i ko laiia mareia ana. Oiai nae na malihini ame na kamaaina pu e haawi mai ana i ka lakon mau hoomaikai ana i na paa mare» na ikeia aku la ka huikau ana mai o kekahi luahine. a mamuli o ke kamaaina loa o Kolina i ke ano o Makaikiu Uwila. ua hiki loa iaia ke ike aku iaia iloko o kela lole hoano e ona, a he manawa ia uo lakou e hoi ai iloko o ka hauoli. Aole nae i noho mai o Makaikiu Uwila iloko o ka hauoli o kona hoaloha. no ka mea he hana nni kana ia manawa. a o ke kumti no hoi ia o kona komo ana mai i kekahi lole aho e, a no kekahi okoa aku e ike houia ai ua Makalkin Uwila !a ma kekahi hana ano nui hou e like me ia ana e hookolo nei i keia manawa. KA HOPEXA-