Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 34, 26 August 1910 — HE MOOLELO NO KE KOMO KUPUA HOOPAHAOHAO [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KE KOMO KUPUA HOOPAHAOHAO

MOKUNA L KA HAKA KOA IiOA A KEKAHI OPIO. E aneane loa ana kefeahi kaaahi loihi, nona na kaa he umi a oi i piha i na ukana, na ekeleka ame na ohua e haalele iho i ka hale hoolulu kaaahi V Kokekona a holo aka no ke kulanakauhaie 0 Nu Ioka ? a e ku akū ana hoi ma kela ame keia hale hoolulu o na knlanakauhale like ole mamua o ka hiki ana aku i ka pahuhopu, Ue kani ae ka hora ekolu ponoi o ua auwina ia la Ua ku makaukau ka wiliki ame ke paoahi ma ko laua mau wahi pakahi i hakalia wale no i ke kani mai o ka bele no ka hoopee ana aku i ke kaaahi no mua, a o ke kupakako ame na kanaka pminmA ukana o ke kan aia lakou maiuna o na alapii o na kaaahi kahi i ku ai e kali ana o ke kani mai o ka bele hoailona hope no ka haalele ana mai o ke kaaahi i ka hale lioolulu. Aia iluna o kekahi kaa i keia manawa, ma kekahi kaa ma* waen&konu loa o na kaa ohua, e noho anna kekahi kaikamahine opiopio ma kahi kokoke ioa i ka puka aniani. nona paha na makahiki i aneane aku i ka umi-kumamaha a i ole umi-kumamalima. He kaikamahine ola i haiamuia e ka nani ame ke onaona e nele ole ai no ka makaiehoia e na kanaka ouio, a no ka mea, o ka nla ohelohelo o kona mau papalina me he ohia palaku ia o ke kau, ka ehaehu kalole o kona lauoha i puia a mikioi, ka ooi o kona mau lihilihi maka uliuli. o ka o& waipahe o kona helehelena ke nana aku me <he Ia e aka oleoa mai ana no, kona wiii oho piipii e luhe mai ana manuia o kona lae, ka piha ohaha o kona lielehelena, ka aulii kolomanu o kona wahi pauku kino, kona kuiana iede maopopo ioa ke nana aku, he mau hiohiona hooiaio lawa loa ia e hewa a e hala ole ai ke kapfl ana aku iaia ua— "Mameame wale i ke kai ka pua o ka liala, Ua maewa wale i ka pali o Kahiwa/ He hiwahiwa iipoiipo o Papalauahi. He nani hemoiele o ka'u mea aloha i-o-na, etc." ' Aia malaio iho o keia puka aniani ana e aoho ana, mawaho mai, kekahi keikikane. nona paha na kapoai kiekie aneane i ka kahi i ku mai ai ilnna o ka awai, a e nana ae ana iaia. He kanaka opio u'i oia. he helehelena o ke ano kanaka makua a he toiohiona o ke kanaka opio i hoanaanao maikai ia« ela nae, ma kona mau maka ke hoomaopopo akn, he kaumaha ka nkana mal Hoko o kona naau no kekahi mea. Ma ka hoomaopo][>o aCn iaia me he mea la aia kona mau makahiki ma kahi aneane aku i ka umiknmamawalu, a ma kona kino apani, kona aahu me he mea ia he keiki oia na kekahi poe waiwai. «E Hoie, M wahi sma, <{ e &oomanao oe ua hoohiki mai oe imua a imua pu hoi o aa lani i ike mai i kaa hoohiki aua. e kakau mau mai ana oe i leka na'u i kela ame keia pnie, & mamnii o ia hoohiki, au ua loaa iho la ia ? u kahauolie ike mau ana kahoi au 1 na meahou mai la oeniai, oia na meahon au e lohe aku ai i kekahi poe, e ikemaka aku ai paha me kou man maka, a i ole e noonoo Uio ai no hoi, iloko ou. *Ke maopopo ole nei ia r u ko*n kuiana oka noho ana iho mahope o kon hala ana aku a haalele hookahi iho ia*u he pio na kou aioha, a no ka mea, ia oe e hala aku ai aole mea hookahi I ike i ka ioih! o ia manawa au e heie aku ai» a oiai, me ka moasva nni akea e «iai ana mawaena <» kaua, me he mea !a, e iilo ana ko kana man

' maoawa maikai a iiauoli' toa oaala i hala akn i mea hoohiki koke ioa ia mai i kona hopena.** [ -E Pili|»o. e hoopaa oe i kau kamailio ana i kt*la man olelu lapnwaie, keiki koiohe maoli no oe' E hoi ako aaa hoi oe i ke Kala Xai o Havada, a i ka wa e lilo nni akn ai o kou noonoo ame kon manawa ma kaa man haawina a i ole komo knhohonu aku paha il4ko o na kalapu a na kanaka opio o ke kaia, a i oie ma na anaina lealea p«iha a ka poe koikoi, e poina loa iho ana no oe no na 'manawa maikai a haaoli* au i olelo mai la o na la i hala, a i ka wa e loaa mai ai o kekahi leka niai kekahi kaikamahine mai i piha me na meahon lonolonoa wale i keia ame keia pule, he man fnea hooulahua waie mai no ia i koa nooooo," wahi a na kaikala i akaaka ako aL Oiai no nae ua kaikamahine la 6 iioke ana i ke kaoaailio, me ka akaaka pn ana la manawa hookahi, aoie no i nele loa ka hoike ana ae o kona helehelena aia no oloko hananui ona ke nipoia'la ,e na manao pono ole, ana ka ola oheloheio e nahoio ana ma kona mau papalina i hu'epau ae i ka no*a huna a ka moe iloko iiio o kona punwai •*AoIe paha ia he mau f olelo lapuwale* a'u o ka olelo ana aku aei, e ha*i okoa aku no hoi au la ia oe. ano, aole loa au e poina iki ana i kan olelo a nan no ia e ike iho nou i ka oiaio loa o ia mea, ina nae oe e hooko io mai ana i ka hana ana ma kou aoao. wahi a ka pane knio a ke kanaka opio. <k Xolaila ea, hoouna mau mai oe i kau leka i na manawa kupono apau, a e hoomanao loa oe i keia kauoha paa a u, oiai ae iki oe i kekahi kanaka opio e aihue i kou puuwai, ua kapu ia na'u hoo£ahi wale no ? a no ka mea, e hoomanao iho oe, e mareia ana oe me a'u mahope koke iho o kun puka pono ana mai mai ke Kula Xui mai o Havada." I ka hiki ana mai o ka Pilipo kamailio ana ma na mamala olelo hope loa, hooliilii loa iho la oia i kona leo i ole ai e ioheia mai ka laua mea huna, a ke kau pono la no nae kona mau maka i na maka onaona oke kaikamahine huapala e noho mai ana a e pono mai ana iaia ia wa. ! Ia Pilipo no nae e kamailio la kulou iho la na maka o ke kaikamahine ilaio a e noonoo ana i kana mea e pane aku ai, a hakalia po a pau pono mai ka Pilipo kamailio ana ua pane koke aku la o Mole: "E mare me oe mahope koke iho o kou puka pono ana mai ke £ula Nui mai, he oie io hoil—owai ka i olelo mai pela ia oe?? E hoike mua mai oe i ka mea nana oe i kamailio aku pela i keia mapawa; he makemake au e maopopo mua ia mea," a hehe iho la ka akaaka a ua kaikam&hine la e ahuwale loa ae ai kekahi mau papa piho keokeo me he rube la ke aiai. "E Molel E Mole no hoi; wai mai hoi oe i ko'u poonoo," wahi a ke kanaka opio me ka leo ehaeha kuio. "l'a ike po hoi oe he mau haneri manawa ka kaua i hoolala ai no ko kaua jmare manma aku nei, o keaha iho la hoi kou kumu hoohaohao wale iho no ia mea i nei manaw r a; ke poina loa nei ka paha ia oe kela manawa no hoi a kaua e paani peepeekua ana iloko o ka haleJole ma kou home ma kapa o ka Muliwai Hukekona." "Ke hoomanao nei no au ia manawa, aka he paani wale iho no ia a kaua aole loa ia he mau olelo kuio e hoopaanaau loa iho ai oe, eia ka ke hoomanao loa nei no oe i kela mau olelo paani wale no a kaua. ;< E Pilipo, he mau mahine pokole wale no i koe e komo pu aku #na oe iloko o kekahi aha hulahula a e kiiia mai ana oe e kekahi poe kaikamahine u ? i o ke Kula o Cambridge, a, mahope o kou komo ana aku a pipili loa aku kou noonoo ia hana lealea, e hoopoina loa iho ana oe i kou hoomanao ana ae he mea kino hanu pla kekahi malana o ka ili honUa e like me Mole Heteraloda nei, a e hoopoina pu iho ana no oe i kou paani peepeekua ana me ia maloko o halelole ma ke Sunnyhurst," a hooki iho la oia i kana kamailio ana me ka hoawihi iki ana aku i kona mau wahi maka hookolohe. "Lokoino maoli no ka hoi oe e Mole. E hoolohe mau aku ana au i kau mau kauoha apau a mamua o kou kaawale ana aku ke makemake nei au e hoohiki mna mai oe ia'u na*u mau loa aku oe/ ? I kela manawa a ke kanaka opio e kamailio mai la ke kau ,pono loa mai la no kona mau maka maluna o na komolima o Mole e pāa ana no i kona man manamanalima a e anapa ana no hoi na pnupuu daimana maiuna o kekahi mau komo, a aia maluna (0 kekahi komo «he opuu o kekahi kii i kapaia he eameo. "E Mole. e haawi mai oe i kela komo llma eameo on i mea hoike i kou ae oiaio na'u mau loa aku te a e lilo hoi ia i sila e hoopaa loaia ai ka kaua hoohiki. i "O kena komo au e komo mai la, i ka'u nana aku, aole ia i kupono na na lede e komo. he oi aku ka maikai ame ke kupono loa o kena komo no ko'u lima mamua o kou, a ina no kou haawi !nai no'u, e hoouna mai ana au i kekahi mea i oi paumi ae ka nani #me ke kupono no ka manamanalima o na wahine mamua o kena. "Nolaila. e Mole, e kuu aloha, e aloha mai hoi oe i keia leo uwalo aku a'u —mai hele aku hoi oe a haalele iho -ia'u mahope nei e hookaumaha loaia iho ana me na manao pilihua. No Miss Mole nae, aole ona manao iki e hei ana oia i ka upena nae i kuuia mai la me ka maalea loa, aole oia i moeuhane mua e hihia ana oia i ka mali leo a ke kanaka opio, Aka, akaaka ,wale akn la no oia ma ke ano koiohe i ke kanaka opio e ku mai la a e nana pono mai ana iaia a luliluli wale aku la no i kona poo. "E Pilipo, aole hiki ia'u ke haawi aku ia oe i keia kom*>," wahi ana, "a, aole no hoi au e hoopaa naaupo ana ia'u iho e hoohiki aku imua ou i keia manawa. "Hamau, ke kani mai la ka bele hope. O ke aloiia no feou, e hooikaika oe e loaa ia oe ka mahalo kiekieia maloko o ke Kula Kiekie o Havada a e malama pu no hoi oe ia oe iho mai hoopa i ka lehua o punia e ka ino." Hakalia no v apau kana kamaiiio ana, hoomaka aku la ka newa malie ana o ke kaaahi. Hopu mai la o Pilipo i ka lima o ke kaikamahine e palahalaha aku ana no ka haawi ana aku i kona aloha iaia, a ia Pilipo e haawi mai 2a i kona lima no ke aloha hope loa i kana aloha, ke hele pu la no oia ia manawa ma ka aoao oke kaa i pili man mai i kaia aloha e haalele aka ana iaia ia manawa. "E hoomanao oe na'u mau loa akn keia mau lima a'u e paa peL E koi aku ana au ia mau lima e lilo mai na'u mahope o ka pau ana o na nnikaiiiki ph« t me ko'u nana ole akn hoohiki a hoo hiki o!e paha. Ea, e kakau mau mai hoi paha o£ i leka na'u i kela ame keia pule, mai poina oe; o ke aloha no kou/* a hooikaika loa Akn la ka nee ana a na kaa no kona alaheie. Hala ke aloha, nanwe pu no me ka anei e! Aohe ana paa hon ana akn i ka U*ia, o kana hana pouo wale no o ka hookuu akn. ke hao ia ka lio hao i kona mana a haalele ia ttio la i Puna na hoaloha. Wehe ae la oia i kona papale a kowiUwili akn la no ke aloha hope loa, a ia Mole hoi e hoomau mai ana no i kana kiei ana ma ka puka aniani me ka peapeahi mai i ka opio e kn lohaloha aku ana a hiki i ka hala loa ana aku o ke kaaahi mai >a hale hoolnlu aku. Ua maopopo loa ia Pilipo i kela manawa o ka hope loa ia o kona ike i na maka o Mole kana aloha, a no ka nea e holo aku ana oia a kau aku malnna o ka moku a holo ioa aku no na aina e me ka maopopo ole iaia o kona manawa e hoi hon mai ai. He puie okoa ko Mole i hoohala ai ma ka home o Pilipo; ua hoi ae oia ilaiia e i&oho ai no ia pule hookahi mamua o kona kaa4wale ana aku, ,a o keia kona akahi a holo akii no Xu loka no ka hui ana akn me kona makuakane ame kona maknaliine e kali mai la olai, he pule mamua aku ko laua hoio mua ana, a ia Mole e hiki

#ku aī e kau nui -aku aaa lakou maluna o ka mokuahi a holo ako ao Euroj»a iloko o kekahi maa la pokole. "E na lanil Ke manaoio loa nei ati oia ke kaikamahine loa a'a i ike ai. a e loaa ana iaia kekahi paueiala nui ku o ke ahua i kekahi la e hiki ooai aaa. "E hoopaa loa ana ao i ko u. manao o Mole ka'u wahine mt keia mua aku a ke lilo mai ka hoi ia la he mea maopopo loa e iilo pu mai ana kana puudala nui a o ko'u pomaikai no ia. a no aa kai[kamahine hoi o ke kaia N'ui Can»brklge ua hiki no ia iakou ke kaa |i ka iakon mau pilahapa maluna o na lala laau wilou. E nana Imau aku ana au no ka helu ekahi,' f % | O keia ae la na noonop o Pilipo e kuko ana, ke keiki nona |kekahi makuahine wahine kanemake i mare ai i kekahi kanaka waiwai o Temepela ka inoa i kekahi mao makahiki eha mama aku. . ( Ua hoomau loa aku la ka holo ana a ke kaaahi ma kona ala* hele me ka mama ioa, e hiipoi ana i kekahi kaikamahine u'i, be Ihooilinawahine hoi no Heterafoda, kekahi o na kanaka onamiliona waiwai loa. no kona home mamao ma Nu loka. He la owelawela loa kela me ka ikiiki—kekahi ia o na la wela ioa o ke kau iloko o ka mahina o lulai—a i ka hala ana o kekahi juau liora ekolu mahope iho o ka haalele ana mai o ke kaaahi ia Bokek;ona, hoomaka mai la na ao e pauli mai ma ke komohana. Aole i piha ka hora mahope iho, aia hoi oa komo ako la ke kaaahi iloko o kekahi ino nui, e olapa ana ka uwila me ka weliweli, e ku'i ana ka hekili me ka ikaika, e nu ana, e nakolokolo ana ma na paia lani. e hoohaku'i ana i ka lewa nuu, a oiai na ohna e noho ana iluna o na kaa, ke kau e wale mai la no ia lakou ka hopens weliweli e like me ia i ike mauia ma kekahi mau manawa ma kekahi mau wahl mamua aku. Ke lohe la o Mole i kela mau leo pohapoha o ka hekili, ke ike aku la oia i ka olapa mai a ka uwila ma na puka aniani o ke kaa, a no kona Veliweli loa i kela mau mea. pupuu ae la oia iluna o kona noho me ka haalulu. me kona noonoo i kela ame keia minuke e hiki mai ana he make weliweli nana e ulupa i na ohua apau oiuna o ke kaa, aka, mahope o ka hala ana o kekahi minuke o kona kaniuhu ana, hoolana hou ae la oia i kona manao a huli aku la I kekahi o kona mau hoa malihini kaaihele no ka hoomama ana ae i na manao pilihua. Pouli mai la ka lani aohe ikeia aku o kekahi mea. a iho makawalu mai la na kuiuwai o Kulanihakoi me ka ikaika me he po'i ,wai maoli la no e nininiia mai ana, a ke nana ae hoi ialoko o ke kaa, me he mea la he po i ka ua mea o ka pouli, a no ka pouli loa» hoomaka mai la na kanaka lawelawe oluna o ke kaaahi e ho-a i na kukui. Aole io no i kana mai ua mea he nui o ka pouli! Aole i pau pono ae ka ho-a ana a na kanaka i ke kukui, aia hoi, ua poha mai la kekahi ieo hoopuiwa loa i ka pepeiao o na ohua i hele a pili ka hanu i ka ua mea o ka maka'u. 0 ka leo kapalili a na ohua i lohe aku ai he oeoe ia o ke kaaahi e hoike e mai ana i na mea apau he pilikia maniua, aole paha i hala ae he minuke mahope iho, ua hookulana likeia na ohua apau mai mua a hala ihope mamuli o ke ku hikiwawe loa ana iho o ke kaa a hoomaka ae la na ohua mai na kane, na wahine ame na ka■malii oluna e noke i ka uwa me he mea la ua hiki mai i ko lakou hopena. 1 na wa apau a na ohua e kau la a e lohe mau aku ana i ka mai o ka hekili ame ka olapa mai o ka uwila, ka halulo 0 na pakaua e hauie mau mai Ia me ka ikaika, ke noho e wale la ,no ka hopohopo iloko o lakou e hoea mai ana kekahi hopena weli,weli maluna o lakou me ke kanalua ole, a mamuli o kela ku hiki(wawe loa ana iho a ke kaa, ua manaoio loa lakou ua hiki io mai £ ko lakou hopena. Ma keia auwina la hookahi a ke kaaahi e holo nei aia kona alahele mamao mai Bokekona aku a i Nu loka, aia hoi kekahi keiki opio kanaka u'i nona paha na makahiki he umi kumamahiku a 01 e hana ana malalo o ka wela ikiiki o ka la iloko o na aina maua maloo, a he aina mauu ia e pili kokoke loa aku ana no i kekahi hale aani nui, a e ku ana hoi mawaho loa o kekahi kulanakauhale kuaaina aole i mamao loa mai Nu Hewena aku. I kela ame keia 'manawa, e alawa mau ae ana kela keiki i ke» kahi wahi ao uliuli e okupu mai ana ma ka hookuina aouli ma ke komahana, a i kela ame keia manawa ana e alawa aku ai, i kona nana aku i kela ao ke pii mau ae la ia i ka nu? i na manawa apau me ka uhipaapu ana ae i ka lewa. Hoomau loa aku la no oia i ka hana ana me ka ikaika me kona uana ole ae o ka ikiiki o ka wela o ka la e aaki iho ana maluna o kona kua ame na kulu hou nunui hoi e kulu makawalu ia ma kona inau papalina a ma kona lae, a helelei iho la iluna o ka honua. Oia wale no keia.e hana nei, a i kona manao iho e hiki ole ana paha iaia ke hoopuupuu i na mauu maloo apau pono mamua 0 ka haule ana mai o ka ua. Me kona nana ole ae i ka nui o ka ua e «haule mai ana, ke hoopapau loa la keia e ake ana o ka pau koke ae o ia hana me ka hooi mau i kona ikaika hana i na manawa apau, a iaia e hoopapao loa la i ka hana ke pii mahuahua loa mai la kela ao panopano ana o ka ike ana aku ma ke komohana a aole i liu loa ma ia hope iho, aia hoi, ua uhipaapuia ae la ka lewa a lohe koke aku la no oia i ka .nakolokolo mai o ka leo weliweli o ka hekili, e hoike e mai ana ke hookokoke mau loa mai la ka ino i kela ame keia hora. Mamuli o kona hooikaika loa i ka hana ana me kona nana ole ae na ha'i ka hana a e hana akahele no hoi i loaa i manawa hooluolu nona, ua hoohauoli loaia oia i kona hiki ana aku i ka hopena loa o kaua hana; ua pau pono ka mauu maloo i ka hoopuupuuia, a i ka wa i haule mai ai o na pakaua mua loa, ua paa pono kana puu mauu i ka uhiia, a kau ae la ka opio i kana hao kope mauu ilona o kona poohiwi a hoomaka aku la e hoi me ke kiauau no ka hale. O i hele malie oia a no ka hooikaika loa ana iho o ka ua, oa hoomaka aku la oia e holo, a laki no oia. no ka mea, hakalia no iaia a komo iloko o ka hale hoahu mauu o ka wa no ia i iho makawalu ioa iho ai o na pakaua koikoi o ke kau. laia i komo aku ai iloko, kau aku la oia l kana hao kope maua ilona o ke kua laau, wehe ae la i kona papale laulau nui, kawele ae la I ka hou e iho makawalo ana mai kona mau maka ae a i iho ia iloko ona, "laki maoli ka hoi au i ko*u komo mua ana mai la lloko nei mamoa o ka ikaika loa ana iho o ka oa." "Ua hana maoli no ao me ka ikaika loa i keia la i oi ako mamua o na la e ae a'u e hana nei," wahi ana o ka namunamu lillii ana iho iloko ona. "aka nae. iloko iho la no aae o ia hana ikaika o'u la he uuku loa kahi mahalo e haawiia mai ana ia'u no ia hooikaika ana. a Eia nae, o ka hana pono no ma ko'u aoao oia no ka hooko ako 1 ka mea i kaoohaia mai e hana, mahalo a mahalo oleia mai paha. Ikaika maoli ka hoi ka na! Ikaika maoli ka olapa ana a ka owila. a pela no hoi me ka hekili!* wahi ana I ka wa e ike aku ai i ka olapa ana o ka uwila ame ka pohapoha iho o ka leo hookaukaweli 0 ka hekili me he mea la he mau pu koniahi nunui ke kiia mai ana. Ke ku la bo oia nana i ka hana a ka «a. ka nwila ame ka hekili, a i ka hala ana o kekahi mau minuke o kona nana aiia. kamailio liilii wale Uio la no oia iloko iho ona: w Ua maopopo ia'u oa hana au i ka hana nni e kopono loa ai e loaa ia'» kekahi hoomaha maikai ana, nolaila, e hoi aaa ao e huli 1 ka'o haawina no kekahi man hora. Pehea ia, e lo&a ana paha ia'n ka paiapala hoomaikai no ke komo ana ako i ke Kula Kiekie i keia haulelau ae, aole paha?" (Aole i pau.) t