Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 35, 2 September 1910 — HE MOOLELO NO IVANA KA LO-PA A I OLE Ka Hoopakele Iloko o ka Aahu Huna Hoonalonalo. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO IVANA KA LO-PA A I OLE Ka Hoopakele Iloko o ka Aahu Huna Hoonalonalo.

MOKI'N'A I. •'O ka*o no ia i nianao ai t a oiai ua paae mai nei oe, ua mahuka aku ka paabao mailoko aku o kona wafai o ka hoopaaia ana. e hiki ana anei ia oe ke hoikeike mai i ke ano o kona pakele ana? M l*a hoike aku la o Rnrika i na mea apan ana i hana ai. e like po hoi me ia a kakou i ike mua ae nei. nuii ka manawa mai a ke fcaikamahine i hoea aku ai imua ona. a hiki wale i kona haalele ana aka i ua kaiiramahine la maloko o ke keena paahao. "Alaila ma keia mau mea apau au e hoike*mai nei ia'u T ua hoohemahema maoli oe i ka hana i hookauia aku nau e hooko. Ua p>aie ae oe i kau -hoohiki oihana. a ua hoopoina pu hoi oe i ka hana au i alana ai ia oe iho no ka pono o kou Emepera ame kona noho alii» Ua puni aku oe i ka pelo a kela wahine. ua haule hia kou kupaa malalo o kana mau olelo mali, nolaila ke hoomaojpopo mai la anei oe i kou kulana i keia manawa?" "Ua maopopo ia mau mea apau ia 7 u, aka e hoomanao nae oe e kuu Emepera maikai. aole loa au i manao e hana aku i kekahi mea e hewa ai au." '*He oi loa aku kou pilikia i keia manawa, mamuli o kou hana ana aku e like me f;au e i mai nei, aole oe i makemake e hana hewa, no ka mea o ke kauoha, he kauoha ia, aole loa he kanaka nana e pale ae ia kauoha, owau hookahi wale no. M "Auhea oe e kuu Emepera e maliu mai oe ia'u." Aole i pau pono aku ke kamailio ana a Rurika, ua pane e mai la ka Emepera iaia i ka i ana mai: "Uwoki! mai hoao oe e pakuikui olelo mai imua o'u, aole anei ua maopopo ia oe ka hana nui i waihoia aku nau e hana?" t4 Ae, ua maopopo no ia'u ia mea." "Alaila me ia maopopo no ia ee, hoao iho ]a no Dae oe e pale ae i ua hana la. a lilo iho la 110 oe i haku nana e kaana i ka pono ame ka hewa, e »hoomanawanui iho oe pela, no ka mea eia aku o Menikofa ke hele mai la. 0 keia kanaka hou a ka Emepera o ka hoopuka ana ae i kona inoa, oia no o Kenerala Alekanekero Menikola, kekahi o na kanaka mana nui iloko o ka oihana koa, a mana nui no hoi iloko o ka aina mamuli o ka nui o k6na waiwai. "I'ehea aku nei ke ano o kau huakai? Ua loaa «iku nei no anei ia oe ka paahao?" i ninau ae ai ka Emepera i ka wa i hoea mai ai o Kenerala Menikofa imua ona. u Ua hele aku nei au me na kanaka e huli i ka paahao ma na wa«hi apau i manaoia o kona mau wahi w r ale no ia e pakele ai, aole nae he loaa iki. a ke manao nei au, ua loaa aku iaia he mau kokua ma kekahi ano, pela oia i pakele ai ma ke ano maalahi loa." "Ua maoix)po loa anei ia oe, ua pakele io aku oia e euerala Menikofa?" "Aole he kanalua ana no ia mea, oiai ua hele maoli aku nei au e ike me kuu mau maka ponoi. w 1 kela'manawa i huli papu mai ai ka Emepera imua o Kauna > Rurika, aia hoi ke kuoo ke haiamu la malunr o kona helehelena, alaila hoopuka mai la oia i na huaolelo o ka ehaeha i ka pane ana mai: -E Fiodoa Rurika, ina au e lawe ana i ka mana iloko o ka poho o kuu llima, ua hiki loa ia'u ke pepehi aku ia oe a make i keia mauawa, aka no ka lawe ana ae nae ia oe, i kumu hoohalike na na kanaka e ae e nana mai ai he mea pono e kauia oe me ka inake i kulike ai me ka rula paa iloko o ka oihana koa. Ina paha o kau hewa hookahi wale no keia i «hana ai, ina no ua haawi aku au i manawa nou e kupale ai ma kou aoao, aka aole nae pela, be nui wale ae kekahi mau mea a'u i lohe ai nou e kipi ana i ka noho alii ame ke aupuni. **E ae mai i hookahi wahi huaolelo uwao imua ou e ka Euiepera, v wahi a Rurika o ka pane ana aku, aka aole hooloheia aku o ia leo uwalo, "Aole loa au i makemake e lo>he hou i kekahi mea mai ia oe mai, oiai ua maopopo ia'u kou hewa, a maluna wale no o na mea oiaio e kauia ai ka olelo hooholo 110 kou hihia," alaila huli 1 ae la oia ia Kenerala Menikofa a paue aku la: , "E lawe aku i keia kanaka a hoopaa maloko o ka halepaahao, a mai keia manawa aku, ke w-aiho aku nei au iaia «he pio nau, a hoea mai i ka la apopo, e lawe mai oe iaia no ke ki poka ia aku." "Ke lawe mai nei au i kau kauoha e kuu haku me ka hauoli, * wahi a Menikofa, a aia hoi maluna o kona helehelena e hoike mai ana oia i ka hauoli, aole hoi e like me ke ano o ka poe i ike aku i ka poino o kekahi, he mea la ihoi ia e komo pu ai ke kaumaha, aole nae pela ke ano i loaa i kela kanaka, me be mea la o kona lealea loa no ia o ka pilikia o ke kauna opio. Ua alakaiia aku la ka lio o Rurika e Menikofa, me ka hahai aku no o ke kauna opio mahope ma ke ano pio, a i ka nana aku i ka nui o na 'liikoa e kuku mai ana ma kela ame keia aoao, aia ke hekau la ke kaumaha maluna o lakou, no keia komo ajna aku o | Rurika iloko o ka pilikia. ■ He nui no na mea a lakou i makemake ai e kamailio iwaena o lakou iho. eia nae aole e hiki ia lakou ke hawanawana ae, a ohumuhumu ae paha ma kekahi ano. oiai ka Emepera e ku mai ana. No Kenerala Menikola, aole ona hoihoiia e na koa a pela pu me na 'liikoa, a ua komo no ka hoohuoi iloko o lakou, o keia ke kanaka hookahi nana e ahiahi nei a e iioike nei i na mea apan imua o ka Emepera a ua like loa no hoi oia me ke kiu ke nana aku i kona ano ame kana mau hana. Ua hoomaopopo pa lakou, o keia no ka mea hookahi nana e hoike ana i kekahi mau hana lehulehu imua o ka Emepera, c»iui no nae aole oia i ike me kona mau maka ponoi, o kona lohe wale mai no paha mai kekahi poe īnai. e kaa ana na ia fiei ka oioi ana imua o ko lakou haku. la hala ana aku o Rurika ma ke ano paahao, ua hoomaka ka hook&hakaha ana o na pualikoa, a i ka nana aku ia Nikola, me he mea la aole he loli ae o kona ano mai na manawa e ae ana e paikau ana i b& pualikoa oiai nae he hana nui ka i ikeia inamua iho o keia liookahakaha ana a na koa. MOKHNA 11. Iloko o kekahi o īia keena paa loa o ka halepaahao i hahaoia aku al o Rurika, me ka lawe ana mai o Menikofa i ke ki o kona keena a paa iaia no ka mea aole ona makemake e ike i ka pakele ana o kela kanaka mai ka halepaahao aku. Ua ike oia, he nui na hoaloha o Kanna Rnrika, a aole so e nele ana ka hoao mai o kekahi o lakou e hoopakeie i ka paahao, ina e loaa ana he manawa maikai ia lakou e hana ai pela, a o ke kaa ana L o ke ki iaia nei ke kumu e hiki ole ai i kekahi ke komo iloko o ke keena 4 hoopaaia ai o Rurika. No Rurika hoi, ua ike oia aole loa oia e pakele ana ma kekahi

ano. oiai nia kona kamaaīna i ke ano o ka Emepera, nia kana maa iu»*:i a{Kiu e haua ai. aole oia e hope aiia. k<v wal',- n*> ka hnoko nna aku me k.i wikani amo ka uah«>a. Ma k«*la anwina la. oiai o Rurika €• noho an;i uialoko o koua ke*>na paahao. u;t ku oia ika mebam* 4 ha. aka aia waW no nae kona noonoo nui ana no koua hopena e hiki mai ana. I ka hala ana aku o ka anwiua la a bookuK*«k«* 'nai l.i ka {«». *;a pii niiii ia ke anu. a pupue wale ihola uo o Hunka ma kekahi kihi 0 kona keena. aka aia mai la nae iloko o kana inau hoomanao ana no kona uiakuahine. kela makaahine e a o *aa iaia i na oieio ohiolu, na hana ku i ke aloha, a peia i loaa ai iaia ke kulana i nele ole ai ke alohaia mai e na mea apau. a iioko o keia manawa o kona piiikia me he mea la ke lohe la no oia i- ka leo hooano o oa ma* kuahine nei ona. | Ala pu mai la no kona hoomanao ana no kona makuakane i piha i ka oluolu ame ka waipahe, pela hoi me kona kaikuahine, kona hoa paam o kona mau la kamalii. a pela hoi me kona wahi j>okii kaikaina eia nae ua kii e mai ka make ia iakou apau loa. a koe hookahi wale iho la no keia. a he oi ae nae keia o ka pono i ko Burika manao. no ka mea aole lakou e noiio iloko o ke kanikau no kona make aku. Hala aku la na hora o ke ahiahi a ke uhi mai la ka meha anoano maiuna o ka honua. eia no o Kunka ke ala nei. a ke lohe nei i ka na nakeke mai o na iole ma kona mau «oao ao)e nae iakou i hoi>pilikia mai iaia. he hoekahi i>o ana pilikia imi e ike ia. o ia 110 ka hoea mai o kona hora e uiake ai. l*a hoolialaia e ia he manawa nui nia ka uwe ana aka iaia nae 1 hoomanao ae ai no kona ohana i «hala e aku ma o; ua uwiuwiki mai ia ka manaolana hauolf iloko ona no kona halawai pu aku me lakou Kani mai la ka uwaki o ka halepule ma kahi mamao aku mai ko ia nei halepaahao e noho nei. aole no he wahi makehiamoe.iloko 0 Rurika, aka iloko nae o kela manawa i kiei mai ai kekahi o na kiai, no ka makemake e ike ina paha eia uo ka paahao ke noho aku uei, a ike aku ia o Rurika. oia no kekahi o na kanaka i punahele ia Menikofa. ik E oluolu anei oe e lawe mai i mau meaai ua'u, oiai aole au 1 ai iki mai ka nmuawa o ko'u hoea-ana mai inaloko nei a hiki wale no i keia manawa?" wahi a Rurika o ka niuau ana aku i ke kiai. "Aole e hiki ke loaa aku kekahi mea ia oe i keia manawa, ina paha no kou hooiuanawanui a hiki i ke kakahiaka o ka la apopo, aole o'u kanalua iki no ka -hookoia aku o kau noi. M "Heaha auanei ka waiwai o ka waiho ana aku i ka ai a hiki i ka la apopo?'' aole no nae ia he mea e hooloheia mai ai kela noi aku a Rurika. a hoao aku la ke kiai e hele no kekahi wahi okoj\, ua pane hou aku la no o Rnrika. "E ku liou mai oe pela ? ua maopopo no anei ia oe ko'u manawa e ki pokaia mai ai?" '•Ma na mea i hoikeia mai ia'u ma ka lioi-a umi-kumamalua v> ka la apopo e «hookoia mai ai ka hoopa'i make īualuua ou. a ua olelo mai o Menikofa, e hoouna mai ana oia i ke kahunapule i ka la apopo mamua ae o kou mauawa e ki puia ai" Me kela mau olelo, ua nalo aku la ke kiai me ka maopopo ole aku ia Rurika kona wahi o ka hele ana. a no kona poioli, me koua maluhiluhi pu ua hoao iho la oia e hoomoeiuoe, aka ke hooiuanao la nae oia, me he mea la lie nakeke kana e lohe la, a pau honua wale ae la no koua makehiamoe. Ke hoolono la oia me ka maopopo ioa iaia, he nakeke kana o ka lohe ana. a no kona inanao he kanaka palia e lawe mai ana i mau meaai nana, nolaila ua noho ae la oia iluna o koua walii nioe. me ke kali aku o ka īke i ka mea e lianaia mai ana nona. Ua hele mai la kekahi mea a mawaho o ko ia nei keena, ua lohe akii la keia i ke ku ana iho, a hookomo mai la i ke ki iloko o ka laka, o kana nae e <liaohao la, aole he pupuahulu ke ano o ke ki ana mai, aka me ka malie loa e lolie olei'a ai ka nakeke, a i ka ha mama ana mai o ka puka, ua ike aku la o Rurika i ke ku niai o kekahi kanaka kiuo loihi, ana nae e hoomaopopo ole aku ai i kona helehelena i keia manawa. "Mai hoao oe e kamailio mai ia'u i kekahi mea!'' i hawauawana aku ai ke kanaka o ke komo aua aku ia Rurika, a ua lilo hoi ka leo o kela kanaka ana e lohe inai la i leo malihini ana o ka lohe mua ole ana, koe wale no kona ihoomaopopo aua aku, he leo kela e hoolana mai ana i kona manao. l T a ku koke mai la o Rurilca iluna, no ka mea ua makemake oia e nana pono mai i keia kauaka o ke komo aaa aku, a ia wa i poha aku ai ka malauialama o ka ipukukui makai mai ka malihini aku, akahi no oia a ike mai i kekahi kauaka loihi, a ma kona lole e koino ana, aole e lioohewahewaia koua kuiana, he kanaka oia o ke auo lopa. "Owai oe e keia kanaka a'u o ka ike inua ole ana i aa e hele mai iloko o keia keena paahao iloko o keia manawa o ka po?" i ninau mai ai o Rurika i ke kanaka e ku aku ana imua o kona alo. U owau keia o liana ka Lo-pa, ke kanaka e noho lawelawe aua malalo o Alekanekelo Menikofa." , "lua pela ua ike mua no au ia oe i kekahi manawa, iua o oe io ka mea e noho hana ana malalo o Menikofa." "Ae ? ua ike mau no oe ia'u i kela ame keia manawa." u Pela no ko'u niauao, aka aole nae au i ike wale no ia oe, ua lohe pu au i kau mau hana akamai ame kau mau hana koa. ma ka hana ana ina meakaua. Pehea ua pololei anei ia lohe a'u nou?" "Ua pololei kau mea o ka lohe ana aku la no'u," alaila waiho iho la o Ivaua i kana ipukukui ilalo o ka papqhele a wehe ae la i kekahi puolo mai kona poli ae, me ka hoomau hou ana mai i ke kamailio ana: "Xo ko*u akamai i ka hoohana ana i kekahi mau lako kaua ko'u kumu o ka makemakeia ana e Menikofa." "Alaila nana ānei oe i hoouna mai nei e hele mai imua o'u i keia po me kekahi meaai na'u?" wahi a Rurika o ka ninau ana mai, oiai o na meaai wale no kana mau mea e noonoo ana i kela iminawa, no kona pololi loa. 4< Aole au nana i hoonna mai nei, aka mamuli wale no o ko'u mauao ponoi. i halawai pu ai kaua i keia po e Kauna Rnrika. Ina Jie manao hoouna mai kekahi o Menikofa i kona mau kanaka e hele mai iniua ou, aole loa oia e haawi mai ia haua na'u e hooko. aka na kekahi no o kona mau kanaka i punahele iaia." "A pehea ka hoi oe i liele mai nei iloko nei. a heaha kena puolo au oka lawe ana mai nei? v i ninau koke mai ai o Rorika me kona ano kahaha no ka hana a keia kauaka o ka hoea ana aku. "Ae ? ke ninau mai nei oe i ka T u 4iana oka hoea ana mai la iinua ou a i hoike aku au ia oe. i hoea mai la s£īi if?»ko o keia po, iwaena hoi o-na pilikia ame na poino no ka hoojmkele ana ia <>e mai keia wahi ae. Ina paha i hoomaopoppo oe i ka mauao ona kanaka Ru kini apau, ina i ike oe i ka nui o ka lakou mau kamailio ana uou. ina aole oe e hoohewahewa uiai i ke ano o ka r u o ka hiki ana mai la imua ou. w Ua ikēia ka nai o kau mau hana koa, ua ume mai oe ika puuwai o na kanaka koa apau a hiki i fco lakou aloha ana ia oe, a e like me ke ano o ua kanaka i -hoopilikiaia. pela au i hele mai la e hoopakele ae ia oe mailoko aku o keia wahi j»aa. n "O oe anei o ke kanaka 10-pa ka mea nana au e hoopakele ae mai keia wahi aku? Ooe anei ka mea nana e kaili ae ia'u mai ka inake mai? Auhea ka hoi na kanaka koa. auhea ka poe i aloha ia'u, aole anei e hiki ia lakou ke hoike mai i ko lakou aloha oialo Imaoke ku ana mai imua a hoike i kekahi hana i kulike me ko la~ kou aloha oiaio ma o ke ku ana mai imaa a hoike i kekahi hana i kulike me ko lakou aloha?" i pane aku ai o Burika ma ke ano paku'ikn'i olelo. ' | (Aele I v*vu)