Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 37, 16 September 1910 — NUI NA HANA I HANAIA E KA PAPA KOMISINA. [ARTICLE]

NUI NA HANA I HANAIA E KA PAPA KOMISINA.

Ma ka anwina la Poalima akn nei 0 ka pale i hala i noho hon ai ka Papa Komi&ina Aina no ka hoopan pono ana 1 kekahi mau hana i hoopaneeia mai he mau hana i knpono loa e noonoo kokeia ,a ma ia halawai ana iie launaania wale no ka moana aohe mau ooloku i ikeia e iike aku me na manawa i hala, me he mea la ua poinā ioa ia mau mea i na 'hoa apau. Aohe mau kumuhana koikoi imua o ka papa i noonooia, o na hana liilii nae he lehulehu wale ka i hooholo loaia. Na ke Kakauolelo Brown i heluhelu e mai i ka hoike a ke Kuhina e pili ana i ka palapala noi a ka Ahahui Kwoek Hin e aeia aku e kuai kekahi apaua aina ekolu eka e nohoia nei e lakou ma Kula, Maui. Ua kakau pu mai ka Loio Kuhina i kekahi leka e olelo ana oiai aole i waiho mai kela ahahui i kekahi palapala me ka Puuku o ke Teritore, a ma ia ano ua hiki ole iaia Ue olelo ae e hiki ana paha ke haawiia aku ka pono no kela noi aole paha. O kekahi manao o ka Loio Kuhina oia na mea e pili ana i ka ninau kuapo i na aina aupuni. O ka ka Papa i makemake ai e ike ua hoakaka anei ke kanawai i na kaupalena palua ana a aole paha—e keakea ana i ke kuapo ana i kekahi aina aupuni i oi aku ma.mna o ke kanaha eka kona ili, a pela pu me kekahi aina aupuni i oi aku kona waiwaiio mamua o ka $5000. Ma ka hoakaka a ka Loio Kuhina Lindsay o kana pane kupono no kela ninau aia oia ma ka aoao e ae ana i kela noi. 0 ka aina e huliia ana e hooliloia aku aole ia e oi aku mamua o ke kaoaha eka a i ole oi ole aku paha ka waiwaiio |-mamua o ka $5000. I Ua hooholo ka Fapa*e ae aku i ka palapala noi a ka Bishop Estate e kuai i kekahi apana pa hale nona ka nui he 14,000 kapuai kuea ma Kaumakapili. E kuaiia ana kela apana ma ke kuai kudala akea a na ka Bishop Estate e ko-. ho ana ia apana. Ua apono ka Papa.i ka palapala.noi a T. H. Gibson no ka hoolimalima o kekahi aina ma Puumalu, e hoololi wale ana no i ka manawa o ka hoolimalima mai ka iwakalua-kumamakahi makahiki a i ka umi-kumamalima. Ku-e o Trent i kekahi. hoolimalima i oi aku mamua o ka elinia makahiki koe wale no na wahi e hoolilo nuiia ai na elala e ka mea hooliinalima mai. *Ua ae ka papa i ka hoolimalima laula o kela aina a Pohala, Ewa, no ka manawa he umi-kumamalima makahiki, uku hoolimalima haahaa he $225 no ka makahiki, a mamuli o ka hoakaka a Trent ua oki houia ka manawa o ka hoolimalima mai ka umi-kumamalima makahiki a i ka elima. He aina kela i emi iho malalo o ka umi eka kona iIL O Kikila Baraunu ka mea noi no Tong Wo "Wai. Ua noonoo pu ka Papa i kela apana pahale o ka University Club ma ke kihi 0 na alanui Miller ame Hokele. Ua ku-e houia keia noi e Trent, wahi ana aole ona makemake e hoolimalimaia aku kekahi apana aina iloko o ke kulanakauhale. Ua hoakakāia mai e ioemi ! mai i ka manawa i elima makahiki a mamuli o ka Andrade hoakaka aole e ae ana kela Club e hoolimalima no ka elima makahiki. Ma ka Campbell hoakaka hoi o ka mea wale no a kela Club 1 makemake ai o ke kaawale aku o kela halelio o £e aupuni e k*u nei naaluna o ua apana la, a ma kana olelo ua manao oia e hookaawale i kela halelio mai kela wahi aku a e hoomaemaeia ia apana. Mamuli o kela koakaka a Campbell ame ke noi a Andrade ua hoopau wale ka papa i ka noonoo ana ia noi. ' Ua hoole ka Papa i ke kuai ana i kela mau apana o Alai 3 ame Alai 4, ua oi loa ak» ka nui o ka ili o man aina no ke kuai aku malalo o ke keakea a kē kanawai j . Ua hoopau pu ka Papa i ka noonoo ana no ke kuai ako i kekahi apana aina ekolu aone kap» eka he aiaa l»a--hiko. he hapa o ka apana aiaa Mt«3ona kaki i koe e waiko !a ma Hana, 3Īani 0 ka mahiko o Kaeleku ka mea i; noi »ai i ua man eka ]a. O kekaki aoi iho a ua hui makiko la no ke kuapo aina ka 1 aponoia. .' - ■ Ua lioole ka Pap* i ka soeaoc> i ka palapala aoi mai # J. E Raymoßd mai no ke knapo a&a i kekaki Kamaole. Kula no ke kuma o kela aina 1 noiia mat ai ua oi !oa aku kona nui, fae mau kaokimi' «3t» kona ili TFa aeia ke 4 0. €. Akina ka koolimalima o kela mm eka he umikuasam»Mku fce aiaa kmn laiki lune kula ma Pololu, Hawmil* bo ka saasawn 1« elima mākaMki a sq ks uka feooijfaalima haahaa e $230 *o ka makahiki | Ua apoao pub ke »oi ao ka hoolim&' lima omi kumamalim makakiki o kela

mau eka he 307 zna Olauli 11. Kona He* ma, uku hoolknalima haahaa he $50 no ka makahiki. Koonooia ke noi a A. Lewis y Jr. no ke kuai ia aku o kekahi apana pahale ma ke awawa o Xuuanu f he $700 kana haawi no ka eka. He apana kela aia ilalo o ke awawa e moe ana mawaena o ka apana i onaia e MeCandless ame Lewis. ; Ua aponoia ke noi no ke kuapo mawaena o ka Bishop Estate ame ke Teritore no kela apana aina ma Heeh, Koolau, no ka pono alanui. Na ke kakauplelo i heluhelu ae i kekahi palapala noi mai a E. D. Tenney mai, ka peresidena o ka hui Wahiawa Water Co M e aeia aku e kuai ike koena o ke Grant 1126, nona ka nui he kana-ono-kumamalua eka no ka $500. He awawa kela aina a ua manao ka hui ua lilo ia aina iaia, aka nae i kekahi manawa i hala koke iho nei, akahi no a ikeia no ke aupuni no ia waii. Mahope 0 ka noonoo akaheleia ana o na hoakaka manao ua ikeia he pono wale no no ka auwai*ka mea i makemakeia o ia aina aohe i makemakeia ka aina holookoa. Kauohaia ke kakauolelo e hoike aku ia Mr. Tenney aole e hooholo ana ka Papa 1 kekahi mea a hiki i ka hoakaka poooia ana a kulike me ka manao o ke kanawai. Ua aponoia ka palapala noi a ka Ahahui K. of P. Hall, Ltd., o Hilo, e noi ana e aeia aku kekahi apana ma hai o ke alanui Alahaka o Hilo i kahua no ke kukulu ana i holo nui malaila. Ma ka olelo a Campbell o kela ame keia e makemake ana e v hoomaemae ae i ke kulana o Hilo he mea pono e haawiia aku kek&hi mea ana e makemake mai ai. Ku-eia ke noi a A. Beamer ame iwa-kalua-kumamawalu poe e ae mai Hilo mai no ke kuai ana i kekahi mau apana ma kekahi wahi eiwa mile ma Olaa no na hoomaha o ke kau wela, e Trent, oiai o ke kuai ana aku ia mau apana i mau apana noho he hoopau ana aku ia ia lakou mai na apana hookuonoono aku i kauia ma na papa. Ua hookoloia e hoolahaia kela palapala noi maloko o kekahi mau nupepa no ewalu pule. ' ke noi a ka Papa Hawaii 110 ke kuai ana i kekahi apana nona ka nui he 2420 kapuai ma ke alanui Papu. He umi keneka ka haawi a ka Papa no ke kapuai, he umi-kumamalima keneka ke emi iho malalo o ka ke aupuni i uku ai he mau makahiki i hala hope ae nei, oiai he hapaha dala ka ke aupuni i uku ai ia manawa. Maloko o ka leka a Mr. Kikeke i kakau ai i ke Komisina Aina, e hoakaka av\ i ke kui hihewa o ka Papa Hawaii ma ua hoolilo ana i kela wahi i ka Teritore ma ke kuai a mamuli o ia hana ana i lilo ai kekahi wahi ma kekahi aoao, o ke alanui ma ke alo. Ma ka hoakaka a Cam'pbell aole oia | i ike i ke kumu o ko ka Papa hookomo ana iaia iho iloko o ka pilikia a i mahope hoao e lapaau ia hemahema o | ha 'i malalo o kona lilo ponoi. O Trent ka mea nana i noi mai ~e aponoia aku kela noi a mamuli o ke kokuaia ana mai e Andrade, ua hooholo loaia. Ua aponoia ke noi a na hooilina o ka waiwai hooilina o Geo. M. Robertson no ke kuapo ana i kekahi apana aina iloko o ke awawa o Maulua, Hamakua, Hawaii ,me ka waihoia o ka hoolaha ana. Ua aponoia ke noi a ka Ekaleaia Moremona no kekahi apana aina i manaoia i kahua halepule ma Pukapu, Hawaii Hoopaneeia ka halaw&i a ka Papa a n6ko kou i ke ahiahi nei.