Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 39, 30 September 1910 — E KAUPAONA MA KE ANA ILIWAI. [ARTICLE]

E KAUPAONA MA KE ANA ILIWAI.

No ka pono * no ka pomaikai o na makaainana kobo ba!oka o keia Te- | *H«re, i lawe mai mi.lt® Kuokoa i ke ko'iko'i o km- hoikeike. mom mkn i nm .klhualiaa» m nm momo kalmiama Bepab«]ika ame Demokarata e like me ia i hoopukaia aku mi mm ke Kuokoa o ka la J6 ame 23 o keia mahioa, e kaawi mam hoi i manawa na keia ame keim makaainana koho baloka. e kaapaona ai Aomm iho, m hoopuka. mai i ka olelo hooholo zna km lm koho baioka e hoea mmi mam i ka la ewmiu o km mahina o Nuvemabm ae nei. E Uke no me ke mno mmu o na kahaahana apaa a na aoao kalaiaina o na Amkahiki i hala me nei, o im hoi ka imi ana 'o kela ame keia aoao kaiaiaina i lemhaa pam e ku ai ka hakoko kalaialna, pela ka aoao Bepubalika i kukuio mai JU i kmna kmhnmhmnm imna 0 ka lehulehu mahope iho o ka noho 'ana ae o kona mhmelele Teritore y a ma ka aoao Demokmratm hoi ; ua kokulu mmi oia i kanm kmhoahaea mm km aoao e paku'iku'i mai anm i ke m ka aoao Repnhalīkm, e hoikeike ana i nm wmhi nmwmiiwmU apmu iloko o W kahuahana EejpabaliksL B hoomanaoia nae, nm kukulu mkn km momo Bepubalika i kona kahoahana imua o ke akea malunm o ke kahum o km hoopono, ke kulana lawelawe oihana mme km holomna o like no me ke mno mau o ia momo mai kinohi mai. Ua hoojkmhuaia hoi me ka manaoio, nm hookaakamia ka maka o nm makaainana koho ltelokm e haawi mku i km lakou koho anm no km hooponopono aupuni maikai a holomum, e nelo o!e ai ka ike mai o kela ame keim mea koho ba!oka noonoo akem i km pono Imulm a ka aoao Bepubmlikm e iini aku nei no nm mea apau maioko o keim Teritore. i Ua hiki ole i kela ame keim makmainaum ke kanalum iho i ka oiaio o na «em m ke kahuahana a ka aoao Bepubalika e kuhikuhi nei me ka haaheo no {om hopenm i lomm mai mm o km hoopqpopono anpuni Federala ame Teritore la, <nm o keim moao la, e laa nm haawina dala nunui i loaa mai no keia Teritore i oi aku maluna o ka $15,000,000, ka hooholoia ana mai o ka hoololi Kanawai «Kumu e hoopau anm i nm nune e piii mnm i na mina aupuni no ka hookuonoono im, a pelm pu hoi me km hiki mnm ke hoopauia na pohihihi e pili mna i ka ninau mm'i lepera, km ninmu wmiona, km hoopae limahana, ke aupuni Kulanakaohale mme Kalana, na hana o ka lehuiehu dme kekmlu «>mau haaa e ae, ke kukuluia ana o kekmhi kulm kiekie o ka'l&e' mahiai, kajfaale hoahu buke atne> «m hmle e me no ka pono laula o na kanaka o keim Teritone. Mm kekmhi moao hoi i ku mai ai ka'atW Demokarata ine kona kahuahmnm i hookahuaia mm ke ano hoohoihoi riiakuahttnowai, e kalahea ana me ka manao hookamani me ka ike maopopo no, he hana paakiki ka hisi ana e hookoia na kuko palaualelo, e hoike ana i na mea oiaio ole; a e koi anm e haawiia mku nm mmhalo ana ia aoao i ka mea a ia Eepu&mlika i hana ai, a ma kekahi olelo aua ae hoi, he "maunu i loaa ka baloka o na kanaka.-*' Ua kukuluim mai ke kahuahanm m īa aoao maluna o kai manaoio, eia na makaainana koho ba)oka ke noho nei īloko HMlupoL'Q<'bei fti lakou ma ka nmiumi i wmhi • kohoim mku mi nm kanaka e ake nei e kau ae maluna o na oihana i makemakeia e puunaue* aku i na iwaena o ka poe i hoo-' ikmika pu ole me lakou, m mm ia ano, aole lom e inki i ka aoao \Demokarata ke huli aku ihope m kuhiknhi aku i kana mea i hanm ai me ka haaheo. Ua hammu loa ke kahuahana DemokaTata i ke kuhikuhi mna mai i kahi o ka holomua i loaa mai ia aoao mai, koe wale no ka imi ana ae ma ke ano epm e hoinoino mnm i nm mem a nm Bepubalikm e koi nei, no ke kam o na mahmlo ana mku im lakou. Heaha hou auanei ia hana a lakou e koi mai ai i wmhi e punihei aku ai na kanakat Ke ku nei na Bepubalika maluna o ke kmhua onipaa o ka holomua ame ka pomaikai, a ma ia ano e mau mku auanei Iro lakou noho mana ana iloko o na oihana no ka pooo laula o ka aina ame l(onm mma makaainana. . E ikeia no kekahi mau mea like ole maloko o na pauku o na kahuahana m keia mau aoao kalaiaina i kukulu ae nei imua o ka poe koho baloka. Ke kuhikuhi nei ke kahuaihana Bepubalika ihope i na makahiki he kanalima-ku-mmmaono o kona ku ana ma ke ano he aoao o ka holomua, oiai nae ua hoaoia «o ka aono Demokaratm e na kanaka o Amerikm e pani. ae ma ko lakou ma3tmlnm iloko o na makahiki elua wale no, a kaili hon ae mai ia lakou mai, no km mea ua manaoioia, ka noho hoomalu mnm m ka aoao Repubalika no kal j>ono mme ka holomua o ke anpuni mme konm mau makaaiuana. Ua ohikui wah? me no ha hoakmka ana maloko o kekahi o nm pauku o ke i hmhumhanm Demokaraea i wmhi e hookmnamho ai i a n& mea i feanaia o ia aoao, like me ka wmeim anm o S£r. Bryan i moiib'lperesidenaj]o ekolu kau a kiolm V pauia e nm kanmkm Amenka, iaia e hoolleaika ana mmiunm o na kahumhanm mmloh&ha, pela hoi ka pain«iu anm ae no ke kohoiaanmo ke Kiaaina Demokmrata o Maine no km lum o km mmnmwm iloko o kanakolu makahiki, oiai nae Mokuaina Demokmrmtm kela, pela me ka lmnmkilm anm -.o km momo mm Ari)»>nm, m no km Imnmkilm mnm pmbm hoi o km aoao Bepubalika ma Mexi.eo, i hunaiā iho mi im Mohuminm, oimi xme he Mokuaina Demokarat» ia. XA NINAU AXNA AUPUNI. Me km neepmpm ole mku i km hoikeike mna i nm pauku -maloko o kela ame keim kmhumhmnm m nm momo kmlmimina, ko lmwe mai nei mmkou i ka ninau minml mupuni e like me ia e koiia mmi nei e ua mmu kmhuahana la. Ua lilo km ninau minm mupnni i ninau nui m koikoi iloko nei o km aina, m no ia ninmu i kehm me mi ke kmhnmhmnm a km momo Demokmrmtm no km Imnmkilm o kanm mmu hooikmikm mnm mmlunm o ke kmnmwmi minm m km momo Bepubalikm o km onou ana mkn iloko o km Ahmolelo Lmhui, me km hmkoko mnm mmlunm o nm hoololi m im momo * koi nei nmav i hmnm m hiki 1 km welnweln liilii mnm o ko kmnmWmi m ks B«pubmlika t me ke kuhikuhi mnm me i nm hoololi ehm mmloko o ua bila lm ī hooholoim t km Ahmolelo Lmhui ma ke mno nm km momo Demokmrmtm i hooikmika im mau hoololi. Mm keim wmhi o ko kmhnmhmnm Demokmrmtm i mmkemmke mi ke Kuokoa e hoakmkm mkn i wahi e hoopmuia mi km pohihihi o nm mmkmminmnm o keim Teritore i ole mi hoi e alakmi hewmim mmhinli o keia mau olelo hmanui & painuu o ke kohu ok. Um hOomakm mml km moao Deaokmrmtm e pahele 1 km noonoo o na makaainmnm koho hmlokm he elum mmkmkiki i kmlm ae nei, ma o km hoommkmnkmnia mnm e L, Me€mndlm he kmnmwmi minm e hoohmlikelike mnm me ko Pilipine, o || im hoi e hmmwi wmle mnm i nm minm mnpumi i nm kanakm no km hookuonooao I anm» m i ke.kmu Ahmolelo i hmlm, um me nm Bepubmiikm i km lakou I kmnmwmi m mponoim e km hmpmnni o mm Demokmrmtm, mkm mmmuii nm« o I! km hookikinaim mnm mkn o kekmhi Demokmntm mm im kmu, i heokomo me ai if olm i ke kanmwmi minm m McCmn4le«9» m nokeim mku i km mkmmkm « konm pomi r poaoi, m hiki 1 km nonoi okom mnm me o km mem nmna i wmiho mmi i ua bihi īm e hnikmlm mka iaia, no km mem mole oim i ike mum i sm me» I kmkmuia ma-oko mmm. 9 wmiho mnm mha. Ua hookhala a? kelm bi!m mm ia hope asmi ke mao ie hilm nm ka aoma J>efaokm7*īm; m sam km mmnmwm I noko mmi ai ka Ahmolelo Knikmwa, nm homo 'ho» o MeCm»dless e hookomo i um lalm la, ska no km lomm ole he aem nmea e p»sho mkm Imnm o km Ahmolelo, 1 frkoa mk« ai oia i Wmkinekonm. m i mkn mm km limm o Luammmkmmiamnm CfcauJler. mamuli m o ke moi a jl lm> m o nm hllm mim im ke wmiho la ileko o konm pahe knpap» *k ma< I feko o ka Ahmoklo Lahul, so kst mea wa liuli mas o €haadler a kmkeo i km biij* | Sepebalikm, I hookoaimm mka e km Bkl« Lmhai Kalanimnaole ,a o ke kmamw&i i -7*l®* m I hookeM» ao aei* m u'D«ttokantta e kmpa mai aei I mm o km iakon k, nm U&m i hooikmmm m hiki i,km aaa. I *fMti o kelm kmnmwmi. v I !fp; ' IKA ?m?AU HOOPA£ I3M&HANA. " IPI m o ka nl«ma mism m •!***, »*** -ki «epahmiika |lfjiiritis6 o ko»a .'kahaahaaa i km Binmn kekmhl h»i o;.*m almma i k* olm. o kf km miaa m*»« aa «akmaimmaau keim tetkxika k» ninm» &>ssmfcaa», km aiā«m a Ite kmhumhmna e koi nei no km Imnakilm o kona keiii km*. a * fcs m lfe koHla o L M«CiB4tm- i Elele Lakai i Wmklaekoaai HRl|&9 hos e e I nm k«iki me» il©ko o' »m, .h»m»*e ® >«. k.ik» mmm* ml i ki *i»an- hoopa*-.limhi»% o ka koho : &loka, -kapaa-'ae la. i 'ke'" kaUa*'- a *

km misa mmiauli o ta nisatt. m niai im i km »aī-|«Tenm oie mai o s» tinsa* | kana isoko aei o km mlna e koha a; |e kikoo fej>a mnm mka i mam limakmnm j i keia ®mnmwm. * I Um hoohmmmu mku se k%hamhas& & na Demokmrmtm no ke kul&nm k3femumj o km m.inm mmmuii- © km oiīamnm hoopae iim*femaa la. me km mmnao o ke ! mnm me im ninau iluna i keim mmemwa. he ssem im 10 nm kmnmkm .Haw&ii e pauihei aka mi i ko lakoa aoao mme ks lakoa rcsta moko. oiai aae o ka mem eimio. no km pulmpu mna mkn no im i km fn>e koho bm2okm papm'u o km nooaoo r oimi na kmmamm man km peka no na kaeaka Piiipino. ma Poko Biko aaoe na wahi mpan i kulemnmia e Amer:ka e komo atmi iloko aei o Hmwmii mm ke mno he mmu limmhmnm. Ua hoaoim nm limahmna Klipiao, na Foko Biko ame nm Bakini. «■m ikeim ko Imkou kupono ole e iile i mau limahmna nO na mahiko. km oihanm hoowmiwai ano nni iloko nei o k& aiaa. ua iilo pa hoi i poe mmikmi qle e noho pu me nm knpm o Hmwmii nei. m mm im ano, i ku mai mi km momo Bepubmlika iluna me km mmnmo mmkee, e mmu mku ke ka mnm <? keim oihanm hoowaiwmi iloko o km minm. ma o ka imi hou mnm aku i kekaki mno iimmhmom e iike me nm Pukiki a poe eae paha, asq ka booboiboī anm fa hanm i hooholoia ai kaaawai atm ke kmu Ahmolelo i halm e hookmwale mom i hmawina dala mmiloko mai o nm lomm auhmu mmkmkiki. Ke olelo nei na Demokarata. « kailiia mku ana am hana mmi na kanaka Hawaii akn mamuli o ke komo nui ana mai o nm limahmnm iloko nei o ka minm. a no km oiaio a hooponipuni o ia mau kumu* e lawe ma. i sa hana m na km-J naka e laweiawe nei ma nm uwmpo aiue na oihana e me iloko nei o km ainm % kaanm pono. Ina mm ka olelo mnm me, e hoopauim ka oihana mahiko i keia ma« nawa mamuli o ka lawa ole i na kaaaka no ka hoomau anm aku ia oihana. e man ana anei ka hana o na kanaka ma na uwapo, maloko o na hale kukaa, ma na oihana nunui e ae o ka aina nei, ke hoole aku aei ke Kuokoa, aole, a no ka mem o km mahiko, ka mea nana e lawe mai jtei i nm mokuahi nunui na lakou e hoolako nei i na kanaka Hawaii i ka hana. o ka oihana mahiko. ka mea nana e hoeueu liei i na oiiiana kaiepa e kauoha akn i na mokuaM o halihaii mai i na ukana, a na poola e hana nei ma na uwapo, a kekahi heluna o na kanaka Hawaii e noho hana nei me na hui kaa, na halekumi. a ma ka hoike pokole ana ae, o ka mahiko ka mea nana e hoohihimanu nei i na oihana lehalehu e holomua nei kekahi heluna nui o na makuainana ma ka lakou mau hana. a pela pu hoi ke aupuni e ku nei, a e ikeia mai nei e ko ke ao holookoa ma ke ano he aupuni holomua o Hawaii. * KA NINAU MA'I LEPEEA. Malnna hoi o ka ninau ma'i lepera, ka ninau a na Demokarata e koi nei ma kona kahuahana no ka hamwiia ana aku o na mahalo kiekie ana ia ana o ka hookuuia ana mai o kekahi heluna nui o na mm'i mai Molokai mai, ma o ka olelo hooholo la a Senatoa Frank i make aku nei, ke kuhikuhi aku nei ke Kuokoa i ka poe koho baloka, e nana i ke Kmnawai 81 o. ke kau Ahaolelo o ka makahiki 1909, a e ike auanei lakou, o ka hookuuia ana o na ma 'i lepera mai Molokai mai, mamnli no ia o kela kanawai, aole ma kekahi ano e ae; a penei ka heluhelu ana o ka pauku o ke kanawai e kaawi anm i ka mana i ka Papa Ola e hookuu aku i ka poe i ikeia aole he ipa'i maluna o lakou mai ke Kahua ae o Molokai: Kanawai 8L Pauku 7. Hookuu ana. O kekahi raea i hoopaaia ma ke ano ma f i lepera ina paha maloko oka halema'i .a ma ke kahuama'i paha, e hookuuia no oia i ka manawa o ka papa e ike' ai ma kekahi ano, aole oia he niea ma'i lepera. Mamuli o ke noi a kekahi kanaka ma kekahi manawa aole e emi ibo malalo o hookahi makahiki mahope iho o kekahi nana muaia ana, e j nana houia no oia e na kauka i 'laikiniia ekolu, ē kohoia ma ke ano i hoakakaia | ma ka Pauku 4 o keia kanawai. O ka olelo hooholo a ka hapanui o na kauka na lakou i nana, aole oia he lepera ka mea e Ipaa a» imia ke kuleana no kona hookuuia. Penei hoi ka olelo hooholo i hookomoia e Sienatoa Haryey. Olelo Hooholo: Oiai aia he heluna o na kanaka ma ke Kahuama'i Lepera ma Kalawao ame Kalaupapa, Molokai, i loaa na ano maopopo loa e hoike mai ana ua kaawale loa mai ka ma 'i lepera aku, i hookaawaleia aku onalaila no j ka manawa i oi aku mamua o 10 makahiki, a ua emi mai no 'hoi a .i | hoike ole mai i kekahi mau hoailona a mau hiona no ka hoomahuahuaia ae ma ko lakou kulana, popilikia a oi aku paha o ke ino. . NOLAILA E HOOHOLOIA, ma keia ke noiia aku nei ka iPapa Ola e hoihoi mai ke Kahuama'i Lepera mai a i ke Kahua Hoao ma Kalihi, i ka poe apau i loaa na helehelena maopepo o'ke kaawale loa ana mai ka ma'i' lepera mai, lio'ka nana houia aku, ka lapaau ana, a e hookuuia aku malalo oka ae waha a ano e .ae paha. ' Ua hookomoia keia olelo hoohplo ma ka la 6 o Aperila, aka ma ka la 9 no o ia mahina hookahi i waiho mai ai ke komite i kana hoike e hoololi ana i keia mau huaolelo: f< Na kanaka ap«i i loaa na helehelena maopopo oke kaawale loa anagnai ka ma'i lepera ,a e| hookomo ana ma ia wahi i. kai inoa o kekahi mau kanaka ehiku no lakou na inoa o Kaiele Kaua, Pinehaka Kalepa, lona Kaimu, Chas. Wainui, Kaapuni ame J. K. Alapai. | No ke kanawai a ke Komite Ola o ka hale, na hookomoia aku ia mamua| ae o ka manawa o ka olelo hooholo a Harvey, o ia hoi ma ka la 19 o Feberuari, a hooholoia e na Hale Kaukanawai a ma ka la.2§ o Malaki, mamua ae o ka manawa a Harvey o ka hpokomo ana ae ijkana olelo hooholo, a i kaokoa loa mai ka mea a na Demokarata e koi mai nei, me ka pulapu imua o ka poe koho baloka, e haawi aku i na baloka no ka lakou mau moho. | Ua koi Wale aku no ka olelo hooholo a Prank Haryey no ka nanaia ame ka hookuuia o na kanaka ehiku e hoihoiia ae ana mai ke kahuama'ii ae o Molokai a i Kalihi, oiai nae, o ka hookuuia ana mai o kekahi heluna nui o na ma 'i lepera, aole ia ma o ka hooko ana i ka manao ame ka makemakei o ka olelo liooholo a na Demokarata e painuu nei, aka mamuli no ia o ke kanawai maoli i hookomoia a i hooholoia e ka Ahaolelo, e haawi ana i ka mana kaokom i ka Papa Ola e nana aku a e hookuu aku i ka poe i ike oleia kekahi hiohiona o ka ma'i lepera maluna o lakou. j KA NINAU WAIONA. i Mahina hoi o ka niuau waiona, ua hoike ae ke kahuahana a ka aoao Bepuhalika i'ka makee ana o ka aoao e hana aku i ka mem pololei, ma o ke kala> | hea mkea mna ae, e hoomauia aku ke kmnawai waiona e ku nei i keia inanawa, me ka hoololi ole ma kekahi ano, oiai hoi ke kahuahaia Demokarata, e pahele hou mku mna 1 km poe koho haloka, i wmhi e loam mai ml nm baloka o na makmainmnm, ma ke ano, e waiho houia ka ninau waioaa no ka makemakeia e hoololi a hoololi oje paha ma kekahi 20ho baloka ana a km lehulehu. > Ua kuhikuhi lalau hou ae na Demokaratm, no ka hookomoia ana aku oka olelo hooholo hui maloko o ka Ahaolelo Lmhui e ko lakou aoao i loma mai mi ke koho hmloka kuikmwm anm m na makaainana o keim Teritore mmlunm o km ninmu waiona, a like me ia i hala aku aei iloko o ka mahina o lulai, oiai nae um hunmia iho lm ka mem oimio mmoli, mmmuli uo ia o ka hooikaikm paumho ole mna m ka Elele Kalanianaole ame ke komo kokua ana aku m kekmhi poe iaia. Mm >m kahumhana a elnm i kukuluim aku imua o ka lehulehu, e hoike an> kekmhi inm mem oimio a pololei wmle oial hoi kekahi e mlo ana me km holopee aha i wahi e loaa mai ai ka halokm o na makaamanm, m ke wmiho aku nei ke Kuokoa i ke kaupaona ana i na kahuahaaa a elua iinoa o ka lehulehu o ns makmaiuaoa koho haloka; aka nae i kē£ke ĪKuokom manao mole he mau knmn knpono e hiki ole ai ke haawiia na apōno aea i ke kahuahaea Kepubalika, e nele ole ai ke kakoo ana ame ke koho mna aku i »a n»ko a im aoao i keia kau.