Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 39, 30 September 1910 — HE MOOLELO NO IVANA KA LO-PA A I OLE Ka Hoopakele Iloko o ka Aahu Huna Hoonalonalo. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO IVANA KA LO-PA A I OLE Ka Hoopakele Iloko o ka Aahu Huna Hoonalonalo.

' MOKUNA IV. 'O: be kalana pakalaki maoli ka keia r aole o'o makeinake e loaa mai an i keia poe makai a poe koa paha, a e kania mai ka make maluna o*n me be mea hana karflima la. Aole au i hopo ia mea be make, nolaila e ku aku aaa no ao a paio no ko'o pono, a ina e make ana aa iloko o ia pa|o aoa, he make hanohano ia mamna o ke ki wnleia mai i ka pu e na koa o ke aupuni" wahi a Rurika me ka leo haalulu. •'AoIe no au e hookuu wale aka ana ia oe e hopuia mai e kela poe me he kanaka haoa karaima Ia t aole loa. la'u i lawe mai ai ia oe mai ke alo mai o ka Emepera, aole au i lawe mai me ka manao e waiho iho au ia oe i keia wahi, aka e ku aku asa au me oe imua o ka make ame ke ola. f, Ua hoouna aku nei au i ka moku o kakou no kekahi wahi, a iua e hiki ana ia kana ke hele akn mauka nei o ka aina a hiki i kona loaa ana ma kela wahi, alaila na'u e lawe aku ia oe i kahi e loaa ole mai ai i na kanaka o ka Emepera i ka huliia. Ke manao nei au, he hookahi wale no a kaua hana pono e haL'a aku ai iloko 0 keia manawa o ka pilikia o ia no ko kaua komo ana i mau lole hoano*e, a haalele iho i keia wahi mamua o ka hoea ana inai o na koa ame na makai no ka huli ana i keia hale." "Aole'au e koi wale aku ana ia oe e kuu hoaloha e mauna mai 1 kou ola no ko'u pono, aka ke haawi aku nei nae au i ka'u mau ~&qbnjaikai ana no kou ae ana mai e kokua ia'u. Ina no paha o oe ka i komo iloko o ka pilikia, a owau ka i hele pu mai me oe, no e nele ana ko'u haawi ana aku i ka'u mau kokua ana no kou pono." ,4 l*a <haawi aku au i ko*u ae/a i ka ? u hoohiki imua o Ivana e i? « i kokua ia oe ma na mea apau e hiki ana ia'u ke hana, nolaila e hooko ana au i ka'u hoohiki. Ua pau ka kaua mau kamailio ana i keia manawa. a e iho ae kaua ilalo o ka halekuai o ko kaua makamaka, a ilaila e loaa ai ko kaua mau lole hoano-e, a ke kaa ka hoi kaua mawaho o kela halekuai, aole o'u kanalua no ka hiki ana ia kaua ke pulapu aku i na kanaka o ke aupuni." Ia hooki ana iho no o ke kamailio ana aku a ke kapena ia Ru* rika, o kona oili aku la no ia iwaho, a ukali aku la no hoi o Rurika | mahope ona. O ko laua nei iho aku la ia a hiki i ka hale olaio, | a e nana ana no laua i mau lole kupono no laua, ua komo mai la t ko laua kamaaina. a olelo mai la me ka hele a pihoihoi loa i ka pane ana mai: "E wiki olua! e wiki olua! E manao ana paha au he pono la keia malihini au o ka lawe ana mai ia nei i ka po nei, eia ka he pio' oja na ke kanawai, nolaila aole a olua hoololohi hou ana iho. eia' aku na koa ame na makai ke hele mai la no ka huli ana ia loko o kuu hale nei." • j 1 ke kamaaina e kamailio mai la īa laua nei no ko laua kulanal pilikia, aole o laua nei lioolohe aku iaia. aka ke komo awiwi lai laua i ko laua mau lole, a hopu aku la i kekahi mau ie nunui, o ko laua oili aku la no ia iwaho, aia ka pono o ke kaawale e aku mai kela hale aku mamua o ke komo aua mai o na kanaka o ke aupuni. Ia hoea ana aku o Rurika ma iwaho o ke alanui ua -huli aku la ]H#Kapena ma kekahi aoao o ke alanui, a iaia i ike aku ai i na koa, ua pane mai la oia i na olelo hoolana i kona hoa. "Aohe no hoi he wa a loaa mai nei kaua i na koa, ke ike la anei oe i kela poe maluna o na lio e holo nuii la no ka hale o kela elemakiile a kaiui i o ka haalele ana aku nei? Heaha auanei he pakele maoli no ko kaua, aohe wa a paa i ka hopuia e kela poe, aka pehea nae oe e Rurika, aole anei ou hOpohopo mai?" Oiai ke kapena e noke mai ana i ke kamailio ia Rurika, aole no he hoolohe aku o ka opio, aka ke awiwi loa la kana hele ana me ka auamo no i kana ie maluna o kona kua, aka iaia nae i leha iki aku ai ma kekahi aoao o ke alanui, ua ike aku la oia i kekahi o na "liikoa o ka Emepera e hookokoke mai ana ia laua nei, nolaila ua huki iho la oia i konā papale a kokoke e nalowale kona helelielena. i ole ai e ike*waleia mai, ua maka'u loa oia, no ka me» ina e ike mai ana kela 'liikoa iaia e paa mai ana oia i ka hopuia. * k Aole o'u pihoihoi loa, heaha auanei ka waiwai e hooj>au ai i na manaolana, oiai t>ia no ka pono nui ma ko kakou aoao," wahi a Rurika no ka hoolana ana aku no i ka manao o kona hoaloha, "0, ka pono hoi paha ia, oiai aole o'u manao, e loaa ana ka hoohuoi i kela mau koa no kaua, aka eia aku nae ua poe koa nei ke holo mai la no ka nana ana ia kaua. E kulou i kou poo ilalo, a f e hookaumaha i ko ie, me ka hele malie ana, malia ma na hana inaalea, e hiki ai la kaualee pulapu aku i kela poe koa. ,? MOKUNA V. ■■ i ■ H He hookahi wale no mea nui iloko o ko Rurika manao a laua, e hele nei, o ia no kona pakele mai ka paa i ka hopuia mai e kela! poe koa, nolaiia me kona nana ole ae i kona hele a aluhee, ke kuo % e uu\lie lu no oia me ke kali ana i ka mea e hanaia mai ana no laua. Lia hele ana mai o na koa a kokoke loa !a laua ke lelele waie! l a W 0&& a hiki i kona i okoa ana aku i kona kokoolua: "'E kaoa ma kela aoao o ke alanui, ua hele mai la ka hoi au a no ka paa mai i ka hopuia. Ke ike nei au he hookahi mea iwaeua o kela poe koa i hoomaopopo mua i ko'u ano, a ina oia e ike mai ana ia'u, o ka pau loa no ia o ko kaua mau manaolana.'' ut Aote a kaua hooioii ana i ko kaua aiahele, mahope auanei lakou hoohuoi mai ia kaua, aka pela aku no kaua e hele malie ai. Ina no ko lakou ku mai e kamaiiio ia kaua, alaila owau o kaua ka mea nana e pane aku, a hoomau no oe i ka hele ana me ko maka.aia loa nae i ka lawe ana mai i ko papale a kokoke e nalo ai ko mau maka."1 keia manawa nae, £ia na koa mahope pono o laua, a ia wa i uee ae ai laua ma kekahi aoao o ke alanui, i hiki ai i keia poe koa ke kaalo ae me l;a hoopllikia oleia, a o ka pau loa aku ao hoi !a o ua koa i ka haia mamua o laua nei ua huli uiai la ke 'liikoa I Ikamaaina ia Rurika ihope a ninau mai la: *E ku iho hoi, olua e keia mau kauaka, ua ike no nae paha olua i kekalii poe koa o ka hoea ana mal nei »o keia kulanakauhaler - u Ae, he poe koa ka maua o ka ike ana aku nei» aka ua komo aku nei nae iloko o ka hale o kekahi kanaka elemakule ma kela aoao o ke aiauui, a i ka uiaua nana aku. me he mea ia he haua nui ka iakou, i ka heie a pupuahulu ka lakou hele ana. Heaha keia hana nui a oukou?" * 4 "Aoie no hananui aka nae malia paha e hiki ana ia olua ke kokua mai $ ke ano o ka makou mea o ka hoea ana mai nei i keia wahi." a noke mai la ua -liikoa ueī i ka hoakaka i ko Rurika ano, a ninau mai la i ks kapena ina paha ua ike oia i kekahi kaoaka i kuiike koua ano me kana e kamaillo mai aua. "Aole a maua ka&aka o ka ike ana i kaiike kona aao me kena hoakaka mai nel» uo ka mea o ko maua koiuo koke ana mai qo ia i kei§ kakahiaka, ak| ke manaohiua uei uae au, ina eia

nialoko nei o keia wahi kela kanaka o ka maiiaka ana mai gole e aeie ana kona j*aa aku ia oukoa i ka hopoia. a o ko'u makema&e Hiaoli no ia e |»aa na kaoaka hookano a hookiekie e iike rae kela aa e i iaai nei." wahi o ka pane a ke kaj>eiia. uiv he mea la o kona manaoio maoli uo o ka paa koke mai o ke kanaka e haliia nei i ka hopoia. lloko o keia manawa a ke kapena e kamailio pa ana me ke liikoa, eiii no o Rurika ke ko nei aka ke kupon ia nae oia ilalo, me ke kau no o kana ie, ilnna o kona poohiwi a ke houwik\ iki akn la kana nana ana i na koa. me kona manao loa e ikeia mai ana !a oia iioko o kona aahu hana, eia nae aoie oia i hoohnoiia mai, no-1 laila i na koa o ka hala ana mai no kahi o keia kanaka elemakale a | ke kapena o ke kuhikuhi ana aku, aia iiaila kekahi poe koa o lakoo, nd hoomau mai la no iaua nei i ka hele aua, uia ka pono o ke kaa i wale mai kahi mai o ka pilikia. I hakalia no a hoea iaua nei ma kekahi alanui ololi. na awiwi aku la ka iaua heie ana. aia ka pono o ka mamao aku mai kahi puuiuuiu ona kauhale. Ke halawai la no iaua nei me kekahi poe heie o ke alanui, aole nae he ioaa hou o na koa ia iaua. a akahi no a hoomamaia ko iaua manao, aole he poe koa e hahai mai ana mahope o laua. Me ia no ko iaua nei hoomaa ana i ka hele a i ka haia ana o ka hapalua hora. ua kaawale ioa 3aua mai ke taona mai a manao ae ia ka palekana. no ka mea aia iaaa ma ke aianui akea e kamoe ana i ke komohana. ' "Eia kaua ma kahi e hiki ai ia'u ke hooia aku imua ou e kuu! hoaloha, uaipkoke kaua e oili aku mawaho o na paiena o ka piii- j kia, no ka-4ffa eia mamua o kaua he umi miie a kaua e hele aku ai a hoea i kahi o ka moku a'u o ka hoouna ana aku ma ka po nei. a ke hoea ka hoi kaua iiaiia T o ka pan no ia o ko kaua hopohopo aua, na ia poe koa no ia e hoaa heie ae, ,? i hoolana mai ai ke kapena ia Rurika. "E kiola hoi ha kaua i keia mau ie ilalo, akahi ke kaumaha okoa. ua hele au a paupauaho maoli. Ina e lele ana keia mau u-, kana kaumaha a kaua, alaila e hiki ana ia kaua ke hoio ma kekahi mau wahi a liele maiie no hoi ma kekahi wahi. a hiki i ka hot»a ana, aku i ka moku, me ka piiikia oie." | "He manao maikai kena ou e Kunka. aka e hoomanawanui iki: nae kaua peia a hoea aku i keia kahawai. alaila kiola kaua iioko oka wai. Aoie he hana maikai ke kiola wale ana i keia mau ie, ma ke aianui nei, o hoea mai aoanei keia poe koa, a ike i keia mau ie i ka waiho aku, o ko lakou manao loa mai no ia o kekahi o kaua ka paahao mahuka a lakou e huli nei." ! Ua hoomanawanui mai la ko laua hele ana me na ie a laua a hoea i ke kahawai, ua hahao iho la i na poliaku iloko, no ke hoo-1 pihoio ana ī ua mau ie la, alaila hoomau aku ia i ka heie ana no mua me ka ioaa oie o kekahi ukana kauinaha a laua e puauu ai. | O ko laua nei nanea ia i ka heie a hiki i ka hala ana o na miiej eiima, a ma kekahi wahi o ke alanui e pii ana iluua o ka puu, ua inanao iho la laua e hoomalia liiiii, aka ia wa laua i lohe aku ai ij ke pohapoha mai o na kapuai o ka lio o na koa, a ia kiei ana aku | a laua ua ike aku la laua he heiuna o na koa e hoio mai ana, eia j nae'aia no lakou ma kahi mamao loa mai ia laua nei aku. "Me he mea la eia kela poe koa mahope o kaua e hookolo mai nei," wahi a Rurika o ka pane ana aku i kona kokoolua. "Ina no kaua ka manao nui o ka lakou huakai e kuu]>au mai nei i ka holo o ko lakou mau iio, alaila ua iioohuoiia mai nei kaua e lakou, a lie hookalii waie no o kaua pOno, o ia. ka imi ana aku i kahi no kaua e pee ai," i pane aku ai ke kapeua nie ka maopopo pono ole iaia o ka laua mea e liana aku ai iloko o kela nianawa o ke kupilikii. O ke alanui ma ia wahi mai no na mile eono, aia ke moe la ma kahi o na naheleliele pokopoko, e hiki ole ai ke nalo ilio, iua no ko laua manao e i>ee, koe wale no ke komo ana iloko o kekahi hale wili palaoa e ku kokoke mai ana ma kahi.a laua e ku nei. Ua liooholo iho la laua i ko laua manao e holo a 'pee iioko o kela hale wili palaoa, ua haalele aku la laua i ke alauui, a kainoe aku la ko laua alahele no kahi o ka puuhonua a laua e ike aku itei. Ua hele no hoi laua a komo iloko o kela hale wili, ike aku la ke kapena i ka oili ana mai o na koa ma kahi a laua o ka ike ana aku ia lakou i ka holo mai, nolaila ua komo mai la ka maka-u aiue ka hopohopo pehea ana la ko laua pouo. 0 ka maka'u hoi no ka loaa pono mai i kela poe koa. a o ka m'akee hoi no ko laua lanakila, nolaila aohe he hooponopono aku i koe, o ke komo poo wale aku no iloko o kela haiewili, a poholo ana laua nei, me ka liele a nui ka hanu. Ua ku a puiwa maoli ka ona nona ka halewili i ka ike aua mai 1 keia mau kanaka o ke komo ana aku a aole he maopopo iaia o kana mea e hana mai ai, a o ia ka ke kapena o ka pane ana aku iaia: "Ina i minamina oe i kou ola ame kou okana, aiaiia ke kauoha aku uei au ia oe, mai hoao oe e hoike i ko maua komo ana mai nei maloko o keia wahi, a mai hoao mai hoi e ku-e i ka maua mau mea e hana aku ai." Me ke kakali oie aku o ke kapena o ka paneia mai o kana mea e kamailio aku nei, ua lele aku ia oia a paa ka puka, ua pani mai in me ke ki ana maWko aku, a pela uo hoi o Rurika i pani.mai ai i kekahi puka, a noho iho la iakou iioko, me ke kaii aku o ka hoea mai o kekahi hopena. ; Malloko o kekahi keena oua halewili la, i ioaa akn ai ike kapena ka wahine a ka ona nona ka halewili palaoa me ka laua keiki. a noke aku la i ka hoomalimali, me ke kauoha pu ana aku e noho maiie ioa laua, aole e walaau iki o make auanei iaua ame kana kane pu. Ua huli hoi mai la ke kapena a ioaa o Rurika a ia wa i hiki mai ai na koa, a noke mai la i ke kikee i ka puka, me ke koi ana mai e -weheia aku ka puka i hiki ai ia lakou ke komo niai iloko. Aole nae he weheia akn o ka puka e Hke me ke noi a keia poe koa, noiaila ua hoakoakoa mai la o Rurika ina i ke kane, kana wahine ame ka iaua keiki maloko o kekahi l umu a kauoha aku la e noho malie loii lukotl. no ka mea o ko lakou kn-e ana mai i ka iaua kauoha v e ki kokeia aku ana laua i ka pu. 1 ka paa ana aku o kela poe maioko o ka rumL ua pii aku la lana nei no ka haie oluna, he wahi kiekie keia e hiki ai ke ikē mai i ka poe owaho, aia hoi i kela manawa. hookahi. ke noke aku la no na koa i ke kikeke i ka puka, no ka weheia mai, aoie nae he hooko ia akn o ka lakou noi. Ua kiei aku la ke kapena mai ka puka aniani mai, a ike mai la i na koa. a o ia kana o ka ninau ana mai: ka oukou e keia poe koa e noke nei i ka wawahi i keia haie?" u Ke makemake nei makou e ike. eia la ihea kela mau kanaka 0 ka loaa ana ia makou i keia kakahiaka me na ie? •Ta manaoio makou, aoie kela he mau kanaka iawai'a, aka he hookahi o iaun. oia no o Kauna Rnrika, ka paahao o ka mahuka ana mai ka halepaahao mai. a o ka hia oia no ke kapena o kela moku nana i hoomahuka mai iaia/* wahi o ka pane a ke ? iiikoa nana e alakal ana i kekahi mao koa eiima. w A«we! o kela no ke kanaka o ka loaa ana mai ia kakou i keia kakahiaka. a me he mai la eia no kona kokoolua me ia maloko o keia haie, ?? wahi a ka kekaM koa oka |>ane ana ae. "Auhea olua e kena mau kanaka." i hoomau hoa aka ai ke iiikoa i kana kamailio ana. *Ta hoea mai nei makou me kekahi kauoha mai ka Kmepem mai no ka hopu aaa ia oiua, a hoihoi ako imua o kona aio, noiaiia, ina ka inm o ka Emepera Nikola, ke kaaoha aka nei au !a ohia e haawipio mai a iaa aole pela, e hoohana kokeia ka mami o ua mea kaua, ina no ko olua paa mai me ke ola ame ka make paha/* ........